Jak wykazać w księgach rachunkowych skutki toczącego się postępowania sądowego

Spółka tworzy rezerwy związane ze skutkami toczącego się postępowania sądowego, jeżeli przeciwko jednostce wniesiono pozew, a prawdopodobieństwo wyroku niekorzystnego jest większe niż prawdopodobieństwo wyroku korzystnego. Trudno ocenić, jakie jest prawdopodobieństwo wygrania postępowania sądowego. Spółka w ocenie przebiegu postępowania sądowego może się wspomagać opinią prawników. Ustalając kwotę rezerwy, należy wziąć pod uwagę nie tylko kwotę roszczenia określoną w pozwie, ale również koszty postępowania sądowego.

Zgodnie z art. 35d ustawy o rachunkowości rezerwy tworzy się na:

1) pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować, a w szczególności na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego;

2) przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia lub zawarto w tej sprawie wiążące umowy, a plany restrukturyzacji pozwalają w sposób wiarygodny oszacować wartość tych przyszłych zobowiązań.

Niewykorzystana rezerwa na naprawy gwarancyjne w księgach rachunkowych

Utworzoną rezerwę ujmuje się w:

● pozostałe koszty operacyjne,

● koszty finansowe,

zależnie od okoliczności, z którymi wiążą się przyszłe zobowiązania.

Jeżeli w wyniku postępowania sądowego spółka zostanie zobowiązana do zapłaty roszczenia, na które uprzednio utworzono rezerwę, zostaje ona odpowiednio pomniejszona o kwotę zobowiązania.

W przypadku korzystnego dla spółki wyroku sądowego niewykorzystane rezerwy, wobec zmniejszenia lub ustania ryzyka uzasadniającego ich utworzenie, zwiększają na dzień, na który okazały się zbędne, odpowiednio:

● pozostałe przychody operacyjne,

● przychody finansowe. ©?

Polecamy: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)

PRZYKŁAD

Skutki związane z procesem

Spółka podpisała w 2014 r. umowę o dofinansowanie projektu w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W trakcie kontroli w sierpniu 2015 r. instytucja pośrednicząca stwierdziła nieprawidłowości w wydatkowaniu środków z dotacji i nakazała ich zwrot. Prezes spółki, po zasięgnięciu opinii prawnej, odmówił zwrotu wskazanych kwot. Instytucja pośrednicząca skierowała do sądu pozew o zwrot nieprawidłowo wydatkowanych środków.

W związku z postępowaniem sądowym:

● istnieje obowiązek zabezpieczenia nieprawidłowo wydatkowanych środków unijnych wraz z odsetkami od nich, a także kosztów postępowania sądowego,

● zgodnie z opinią prawnika nie można przewidzieć wyniku toczącego się postępowania sądowego, stąd wypływ środków zawierających korzyści ekonomiczne jest prawdopodobny,

● możliwy jest wiarygodny szacunek podstawowej kwoty roszczenia oraz kosztów sądowych.

Spółka utworzyła rezerwę na:

a) podstawową kwotę roszczenia wynoszącą 150 000 zł,

b) odsetki liczone od terminu płatności żądanej kwoty do dnia bilansowego wynoszące np. 5424 zł [(150 000 zł x 11 proc. ) : 365 dni] x 120 dni – zaokrąglone do 1 zł,

c) koszty postępowania sądowego wynoszące 5 proc. podstawowej kwoty roszczenia, tj. 7500,00 zł.

Jak archiwizować dokumenty księgowe

Decyzja i wyrok sądowy zapadły w 2016 r.

Księgowania w 2015 roku

Objaśnienia:

1. Utworzenie rezerwy na prawdopodobny wypływ środków pieniężnych – roszczenie podstawowe – 150 000 zł,

2. Utworzenie rezerwy na odsetki – 5424 zł,

3. Utworzenie rezerwy na koszty postępowania sądowego – 7500 zł.

Jak ewidencjonować przekazanie wyrobów na własne potrzeby jednostki

Prezentacja rezerwy w sprawozdaniu finansowym za rok 2015

Bilans

Pasywa B.I.3. Pozostałe rezerwy krótkoterminowe 162 924

Rachunek zysków i strat

Wariant porównawczy

E.III. Inne koszty operacyjne 157 500

H.IV. Koszty finansowe (inne) 5424

Wariant kalkulacyjny

H.III. Inne koszty operacyjne 157 500

K.IV. Koszty finansowe (inne) 5424

Informacja dodatkowa

W maju 2016 r. spółka otrzymała prawomocny wyrok sądowy, w którym sąd tylko częściowo zgodził się z oceną instytucji pośredniczącej, i ustalił następujące kwoty:

● roszczenie podstawowe – 100 000,00 zł,

● zwrot zapłaconych przez instytucję pośredniczącą kosztów sądowych w kwocie 5000 zł,

● odsetki od zwłoki w zapłacie liczone od 30 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty.

Jednocześnie sąd oddalił powództwo na kwotę 50 000 zł jako bezpodstawne i część kosztów postępowania sądowego w wysokości 2500 zł.

Operacje gospodarcze w 2016 roku

Księgowanie

Objaśnienia:

1. Wykorzystanie utworzonej rezerwy w wysokości 105 000 zł;

2. Rozliczenie odsetek – zapłata zobowiązania nastąpiła 10 marca 2016 r. [(100 000 zł x 11 proc.) : 365] x 193 dni = 5816 zł;

a) w części już utworzonej rezerwy – 5424 zł;

b) w ciężar kosztów finansowych – 392 zł;

3. Zapłata zobowiązania z rachunku bankowego spółki 110 816 zł;

4. Rozwiązanie części rezerwy w związku z wyrokiem sądowym – 52 500 zł.

Prezentacja rezerwy w sprawozdaniu finansowym za rok 2016

Bilans

Pasywa B.I.3. Pozostałe rezerwy krótkoterminowe 0,00

Rachunek zysków i strat

Wariant porównawczy

D.IV. Inne przychody operacyjne 52 500

H.IV. Koszty finansowe (inne) 392

Wariant kalkulacyjny

G.IV. Inne przychody operacyjne 52 500

K.IV. Koszty finansowe (inne) 392

Ewidencja księgowa prokury

Informacja dodatkowa

Gabriela Borek

specjalistka z zakresu rachunkowości

Podstawa prawna:

- Art. 35d ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.),

- Pkt 3.10 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe”.