Co grozi za naruszenie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy?

Nowe przepisy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy

W dniu 13 lipca 2018 r. weszła w życie większość przepisów ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 12 kwietnia 2018 r., poz. 723), dostosowująca polskie regulacje do rozwiązań przyjętych w Unii Europejskiej, w szczególności implementuje postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE, która weszła w życie 25 czerwca 2015 r. Ze względu na dużą liczbą proponowanych zmian zdecydowano się na opracowanie zupełnie nowego aktu prawnego, a nie nowelizację obecnej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 16 listopada 2000 r.

Ustawa zawiera szeroki katalog tzw. „instytucji obowiązanych”, czyli podmiotów na które nakłada się szereg obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy. Nowy katalog został wzbogacony o kolejne instytucje obowiązane do stosowania przepisów ustawy, natomiast co do niektórych podmiotów, w tym podmiotów zajmujących się usługowym prowadzeniem ksiąg rachunkowych (biur rachunkowych), doradców podatkowych część ich dotychczasowych zadań uległa zmianie.

Polecamy: Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – nowe procedury

Nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu nakłada na instytucje obowiązane wymogi związane m.in. ze stosowaniem środków bezpieczeństwa, procedur bezpieczeństwa oraz raportowaniem podejrzanych transakcji. Za niewykonanie określonych obowiązków podmioty te mogą być ukarane sankcjami administracyjnymi, a nawet karnymi.

Niedopełnienie obowiązków

Ustawodawca wyraźnie wskazał jakiego rodzaju naruszenia przepisów wynikających z ustawy podlegają karom administracyjnym. Katalog tych naruszeń zawiera art. 147 ustawy. Sankcjom podlega niedopełnienie przez instytucje obowiązane następujących obowiązków:

1) wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków określonych w ustawie (zgodnie z art. 8),

2) sporządzanie oceny ryzyka oraz jej aktualizacji (art. 27 ust. 3),

3) przekazanie na żądanie Generalnego Inspektora Informacji Finansowej oceny ryzyka oraz innych informacji mogących mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka (art. 28),

4) stosowanie środków bezpieczeństwa finansowego (art. 33, art. 43 art. 44–46),

5) dokumentowanie zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego oraz wyników bieżącej analizy przeprowadzanych transakcji oraz wykazanie na żądanie organów kontrolujących zastosowania odpowiednich środków bezpieczeństwa, o których mowa w art. 34 ust. 3,

6) przechowywanie dokumentacji, o którym mowa w art. 49 ust. 1 i 2 ustawy,

7) wprowadzenie wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (art. 50),

8) wprowadzenie procedury grupowej w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (art. 51),

9) zapewnienie udziału osób wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych (art. 52),

10) wdrożenie wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, o którym mowa (art. 53),

11) zachowanie w tajemnicy faktu przekazania Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej lub innym właściwym organom informacji (art. 54 ust. 1),

12) przekazanie lub udostępnienie informacji związanych z transakcjami ponadprogowymi oraz okolicznościami podejrzanymi (art. 72 lub art. 76),

13) przekazanie zawiadomień, o którym mowa w art. 74, art. 86 ust. 1 lub art. 90 ust. 1.

Ponadto, karom podlegają także wymienione w art. 148 ustawy naruszenia przepisów rozporządzenia 2015/847 oraz określone w art. 149 ustawy niedopełnienie obowiązków oraz niestosowanie się do zakazów przez instytucję obowiązaną.

Podmioty nakładające kary administracyjne

Zanim przejdziemy do katalogu kar administracyjnych jakie grożą instytucjom zobowiązanym do przestrzegania zasad wynikających z ustawy, warto wskazać, które instytucje mają prawo do nakładania kar.

Otóż, zgodnie z nowymi przepisami karę administracyjną w drodze decyzji może nałożyć, w zależności instytucji obowiązanej i rodzaju naruszenia:

- Generalny Inspektor Informacji Finansowej,

- Prezes Narodowego Banku Polskiego,

- Komisja Nadzoru Finansowego (KNF),

- minister właściwy do spraw finansów publicznych.

Kary administracyjne

Rodzaje kar administracyjnych zostały określone w ustawie w art. 150 ust. 1–3. Do kar tych należą:

1) publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

2) nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;

3) cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;

4) zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;

5) kara pieniężna.

Jeśli chodzi o karę pieniężną, to właściwy organ może ją nałożyć do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia albo – w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1 000 000 euro.

Dodatkowo, karę pieniężną nakłada się na niektóre instytucje obowiązane (o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1–5, 7–11, 24 i 25 ustawy), m.in. banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, krajowe instytucje płatnicze:

- w przypadku osoby fizycznej – do wysokości 20 868 500 zł;

- w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej – do wysokości równowartości kwoty 5 000 000 euro albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy lub w ostatnim skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok obrotowy – w przypadku instytucji objętych skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym grupy kapitałowej.

Ustawodawca podaje przesłanki, którymi będzie kierował się odpowiedni organ, ustalając rodzaj kary administracyjnej oraz wysokość takiej kary. Brane będą pod uwagę:

1) waga naruszenia i czas jego trwania;

2) zakres odpowiedzialności instytucji obowiązanej;

3) możliwości finansowe instytucji obowiązanej;

4) skala korzyści osiągniętych lub strat unikniętych przez instytucję obowiązaną, jeżeli można te korzyści lub straty ustalić;

5) straty poniesione przez osoby trzecie w związku z naruszeniem, jeżeli można je ustalić;

6) stopień współpracy instytucji obowiązanej z organami właściwymi w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;

7) uprzednie naruszenia przepisów ustawy przez instytucję obowiązaną.

Przy czym, przewidziano możliwość odstąpienia od nałożenia sankcji w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Karze administracyjnej podlegają także spółki handlowe, które nie dopełniały obowiązku w zakresie zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do centralnego rejestru beneficjentów rzeczywistych w terminie wskazanym w ustawie (7 dni od wpisu do KRS lub zaistnienia zmiany). Kara pieniężna w tym przypadku może wynosić 1 000 000 zł.

Możliwe jest również nałożenie kary pieniężnej (do wysokości 1 000 000 zł ) na osoby pełniące funkcje zarządcze w instytucjach obowiązanych wyznaczone do wdrożenia w organizacjach przepisy ustawy.

Kara pozbawienia wolności i kara grzywny

Rozdział 14 ustawy przewiduje kary za niedopełnienie obowiązków przez działającego w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej.

Wskazuje się, że kto, działając w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej:

1) nie dopełnia obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, lub obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu,

2) przekazuje Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane dotyczące transakcji, rachunków lub osób,

- podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom ustawy ujawnia osobom nieuprawnionym, posiadaczom rachunku lub osobom, których transakcja dotyczy, informacje zgromadzone zgodnie z ustawą lub wykorzystuje te informacje w sposób niezgodny z przepisami ustawy.

Poza tym, jeżeli sprawca popełnia powyższe czyny nieumyślnie, podlega grzywnie. Jak również, kto udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie czynności kontrolnych, o których mowa w rozdziale 12 ustawy, także podlega grzywnie.

Podstawa prawna:

- ustawa z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 12 kwietnia 2018 r., poz. 723).