Od 28 lat notariusze praktykują doliczanie podatku od towarów i usług do taksy notarialnej. Zdaniem Ministra Finansów jest to nieprawidłowe ale resort finansów nie podjął działań ani w celu zmiany przepisów ani w celu zmiany praktyki notariuszy. Także zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich obowiązujące prawo nie pozwala na podwyższenie wynagrodzenia notariusza o VAT. Po wyjaśnieniach Krajowej Rady Notarialnej, Ministra Finansów oraz Ministra Sprawiedliwości Marcin Wiącek zwrócił się do posłów i senatorów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w celu doprecyzowania przepisów. Sprawę zainicjował portal infor.pl.
Naliczanie VAT od taksy notarialnej budzi wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik Praw Obywatelskich od dłuższego czasu bada praktykę doliczania przez notariuszy podatku od towarów i usług do taksy notarialnej. Budzi ona wątpliwości i była tematem wystąpień Rzecznika do Prezesa Krajowej Rady Notarialnej, Ministra Finansów oraz Ministra Sprawiedliwości.
Wyjaśnienia Prezesa KRN wskazują na utrwaloną już praktykę doliczania do taksy notarialnej podatku VAT. Taka praktyka jest jednak sprzeczna z poglądem resortu finansów, zgodnie z którym podatek VAT nie powinien być doliczany do wynagrodzenia ustalonego przez notariusza ze stronami czynności, lecz stanowić jego część składową.
W związku z tym pojawiły się wątpliwości, czy ta praktyka jest zgodna z prawem i czy nie narusza praw obywateli korzystających z usług notariuszy.
Ministerstwo Sprawiedliwości w obszernej odpowiedzi dostrzegło element niesprawiedliwości dotychczasowych uregulowań w świetle wprowadzonych przepisów prawa podatkowego, w tym zasady neutralności podatku od towarów i usług. Zdaniem MS zasadne byłoby przeprowadzenie przez MF analizy uwzględniającej orzecznictwo krajowe i unijne oraz wydanie interpretacji ogólnej lub zainicjowanie prac legislacyjnych. Resort wskazał, że przepisy w tym zakresie mogą budzić uzasadnione wątpliwości, dlatego projekt nowelizacji ustawy o notariacie mógłby być podstawą ponownego przemyślenia problemu w kontekście wynagrodzeń notariuszy.
Zdaniem RPO, analizując te wyjaśnienia, trudno nie zauważyć pewnej niespójności w prezentowanych stanowiskach. Trudno więc jednoznacznie stwierdzić, czy obowiązujące w tym zakresie uregulowania pozwalają na podwyższenie wynagrodzenia notariusza o należny podatek od towarów i usług.
Zdaniem Rzecznika wykładnia językowa przepisów nie pozwala na takie podwyższenie. W przeciwnym wypadku byłoby to niedopuszczalną wykładnią rozszerzającą przepisów. Wobec pojawiających się w stanowiskach MF i MS wątpliwości należałoby rozważyć doprecyzowanie tej kwestii.
Marcin Wiącek prosi zatem przewodniczących sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz senackiej Praworządności, Praw Człowieka i Petycji o rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej w tym zakresie.
Pismo RPO do Komisji senackiej z 8 lutego 2023 r. w sprawie naliczania VAT od taksy notarialnej
Pismo RPO do Komisji sejmowej z 8 lutego 2023 r. w sprawie naliczania VAT od taksy notarialnej
Sprawa z wniosku portalu infor.pl
W obu ww. pismach Rzecznik Praw Obywatelskich wspomniał, że interwencja RPO rozpoczęła się na skutek wniosku portalu infor.pl.
Rzecznik wskazał w szczególności, że w odpowiedzi na jego pismo z 15 listopada 2021 r. Minister Finansów podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w wyjaśnieniach udzielonych portalowi Infor.pl, w którym wskazano, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1473, ze zm.), wydane na podstawie art. 5 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. z 2022 r., poz. 1799) nie pozwala na jakąkolwiek możliwość podwyższania przez notariuszy maksymalnych stawek taksy notarialnej o podatek VAT, co oznacza, iż podatek ten jest już zawarty w podanej przez notariusza cenie.
Ponadto Minister Finansów wyjaśnił, że dokonywana przez organy podatkowe weryfikacja sposobu naliczania podatku VAT w odniesieniu do wynagrodzeń za wykonane usługi notarialne doprowadziła zasadniczo do wniosku, że podatek ten jest doliczany do kwoty taksy. Ponadto uzyskano informację, że w przeważającej większości notariusze przy transakcjach o wyższej wartości nie stosują maksymalnych stawek taksy notarialnej, przez co pobierane przez nich opłaty wraz z doliczonym VAT nie przekraczają maksymalnych stawek. Ministerstwo Finansów zauważyło również, że przepisy regulują wyłącznie sposób obliczenia podstawy opodatkowania z tytułu wykonanych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT. Podstawą opodatkowania VAT z tytułu dokonanych czynności notarialnych, generalnie, jest pobrane wynagrodzenie pomniejszone o kwotę podatku VAT.
oprac. Paweł Huczko