Niniejsza publikacja jest polemiką prof. Witolda Modzelewskiego z tezami i argumentacją resortu finansów zaprezentowanymi w artykule: „Wystawianie faktur w KSeF w 2026 roku. Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów”. Śródtytuły pochodzą od redakcji portalu infor.pl.
- Czy posiadanie faktury jest wymogiem nabycia prawa do odliczenia VAT?
- Obowiązkowy KSeF a moment powstania obowiązku podatkowego
- Ministerstwo zauważyło, że faktura ustrukturyzowana nie będzie z istoty fakturą handlową
- Czy faktura ustrukturyzowana jest dokumentem technicznym?
Prof. W. Modzelewski: Już po raz trzeci resort finansów zainteresował się moimi publikacjami za co serdecznie dziękuję, choć „sprostowanie” poglądów co do treści norm prawnych jest czymś kuriozalnym, w dodatku, gdy poglądy te wynikają wprost z treści przepisów podatkowych. Ale dzięki tym wypowiedziom możemy poznać świadomość prawną organów władzy, co dla podatnika ma istotne znaczenie. Odniosę się do wszystkich wypowiedzi Ministerstwa Finansów zawartych w „sprostowaniu” z dnia 9 września 2025 r.
Czy posiadanie faktury jest wymogiem nabycia prawa do odliczenia VAT?
Cyt. 1:
Wyjaśnienie Ministerstwa Finansów: „Wymogiem formalnym do zachowania prawa do odliczenia podatku VAT jest nadal faktura. Podatnik nabywa prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur, które otrzymał. Regulacje Ustawy VAT określają wprost w jaki sposób faktury ustrukturyzowane są otrzymywane”.
Prof. W. Modzelewski: Jest to pogląd błędny w sensie prawnym. Zgodnie z orzecznictwem TSUE i polską judykaturą posiadanie przez podatnika VAT formalnego dokumentu zwanego „fakturą” nie jest koniecznym wymogiem nabycia prawa do odliczenia podatku naliczonego. Jego podstawą może być również treść umowy, jeżeli zawiera treści, które są istotne dla realizacji tego prawa. Uzależnienie prawa do odliczenia od formy dokumentu źródłowego jest sprzeczne z art. 88 ust. 3a ustawy o VAT, co potwierdzają nawet interpretacje szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Cyt. 2.
Wyjaśnienie Ministerstwa Finansów: „Ministerstwo Finansów nie prowadzi działań w celu przesunięcia terminu obowiązkowego KSeF. Ustawa wdrażająca KSeF została podpisana przez Prezydenta”.
Prof. W. Modzelewski: Stwierdzenie to niczego nie „prostuje”, ponieważ nie wypowiadałem się na temat planów resortu finansów co do dalszego losu powszechnego nakazu wystawiania faktur ustrukturyzowanych. Szkoda jednak, że Ministerstwo Finansów nie bierze pod uwagę kolejnego przesunięcia terminu obowiązkowego KSeF, zwłaszcza że już raz to musiało zrobić w 2024 r., aby uniknąć katastrofy. Ta katastrofa może się powtórzyć w 2026 r. z wielu powodów: np. nie ma możliwości, aby do 1 marca 2026 r. przeszkolić około 4 miliony ludzi, którzy będą mieli wystawiać, otrzymywać, i „udostępniać” system fakturowania, w którym będzie aż sześć postaci faktur (papierowa, elektroniczna, ustrukturyzowana, „awaryjna”, „niedostępna” oraz offline24, plus drugie tyle postaci faktur korygujących.
Obowiązkowy KSeF a moment powstania obowiązku podatkowego
Cyt. 3.
Wyjaśnienie Ministerstwa Finansów: „Krajowy System e-Faktur nie zmienia regulacji w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego. Prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje w okresie, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu danej czynności, nie wcześniej jednak niż w okresie w którym podatnik otrzymał fakturę. Zasada powyższa obowiązuje przed wprowadzeniem KSeF w modelu obowiązkowym i będzie obowiązywała również po wdrożeniu obligatoryjnego KSeF. Zgodnie z regułą podstawową ujętą w art. 106i ust. 1 ustawy o VAT, fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę.
Zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy o VAT, regułą generalną jest powstanie obowiązku podatkowego z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. W konsekwencji dla zastosowania owych reguł generalnych podatnik musi każdorazowo ustalić moment dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, dlatego że, po pierwsze, w tym momencie powstaje obowiązek podatkowy, a po wtóre, moment ten wyznacza ramy czasowe dla wystawienia faktury dokumentującej tę czynność. Podatnik na podstawie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur wystawionych przez dostawcę/usługodawcę zgodnie z przepisami ustawy o VAT, jeżeli takie faktury otrzyma w okresie, w którym zamierza skorzystać z odliczenia podatku w nich wykazanego. W przypadku wdrożenia KSeF moment otrzymania faktury w KSeF jest łatwo identyfikowalny, co powinno przyspieszyć moment, w którym podatnik może odliczać podatek z takich faktur – bez dodatkowych procedur, które musi zapewnić dla ustalenia momentu otrzymania faktury. W przypadku gdy faktura zostanie wystawiona poza KSeF należy zbadać, czy przede wszystkim spełnione są materialne przesłanki prawa do odliczenia. Jeżeli są spełnione takie przesłanki, nabywca co do zasady zachowuje prawo do odliczenia podatku. Należy jednak zaznaczyć, że nabywca każdorazowo powinien zwracać uwagę na okoliczności współpracy z kontrahentem, który np. wystawi mu fakturę poza KSeF, w tym, czy kontrahent, który notorycznie wystawia faktury poza KSeF (mimo ciążącego na nim obowiązku), rzetelnie dokumentuje dokonane transakcje. Istotne przy tym jest również zachowanie należytej staranności przez nabywcę, w tym rozpoznanie ewentualnego ryzyka przy zawieraniu transakcji z takim kontrahentem - w szczególności, gdy stwierdzi brak faktur wystawionych w KSeF, które uprawniają do odliczenia podatku”.
Prof. W. Modzelewski: Owa część „sprostowania” w ogóle nie odnosi się do jakiejkolwiek mojej wypowiedzi, ale pozwolę sobie wytknąć oczywisty błąd. Nie jest prawdą, że „otrzymanie faktury w KSeF jest (czyli będzie) łatwo identyfikowane” przez KSeF. Nie wszyscy podatnicy VAT otrzymują faktury ustrukturyzowane poprzez KSeF (zob. art. 106gb ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy o VAT). Nawet dla tych podatników, których dotyczyć będzie fikcja prawna „otrzymania” jej poprzez KSeF, będzie trzeba ustalić, czy jest zgodna z rzeczywistością a przede wszystkim czy miała miejsce czynność podlegającą opodatkowaniu. Poza tym trzeba będzie użyć tej faktury poza KSeF i oznaczyć ją jakimś kodem (art. 106gb ust. 5a ustawy): i to ma być uproszczenie?
Ministerstwo zauważyło, że faktura ustrukturyzowana nie będzie z istoty fakturą handlową
Cyt. 4
Wyjaśnienie Ministerstwa Finansów: „KSeF wprowadza uproszczenia i automatyzację w zakresie zasad wystawiania faktur. Faktura ustrukturyzowana występuje w formacie xml, a nie w formie noty obciążeniowej lub faktury handlowej. Wraz z wystawieniem faktury ustrukturyzowanej zachowana zostanie możliwość przesłania dodatkowych informacji uzgodnionym kanałem przekazu danych (email, poczta)”.
Prof. W. Modzelewski: Ta część „sprostowania” chyba wynika z niedokładnego przeczytania mojego tekstu, ale warto odnotować, że jego autorzy zauważyli, że faktura ustrukturyzowana nie będzie z istoty fakturą handlową (tak jak jest to w Polsce od 32 lat), bo się do tej roli nie nadaje. Najbardziej zabawna jest część stwierdzenia, że „zostanie zachowana możliwość przedstawienia dodatkowych informacji uzgodnionym kanałem przekazu mail, poczta”. Czyli to co dziś robimy z fakturą VAT w tradycyjnej postaci trzeba będzie dzielić na co najmniej dwa dokumenty. I to ma być „uproszczenie” i w dodatku „automatyzacja”. Prawdopodobnie będzie tak: wystawienie faktury VAT będzie następować poprzez KSeF, a całość dokumentacji handlowych będzie przesłana pocztą lub mailem.
Czy faktura ustrukturyzowana jest dokumentem technicznym?
Cyt. 5
Wyjaśnienia Ministerstwa Finansów: „Nieprawdą jest, że faktura ustrukturyzowana jest dokumentem technicznym. Jest ona prawnie wiążącym dokumentem w zakresie zawieranych transakcji. Faktura ustrukturyzowana będzie podstawą do rozliczeń VAT. Tzw. Faktury handlowe czy noty obciążeniowe będą miały charakter informacyjny lub pomocniczy. W obowiązkowym KSeF nie będzie akceptacji faktury po stronie nabywcy”.
Prof. W. Modzelewski: Ale oczywiście faktura VAT wystawiona na podstawie art. 106a i nast. ustawy o VAT jest wyłącznie dokumentem techniczno-prawnym wystawionym dla potrzeb tego podatku. Nie jest nawet prawnie „dokumentem w zakresie zawarcia transakcji”, lecz wyłącznie „czynności” w rozumieniu art. 5 tej ustawy (a to nie to samo). Jest dokładnie odwrotnie: to treść czynności ma nadrzędny charakter w stosunku do faktury VAT, a nie faktura VAT wiąże wykonawcę czynności. Jeśli treść faktury jest niezgodna z rzeczywistością, to stanowi poświadczenie nieprawdy na dokumencie w rozumieniu przepisów prawa karnego i karnego skarbowego.
Jeszcze raz dziękuję za zainteresowanie moim tekstem, choć byłbym wdzięczny za jego przeczytanie ze zrozumieniem problemu. Z chęcią służę swoją wiedzą, bo jeszcze można uniknąć katastrofy w 2026 r. W nowelizacji ustawy z dnia 5 sierpnia 2025 r. jest sporo oczywistych lub koncepcyjnych błędów, a poza tym jest ona rażąco sprzeczna z prawem UE (np. nie można uzależnić prawa do odliczenia od formy faktury).
Dlatego proponuję aby w interesie publicznym oraz dla dobra podatników spotkać się, aby szybko przyjąć kolejną nowelizację tej ustawy (już trzecią).
Prof. dr hab. Witold Modzelewski