Nie istnieje jedna, uniwersalna metoda kalkulacji ceny, która mogłaby być stosowana dla wszystkich transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi. Nie istnieje też żaden przepis, który narzucałby stronom transakcji, jaką metodę kalkulacji ceny powinien zastosować. Jeżeli jednak organ podatkowy uzna, że w wyniku istnienia powiązań zostały ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, w procesie ustalania wartości rynkowej transakcji zobligowany jest zastosować jedną z trzech dopuszczalnych metod transakcyjnych, a w przypadku braku możliwości ich zastosowania, jedną z metod zysku transakcyjnego.
Metoda transakcyjna, rozsądnej marży „koszt plus”, stosowana jest często przez producentów kontraktowych, przetwórców, przy sprzedaży półproduktów, transakcjach zaopatrzenia i dostaw, wspólnego eksploatowania środków trwałych i w transakcjach długoterminowych. Metoda znajduje zastosowanie tam, gdzie działalność ma charakter wystandaryzowany (rutynowy), a transakcje charakteryzują się brakiem znaczącego ryzyka, zaangażowania istotnych aktywów w postaci know-how, znaków produkcyjnych czy też technologii produkcji.
Metoda rozsądnej marży różni się od najpopularniejszej metody, porównywalnej ceny niekontrolowanej, przede wszystkim tym, że dokonujemy porównania sumy bazy kosztowej i narzutu zysku, porównywalnych do bazy kosztowej i narzutu zysku ustalanych pomiędzy podmiotami niezależnymi, które uwzględniają porównywalne funkcje, ponoszone ryzyka oraz angażowane aktywa, a nie bezpośrednio ceny w transakcjach.
Ustalenie, czy transakcja jest realizowana na zasadach rynkowych może się odbywać przez porównanie narzutu stosowanego w transakcji z podmiotem powiązanym do narzutu, który ten sam podmiot stosuje w porównywalnych transakcjach z kontrahentami niepowiązanymi, lub przez odniesienie do narzutu stosowanego przez inne przedsiębiorstwo w transakcjach na wolnym rynku. Transakcję można uznać za porównywalną, jeżeli żadna z ewentualnych różnic pomiędzy porównywanymi umowami lub stronami umów nie wpływa istotnie na narzut "koszt plus" albo możliwe jest dokonanie korekt w celu wyeliminowania istotnych skutków takich różnic.
Omawiana metoda opiera się na marżach obliczonych po uwzględnieniu bezpośrednich i pośrednich kosztów produkcji. Narzut „koszt plus” obliczamy w następujący sposób:
Narzut (%) = [(cena sprzedaży – baza kosztowa)/baza kosztowa] *100%
Analiza danych porównawczych powinna dotyczyć wartości procentowych. W przedstawionym wzorze posłużono się określeniem „baza kosztowa”, chodzi tu oczywiście o cenę zakupu lub koszty wytworzenia bezpośrednio związane z produkcją lub nabyciem towaru bądź świadczeniem usługi oraz uzasadnionej części kosztów pośrednich. W bazie kosztowej nie uwzględnia się kosztów ogólnego zarządu, czyli kosztów działania jednostki jako przedsiębiorstwa.
Aby zastosować metodę, należy:
1) wyznaczyć bazę kosztową związaną z wytworzeniem lub nabyciem;
2) zidentyfikować transakcje porównywalne, tzn. zawierane pomiędzy podmiotami niepowiązanymi;
3) dokonać porównania marży osiąganej w transakcji z podmiotem powiązanym do marż osiąganych w transakcjach porównywalnych. z podmiotem niepowiązanym lub marż osiąganych przez podmioty niepowiązane w transakcjach zidentyfikowanych jako porównywalne.
Polecamy: CIT 2018. Komentarz
O ile w metodzie porównywalnej ceny niekontrolowanej najistotniejsza jest porównywalność produktów lub usług, analiza porównywalności w metodzie rozsądnej marży skupia się przede wszystkim na pełnionych funkcjach, ryzyku, kosztach i angażowanych aktywach. Mniejsze znaczenie dla prawidłowego zastosowania metody ma porównywalność samych produktów. Nie oznacza to oczywiście, że porównanie możliwe jest w zakresie jakichkolwiek produktów i usług. Porównanie powinno uwzględniać cechy użytkowe i funkcjonalne produktów.
Autor: Izabela Żurkowska-Mróz, doradca podatkowy