Dywidenda niepieniężna (rzeczowa)
Spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży książek, wydawnictw muzycznych, gier, prasy i innych artykułów. Na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników zrealizowała wypłatę dywidendy w formie przysługujących spółce praw do znaków towarowych (dywidenda rzeczowa).
Spółka zwróciła się do organów podatkowych z pytaniem, czy w świetle opisanego stanu faktycznego, taka forma wypłaty będzie skutkować dla niej powstaniem przychodu w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy o CIT.
W ocenie spółki, wypłata dywidendy w formie niepieniężnej nie powoduje jakiegokolwiek przysporzenia po jej stronie. W konsekwencji nie powstanie z tego tytułu przychód podatkowy.
Organy podatkowe uznały stanowisko Spółki za nieprawidłowe, powołując się na art. 151 §1 oraz art. 192 KSH.
Polecamy: Czy nieściągalne należności można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów
Dywidenda w formie pieniężnej, wynikająca z wypracowanego zysku osoby prawnej, jest wypłacana z tej części osiągniętego dochodu, która pozostanie opodatkowana podatkiem dochodowym. W spółce wypłacającej taką dywidendę nie powstaje przychód do opodatkowania.
Zdaniem organu podatkowego, odmienna sytuacja ma miejsce, gdy spółka dokonuje wypłaty dywidendy w formie niepieniężnej. Przenosząc na wspólnika prawo własności do znaku towarowego, spółka zwalnia się z długu wobec udziałowca z tytułu wypłaty dywidendy kosztem swojego majątku a nie majątku należnego wspólnikom do podziału.
Spółka złożyła skargę na tę interpretację do WSA, zarzucając naruszenie art. 12 ust. 1 ustawy o CIT. WSA w Warszawie uznał, że organy dokonały błędnej wykładni przepisu art. 12 ust. 1 w zw. z art. 14 ustawy o CIT.
Zdaniem WSA wypłata dywidendy w formie rzeczowej nie powoduje przysporzenia majątkowego po stronie wypłacającej spółki. Jednocześnie w odniesieniu do spółki nie powinien znaleźć zastosowania również art. 14 ustawy o CIT, gdyż wypłata dywidendy nie jest odpłatną umową ani podobnym stosunkiem o charakterze wzajemnym, tylko jednostronną czynnością prawną.
Czy spółka wypłacając dywidendę rzeczową osiąga przychód?
Czy dywidenda rzeczowa podlega opodatkowaniu VAT?
Na powyższy wyrok organ podatkowy wniósł skargę kasacyjną.
NSA oddalił ją wyrokiem z 14 marca 2012 r. (sygn. II FSK 1673/10). W ustnym uzasadnieniu NSA, podzielił stanowisko wyrażone również we wcześniejszym wyroku NSA z 8 lutego 2012 r. (sygn. akt II FSK 1384/10), że nie ma różnicy pomiędzy wypłatą dywidendy w formie pieniężnej i w formie rzeczowej.
Aktywa spółki zostają pomniejszone w taki sam sposób, jak przy wypłacie w formie pieniężnej, w związku z tym, w sensie podatkowym, w świetle art. 12 i 14 ustawy o CIT, brak jest podstaw do uznania, że w takim przypadku powstaje przychód po stronie spółki, która wypłaca dywidendę.
Czy dywidenda niepieniężna jest opodatkowana CIT?
Wyrok NSA może ujednolicić praktykę
Obecny wyrok NSA jest już kolejnym rozstrzygnięciem tego sądu (po ww. wyroku z 8 lutego 2012 r.), w którym ukrócono profiskalną i niepopartą ustawodawstwem podatkowym praktykę organów skarbowych.
Przepisy KSH nie określają bowiem w jakiej formie ma zostać wypłacona dywidenda na rzecz wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W szczególności, nie zabrania, żeby przedmiotem dywidendy były aktywa inne niż środki pieniężne.
W praktyce powszechnie akceptowane jest na gruncie ustawy o CIT stanowisko, że wypłata dywidendy w gotówce nie wywołuje skutków podatkowych dla podmiotu, który ją wypłaca.
Natomiast, w przypadku dywidendy niepieniężnej (rzeczowej) organy podatkowe uznają, że ma ona takie same skutki podatkowe jak zbycie aktywów (np. nieruchomości). Tym samym wywodzą one skutki podatkowe z fikcyjnej i teoretycznej czynności prawnej, która ich zdaniem jest podobna.
W ich ocenie, uzasadnieniem takiej wykładni jest założenie, że jeśli przeniesienie praw własności w drodze dywidendy należy traktować na równi z wypłatą dywidendy w gotówce to doszłoby do nierównego traktowania podatników, gdyż podatnik, który najpierw dokonuje sprzedaży aktywa, a następnie reguluje swoje zobowiązania z tytułu dywidendy w formie pieniężnej byłby opodatkowany CIT w przeciwieństwie do podatnika, który przeniósłby własność aktywów dywidendą.
Uważam, że podejście organów jest nieuprawnione, gdyż nie można uznać wypłaty dywidendy, a więc jednostronnej czynności prawnej, za zdarzenie prowadzące do jakiegokolwiek wzrostu majątku wypłacającej spółki. W doktrynie prawa podatkowego podkreśla się, że przychodem są przysporzenia majątkowe o charakterze trwałym, które definitywnie powiększają aktywa osoby prawnej [por. J. Marciniuk (red.), Podatek dochodowym od osób prawnych. Komentarz, Warszawa 2011].
Natomiast, dywidenda jest realizacją uprawnień korporacyjnych wspólników określonych umową spółki i KSH, które nie prowadzi do wzrostu majątku spółki, która ją wypłaca. Tym samym, wypłata dywidendy niepieniężnej nie skutkuje powstaniem przychodu w CIT, gdyż po prostu nie ma przysporzenia majątkowego, które można by za taki przychód uznać. W związku z powyższym w mojej ocenie, obecny jak i wcześniejszy wyrok NSA zasługują na aprobatę.
Dodatkowo, moim zdaniem, wykładnia stosowana przez władze skarbowe stoi w sprzeczności z wynikającymi z Konstytucji RP naczelnymi zasadami prawa podatkowego nullum tributum sine lege oraz in dubio pro tributario. W prawie podatkowym występuje, wynikający z zasady nullum tributum sine lege, zakaz stosowania wykładni rozszerzającej poprzez analogię.
Tym samym, co do zasady nie można wywodzić skutków podatkowych z czynności prawnej, która nie miała miejsca, uzasadniający to tym, że odmienna wykładania prowadziłaby do nierównego traktowania podatników i ustalając skutki podatkowe wypłaty dywidendy niepieniężnej per analogiam do sprzedaży danego aktywa.
Paradoksalnie, organy podatkowe nie dostrzegają, że przyjęcie proponowanej przez nie wykładni prowadziłoby do nierównego traktowania podatników wypłacających dywidendę w gotówce i tych, którzy dokonują tej czynności w formie niepieniężnej. Uważam, że organy podatkowe dokonując w drodze interpretacji indywidualnej wykładni przepisów prawa podatkowego powinny uwzględniać nie błędnie rozumiany profiskalny interes państwa, a opierać się na zasadzie rozstrzygania wszelkich wątpliwości na korzyść podatnika in dubio pro tributario.
Warto także podkreślić, że stanowiska zbieżne z poglądami NSA prezentowały także wojewódzkie sądy administracyjne w sprawach, w których NSA następnie orzekał (tj. wyrok WSA w Kielcach z dnia 25 marca 2010 sygn. akt I SA/Ke 120/10 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 29 kwietnia 2010 r.), a także WSA we Wrocławiu w wyroku z dnia 23 lutego 2011 r. (sygn. akt. I SA/Wr 1461/10).
Niestety, orzeczenia WSA w tych sprawach nie zostały zaakceptowane w późniejszej praktyce organów podatkowych (por. interpretacje indywidualne Dyrektora IS w Katowicach z 9 stycznia 2012 r., ref. IBPBI/2/423-3/12/JD oraz Dyrektora IS w Warszawie z 5 października 2011 r., ref. IPPB3/423-638/11-2/GJ).
Pozostaje żywić nadzieję, że po ww. wyrokach NSA w zakresie wypłaty dywidend niepieniężnych organy podatkowe w końcu zaczną wydawać interpretacje przepisów prawa podatkowego przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów do czego obliguje je wprost art. 14a Ordynacji podatkowej.
Grzegorz Kuś jest doradcą podatkowym, starszym konsultantem w dziale prawno-podatkowym PwC