Zerwanie nieopłacalnej umowy a koszty podatkowe. Możliwość zaliczenia wydatków związanych z wcześniejszym rozwiązaniem umowy do kosztów uzyskania przychodów jest problematyczna i wymaga każdorazowej analizy konkretnego stanu faktycznego w ramach przygotowywania umowy pomiędzy stronami, a nawet zabezpieczenia w formie interpretacji podatkowej. Rozważane podejście w tym zakresie pozwoli na ograniczenie negatywnych konsekwencji wynikających np. następczej negatywnej interpretacji podatkowej o czym przekonał się podatnik w sprawie o sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.524.2022.2.ISL.
Zerwanie nieopłacalnej umowy a koszty podatkowe
Czego dotyczyła sprawa? Wnioskodawczyni, będąca osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą (kancelarię komorniczą) zawarła niekorzystną umowę z komornikiem prowadzącym czynności egzekucyjne w imieniu podatnika (umowa B2B). Umowa przewidywała konieczność wypłaty miesięcznego wynagrodzenia za świadczenie usług komorniczych w zakresie m.in. poszukiwania dłużników, asystowania w czynnościach egzekucyjnych w terenie, działania zmierzającego do wyjawienia majątku dłużników i wyegzekwowania należności, monitoringu ściągalności należności, organizacji działań windykacyjnych. Miesięczne wynagrodzenie było niezależne od podejmowanych przez komornika czynności i stanowiło równowartość sumy poniesionych kosztów związanych z umową oraz 40% dochodów. Celem zawarcia umowy z komornikiem było wykorzystanie predyspozycji osobistych, doświadczenia zawodowego, jak i posiadanych kontaktów do osiągnięcia dużo wyższych przychodów aniżeli bez jego pomocy.
Taka konstrukcja umowy doprowadziła do sytuacji, w której komornik przez dwa miesiące nie świadczył żadnych usług, z uwagi na udział w szkoleniu wojskowym, a mimo to podatnik zobowiązany był do zapłaty wynagrodzenia. Wobec tak niekorzystnych warunków umowy podatnik zdecydował o zakończeniu współpracy z komornikiem. Wiązało się to jednak z koniecznością zapłaty kary umownej w związku z tym, że komornik poczynił już pewne nakłady w związku ze sprawą. Klient, będący wnioskodawcą w ramach postępowania interpretacyjnego, zapytał czy w związku z zaistniałą sytuacją karę umowną w wysokości 60 tys. zł może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.
W ocenie podatnika powyższa kwota mogłaby zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, ponieważ jej poniesienie doprowadziło do ograniczania kosztów postępowania prowadzonego przez podatnika. Powołał się on przy tym na korzystne stanowiska sądów w zakresie np. wcześniejszego rozwiązania umów najmu. W ocenie podatnika podjęte przez niego działania zmierzały do zachowania źródła (ochrona znacznej kwoty kapitału), jak i zabezpieczenia źródła przychodów (daje możliwość nawiązania stosunków z tańszymi partnerami lub wykonującymi usługi w zadowalający sposób). W ocenie podatnika za koszt uzyskania przychodu należy zatem traktować te wydatki, których poniesienie było spowodowane racjonalnym dążeniem i obiektywną możliwością osiągnięcie przychodu, choćby sam przychód nie wystąpił.
Stanowisko fiskusa
Z takim stanowiskiem nie zgodził się Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który rozpoczął analizę od ogólnej definicji kosztów uzyskania przychodów oraz przesłanek, warunkujących możliwość zaliczenia wydatku do KUP. Szczególną uwagę poświęcił wydatkom nieuznawanym za koszty uzyskania przychodów. Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług nie uważa się za koszty uzyskania przychodów. Istotą tego zapisu jest sankcjonowanie przez ustawodawcę postaw sprzecznych z postanowieniami umownymi, z których wynikają kary. Organ podatkowy wskazał, że wnioskodawczyni zawarła z komornikiem umowę zgodnie z wolą stron, a następnie się z niej nie wywiązała co doprowadziło do konieczności zapłaty kary umownej. W ocenie organu wnioskodawczyni nie wykazała związku przyczynowo – skutkowego, co jest jedną z koniecznych przesłanek kwalifikacji do kosztów uzyskania przychodu. Ponadto, wydatek ten został bezpośrednio wymieniony w art. 23 ust 1 ustawy o PIT.
Istotne jest także stanowisko organu wyrażone w interpretacji, że zapłata kary wynikała z podjęcia przez podatnika ryzyka gospodarczego, a nie każdy wydatek, nawet ekonomicznie uzasadniony, prowadzi do powstania kosztów uzyskania przychodu. Podatnik nie może wykorzystywać podatków do zmniejszenia wartości płaconej przez siebie kary za niedochowanie umowy.
Komentarz
Omawiana interpretacja pozbawia podatnika prawa do zaliczenia wydatku do kosztów podatkowych, podczas gdy Dyrektor KIS wydawał już pozytywne interpretacje podatkowe, potwierdzające możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych opłat z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy, które wyglądały bardzo podobnie do kar umownych.
Sprawa ta unaocznia jak istotne jest dokładne zweryfikowanie stanu faktycznego oraz zebranie mocnych argumentów, przemawiających za zaliczeniem opłat za wcześniejsze rozwiązanie umowy do kosztów podatkowych przy przygotowaniu wniosku o interpretację podatkową. Tego typu wydatki powinny być również wzięte pod uwagę na etapie przygotowywania umowy, tak by świadomie rozważyć wszystkie konsekwencje podatkowe.
Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec