Wszczęcie postępowania podatkowego z zastosowaniem klauzuli
W świetle obecnie obowiązujących przepisów Ordynacji podatkowej Szef Krajowej Administracji Skarbowej wszczyna postępowanie podatkowe lub, w drodze postanowienia, w całości lub w części przejmuje do dalszego prowadzenia postępowanie podatkowe lub kontrolę celno-skarbową, jeżeli w sprawach:
1) określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego,
2) określenia wysokości straty podatkowej,
3) stwierdzenia nadpłaty lub określenia wysokości nadpłaty albo zwrotu podatku,
4) odpowiedzialności podatnika za podatek niepobrany przez płatnika,
5) o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobiercy
- może być wydana decyzja z zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (dalej także „klauzula”).
Zastosowanie klauzuli, zgodnie z ustawową definicją, oznacza, że czynność dokonana przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej, nie skutkuje osiągnięciem korzyści podatkowej, jeżeli sposób działania był sztuczny (unikanie opodatkowania).
Skutki podatkowe czynności, na które wskazuje ustawodawca w powyższej definicji, określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej. Natomiast za odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Jeżeli zatem, w toku postępowania, strona wskaże czynność odpowiednią, skutki podatkowe określa się na podstawie takiego stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby dokonano tej czynności.
Wyjaśnić należy także kiedy mamy do czynienia ze sztucznym sposobem działania, otóż sposób działania uznaje się za sztuczny, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Jednocześnie, przy ocenie, czy sposób działania był sztuczny, należy wziąć pod uwagę w szczególności występowanie nieuzasadnionego dzielenia operacji lub angażowania podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, lub elementów prowadzących do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności, lub elementów wzajemnie się znoszących lub kompensujących, lub ryzyka ekonomicznego lub gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, że działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.
Jeszcze jedną ważną kwestią jest pojęcie „korzyści podatkowej”. Korzyścią podatkową w rozumieniu ustawodawcy jest niepowstanie zobowiązania podatkowego, odsunięcie w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenie jego wysokości albo powstanie lub zawyżenie straty podatkowej, a także powstanie nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku albo podwyższenie kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku. Idąc dalej, wskazuje się, że czynność uznaje się za podjętą przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej, gdy pozostałe cele ekonomiczne lub gospodarcze czynności, wskazane przez podatnika, należy uznać za mało istotne.
Wracając do kwestii dotyczących wszczęcia postępowania podatkowego na podstawie przepisów o klauzuli należy wskazać, że w przypadku podatków, do których ustalania lub określania uprawnieni są wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa, wszczęcie lub przejęcie przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej postępowania podatkowego następuje na wniosek właściwego organu podatkowego.
Przejmując kontrolę celno-skarbową, Szef Krajowej Administracji Skarbowej z urzędu ją zawiesza i jednocześnie wszczyna postępowanie podatkowe. Przy czym na postanowienie w sprawie zawieszenia kontroli celno-skarbowej podatnik ma prawo wnieść zażalenie.
W postanowieniu o wszczęciu postępowania podatkowego Szef Krajowej Administracji Skarbowej wskazuje, w jakim zakresie przejmuje postępowanie lub kontrolę celno-skarbową. Jednocześnie czynności dokonane przez organ podatkowy przed przejęciem kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego pozostają w mocy.
Opinia Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania
Szef Krajowej Administracji Skarbowej może, w toku postępowania podatkowego, zasięgnąć opinii Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, co do zasadności zastosowania klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania. Wyjaśnijmy, że Rada jest niezależnym organem, powoływanym przez Ministra Finansów na czteroletnią kadencję, którego zadaniem jest opiniowanie zasadności zastosowania klauzuli w indywidualnych sprawach.
Szef Krajowej Administracji Skarbowej zasięga opinii Rady, chyba że wcześniej opinia została wydana. Występując o opinię, Szef Krajowej Administracji Skarbowej przekazuje akta sprawy Radzie. O wystąpieniu o opinię Szef Krajowej Administracji Skarbowej niezwłocznie informuje stronę.
Rada może zwrócić się do strony oraz Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o udzielenie informacji i wyjaśnień dotyczących sprawy, w której Szef Krajowej Administracji Skarbowej zwrócił się do Rady o wydanie opinii.
Strona i Szef Krajowej Administracji Skarbowej z własnej inicjatywy mogą przedłożyć Radzie swoje stanowisko na piśmie. Strona może dostarczyć Radzie dodatkowe dokumenty.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Na zaproszenie przewodniczącego w posiedzeniu Rady, którego przedmiotem jest wyrażenie opinii co do zasadności zastosowania klauzuli lub w jego części może uczestniczyć przedstawiciel Szefa Krajowej Administracji Skarbowej oraz strona, jej przedstawiciel lub pełnomocnik. Zaproszenie przedstawiciela Szefa Krajowej Administracji Skarbowej do udziału w posiedzeniu wymaga skierowania zaproszenia w takim samym zakresie także do strony.
Rada wydaje pisemną opinię wraz z uzasadnieniem bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania akt sprawy. Do tego terminu nie wlicza się terminów wyznaczonych przez Radę na udzielenie przez stronę lub Szefa Krajowej Administracji Skarbowej informacji i wyjaśnień dotyczących sprawy. Opinię taką doręcza się Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej oraz stronie. Po wydaniu opinii akta sprawy wracają do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Jednakże niewydanie przez Radę opinii w przewidzianym terminie uważa się za równoznaczne z opinią Rady o zasadności zastosowania klauzuli. Rada zwraca akta sprawy Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej.
Korekta deklaracji, umorzenie postępowania albo przekazanie sprawy
Podmiot inny niż strona postępowania podatkowego zakończonego decyzją wydaną w sprawie z zastosowaniem klauzuli, uczestniczący w czynności, której skutki podatkowe określono w tej decyzji, może skorygować swoją deklarację, uwzględniając treść decyzji, a także wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty lub zwrot podatku.
Ponadto, w razie stwierdzenia, że w sprawie nie zachodzą przesłanki zastosowania klauzuli, Szef Krajowej Administracji Skarbowej umarza postępowanie albo przekazuje sprawę właściwemu organowi podatkowemu. Przy czym, czynności dokonane przed przekazaniem sprawy pozostają w mocy.
Natomiast w przypadku wydania decyzji z zastosowaniem klauzuli Szef Krajowej Administracji Skarbowej przekazuje przejętą kontrolę celno-skarbową organowi podatkowemu.
Wyłączenie stosowania klauzuli
Postępowania podatkowego z zastosowaniem klauzuli nie wszczyna się:
1) jeżeli korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych osiągniętych przez podmiot z tytułu czynności nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100 000 zł, a w przypadku podatków, które nie są rozliczane okresowo – jeżeli korzyść podatkowa z tytułu czynności nie przekracza 100 000 zł;
2) do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą – w zakresie objętym opinią, do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej;
3) do podmiotu, którego wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej nie został załatwiony w terminie – w zakresie objętym wnioskiem, do dnia doręczenia zmiany opinii zabezpieczającej;
4) do podatku od towarów i usług oraz do opłat i niepodatkowych należności budżetowych;
5) jeżeli zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania.
Wyłączenie ma zastosowanie również w przypadku zastosowania w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania klauzul przeciwko unikaniu opodatkowania odnoszących się do głównego lub jednego z głównych celów zawarcia transakcji lub utworzenia struktury, lub odnoszących się do uzyskania dochodu w związku ze sztuczną strukturą