Rezydencja podatkowa
Jedną z kluczowych kwestii dla określenia zobowiązań podatkowych jest zdefiniowanie tzw. rezydencji podatkowej. Reguły określające rezydencję zawiera przede wszystkim art. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT). Najbardziej podstawowym podziałem klasyfikującym podatników są zasady: nieograniczonego obowiązku podatkowego oraz ograniczonego obowiązku podatkowego, gdzie:
- nieograniczony obowiązek podatkowy
obowiązkowi podatkowemu podlegają osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów, jest to tak zwany nieograniczony obowiązek podatkowy - dla którego, żadnego znaczenia nie ma gdzie przychody są uzyskiwane (czy w Wielkiej Brytanii, czy w Niemczech, czy w Polsce);
- ograniczony obowiązek podatkowy
w przypadku jeżeli dana osoba nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, podlega obowiązkowi podatkowemu wyłącznie co do dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, jest to tak zwany ograniczony obowiązek podatkowy stosowany do osób bez miejsca zamieszkania w Polsce (nierezydentów).
Po tym podziale widać, że kluczowym pozostaje określenie czy dany podatnik ma miejsce zamieszkania w Polsce. Potoczne rozumienie „miejsca zamieszkania” może zdecydowanie różnić się od przyjętego przez ustawodawcę. Wprowadzono określone kryteria służące do oceny czy dana osoba ma, czy też nie ma miejsca zamieszkania w kraju.
Zgodnie z art. 3 pkt 1a ustawy o PIT, za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
- posiada na terytorium Polski tak zwane centrum interesów osobistych lub gospodarczych - czyli ośrodek interesów życiowych lub
- przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Te dwa kryteria zostały szeroko opisane w doktrynie oraz mają dość ugruntowane rozumienie w ramach orzecznictwa. Z założenia przyjmuje się, iż do oceny miejsca znajdowania się centrum życiowych i zawodowych interesów, należy wziąć pod uwagę związki osobiste i ekonomicznej tej osoby, w tym więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczną, kulturalną i wszelką inną działalność, miejsce wykonywania działalności gospodarczej i miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem (aktualna teza definiująca centrum życiowych i zawodowych interesów osoby fizycznej - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi sygn. akt. I SA/Łd 493/17 z dnia 5 października 2017 roku).
Podwójne opodatkowanie i konwencja MLI
Z powyższych zasad może więc wynikać, że jedna osoba będzie obowiązana rozliczyć się zarówno z organami podatkowymi kraju w którym pracuje (np. Wielkiej Brytanii czy Niemiec), jak i z polskimi. Mogłoby to prowadzić do sytuacji, że z jednego wynagrodzenia należało by płacić niezależnie dwa podatki. Na szczęście dla podatników, ustawodawcy większości państw przewidują możliwość międzynarodowego charakteru pracy oraz migracji pracowników. Polska również podpisała szereg umów międzynarodowych o tzw. zasadach unikania podwójnego opodatkowania.
Najnowszą regulacją prawną, która będzie regulować te kwestie jest tzw. międzynarodowa konwencja MLI (Multilateral Instrument to Modify Bilateral Tax Treaties). Konwencja ma zastąpić pojedyncze umowy negocjowane pomiędzy konkretnymi krajami, regulując kwestię globalnie. Konwencja wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od jej ratyfikacji przez 5 państw - sygnatariuszy. Tej liczby jeszcze nie osiągnięto. Zmiany te mogą wpłynąć w szczególności na sytuację wielu osób pracujących za granicą, które nie osiągając żadnych przychodów w kraju mogły do tej pory nie mieć obowiązku deklaracyjnego w Polsce.
W chwili obecnej sytuacja podatników pracujących w Wielkiej Brytanii, czy Niemczech jest jasna - Polska ma podpisane umowy międzynarodowe w sprawie unikania podwójnego opodatkowania. Co za tym idzie, do obliczania zobowiązań podatkowych należy stosować metodę wyłączenia z progresją. Metoda zakłada, że w Polsce z podstawy opodatkowania wyłącza się dochód osiągnięty za granicą, jeżeli zwolniony jest z opodatkowania (zgodnie z zasadami unikania podwójnego opodatkowania). Jednak jeżeli osiągane są inne dochody (podlegające opodatkowaniu w Polsce) stosuje się stawkę właściwą dla całego dochodu, tj. łącznie z dochodem zagranicznym. Wynikają z tego dwie zalety dla podatnika. Po pierwsze: nie jest on zmuszony do płacenia podwójnych podatków, a po drugie - w sytuacjach osiągania dochodów wyłącznie za granicą, może znaleźć się w grupie zwolnionych do składania deklaracji rocznej.
Polecamy: PIT 2018. Komentarz
Metoda wyłączenia z progresją
Wyliczenie podatku w ramach metody wyłączenia z progresją najlepiej przedstawić na uproszonym przykładzie:
Pan Jan Wyjeżdzający, ze względów finansowych i aby podreperować budżet rodzinny, w 2017 roku postanowił wyjechać do pracy w Niemczech gdzie zarabia (dochód) w przeliczeniu na złotówki 32 000 zł rocznie. W Krakowie zostawił swoją żonę i dzieci, do których przyjeżdżał na każdy wolny weekend. Pan Jan Wyjeżdzający kilka lat wcześniej odziedziczył po swojej mamie Jadwidze mieszkanie, które obecnie wynajmuje studentom i ma z tego tytułu 1500 zł dochodu miesięcznie. W jaki sposób Pan Jan Wyjeżdzający powinien obliczyć swoje zobowiązania podatkowe wobec polskich organów skarbowych?
Obliczenia:
- najpierw podatnik powinien ustalić dochody (przychód - koszty) z wszystkich źródeł
- dochód za granicą (w Niemczech) = 32 000 zł
- dochód w Polsce (najem) 1500 x 12 = 18 000 zł
- następnie należy zsumować dochody
- dochód razem = 32 000 + 18 000 = 50 000 zł
- zsumowaną kwotę poddać opodatkowaniu według skali podatkowej (18 % lub 32%), w tym miejscu rekomendowanym jest korzystanie ze specjalnego oprogramowania lub kalkulatora, ponieważ obliczenia mogą dotyczyć kwot wolnych od podatku itp., które na potrzebę tego przykładu zostały pominięte
- 50 000 x 18 % = 8 444 zł
- następnie należy obliczyć stopę procentową (punkt d : punkt c)
- 8 444 : 50 000 = 16,89 %
- podatek do zapłacenia w Polsce oblicza się na podstawie obliczeń dochodu w Polsce (punkt b), pomnożony przez obliczoną stopę procentową (punkt e)
- 18 000 x 16,89 % = 3040,20 zł
Podsumowując: zobowiązanie podatkowe w Polsce jest wynikiem dochodów Pana Wyjeżdzającego w Polsce, ale aby je obliczyć należy wziąć pod uwagę dochody z zagranicy, mające wpływ m.in. na opodatkowanie oraz stopę procentową.
Podsumowanie
W XXI wieku, przy wygodnych połączeniach międzynarodowych bardzo często dochodzi do sytuacji, że osoba pracująca za granicą, nadal swoje centrum życiowe ma w kraju np. wracając na weekendy do rodziny, itp. Nie można więc z góry założyć, że zarabiając w Niemczech czy w Wielkiej Brytanii podatnik zwolniony jest z obowiązków wobec polskiego fiskusa. W celu wypełnienia wszelkich swoich zobowiązań zawsze należy sprawdzić zarówno uregulowania kraju pracy, jak i Polskie. Na szczęście w wielu przypadkach, w szczególności jeżeli chodzi o kraje UE, ustawodawcy tych państw starają się ułatwiać zadanie międzynarodowych pracowników i unikać tak zwanego podwójnego opodatkowania poprzez podpisane umowy międzynarodowe. Należy jednak pamiętać, że prawo ulega przemianom – a najnowsze konwencje mogą obligować podatników do składania odpowiednich zeznań nawet w przypadku braku zobowiązań podatkowych.