Kiedy małżonkowie mogą rozliczyć się wspólnie?
Zasadą jest, że małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. Stanowi o tym wyraźnie art. 6 ust. 1 ustawy o PIT. Jednak na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy o PIT małżonkowie:
- podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu z tytułu podatku dochodowego w Polsce (tj. posiadający rezydencję podatkową w Polsce),
- między którymi istnieje przez cały rok podatkowy małżeńska wspólność majątkowa (ustawowa, bo wynikająca z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego),
- pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy
mogą rozliczyć podatek dochodowy od osób fizycznych wspólnie i złożyć jedno wspólne roczne zeznanie podatkowe PIT.
W zeznaniu tym małżonkowie muszą (jeżeli chcą skutecznie rozliczyć się wspólnie) zawrzeć wniosek o wspólne rozliczenie. Za złożenie wniosku o zastosowanie wspólnego opodatkowania dochodów małżonków rozumie się zaznaczenie odpowiedniego kwadratu w części "Wybór sposobu opodatkowania" zeznania podatkowego. Wniosek ten może być wyrażony także tylko przez jednego z małżonków. Wyrażenie wniosku przez jednego z małżonków traktuje się na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia wniosku o łączne opodatkowanie ich dochodów. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Wspólne rozliczenie PIT małżonków można zastosować także wtedy, gdy jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany zgodnie z art. 27 ustawy o PIT (czyli opodatkowany na tzw. zasadach ogólnych wg skali podatkowej PIT), lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.
Ze wspólnego rozliczenia PIT mogą także skorzystać:
1) małżonkowie, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,
2) małżonkowie, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej
Ministerstwo Finansów w broszurze informacyjnej "Wspólne rozliczenie małżonków - roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2020 r." (sygn. 194638/K), opublikowanej 4 stycznia 2021 r. podsumowuje, że wspólne rozliczenie małżonków może być złożone jeżeli:
1. małżonkowie (w tym również zmarły małżonek) w rozliczanym roku podatkowym, za który dokonują rozliczenia:
a) podlegali nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, tj. byli polskimi rezydentami podatkowymi lub
b) mieli miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej lub jeżeli jeden z nich podlegał nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a drugi miał miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej – jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych;
Kto jest polskim rezydentem podatkowym?
Warto za MF przypomnieć, że za polskich rezydentów podatkowych uznaje się osoby fizyczne, które dla celów podatkowych mają miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Polski uważa się osobę, która:
• posiada na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych, czyli ośrodek interesów życiowych lub
• przebywa na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Za ww. całkowite przychody uważa się przychody osiągnięte ze wszystkich źródeł przychodów (także przychody zwolnione z opodatkowania), bez względu na miejsce ich położenia.
Na żądanie organów podatkowych podatnicy są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Rzeczpospolita Polska państwa Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym. Preferencyjny sposób opodatkowania (tj. wspólne rozliczenie PIT małżonków), jeżeli jeden z małżonków lub oboje są nierezydentami, stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
2. żaden z małżonków w roku podatkowym nie był opodatkowany:
a) 19% "podatkiem liniowym" (art. 30c ustawy o PIT),
b) zryczałtowanym podatkiem dochodowym za wyjątkiem dochodów z najmu,
c) zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów osób duchownych,
d) podatkiem tonażowym,
e) według ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych;
3. zostanie złożony wniosek o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków, przez co rozumie się zaznaczenie odpowiedniego kwadratu w części "Wybór sposobu opodatkowania" zeznania podatkowego PIT-37 albo PIT-36.
Na czym polega wspólne rozliczenie PIT małżonków?
Na skutek poprawnie złożonego wspólnego rocznego zeznania podatkowego PIT małżonkowie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym łącznie od sumy swoich dochodów (po uprzednim dokonaniu odliczeń od dochodu odrębnie przez każdego z małżonków). Podatek dochodowy, który powinni zapłacić małżonkowie z tytułu wspólnego zeznania podatkowego PIT oblicza się w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.
Ta zasada obliczania podatku dochodowego ma zastosowanie również w sytuacji, gdy jeden z małżonków w rozliczanym roku podatkowym wcale nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany według skali podatkowej PIT (art. 27 ust. 1 ustawy o PIT) lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (tj. 8.000 zł - w 2020 r. a także w 2021 r.) lub też poniósł stratę np. z działalności gospodarczej opodatkowanej na zasadach ogólnych.
Trzeba podkreślić, że do sumy dochodów małżonków we wspólnym zeznaniu podatkowym nie można dodawać dochodów ani przychodów opodatkowanych w sposób zryczałtowany (tj. np. od wygranych w grach liczbowych, dywidend, odsetek od lokat bankowych, itp.). Wspólnemu rozliczeniu podlegają bowiem tylko dochody opodatkowane według skali podatkowej PIT.
Termin złożenia wniosku o wspólne rozliczenie małżonków
Do 2019 roku trzeba było zdążyć złożyć wspólne rozliczenie małżonków zawierające wniosek o takie rozliczenie do 30 kwietnia następnego roku. Jeżeli ktoś nie zdążył, to tracił możliwość wspólnego opodatkowania. Od 2019 roku możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków (także osób samotnie wychowujących dzieci) nie jest już uzależniona od terminu złożenia wniosku o wyborze preferencyjnego sposobu opodatkowania zawartego we wspólnym zeznaniu podatkowym. Zmiana ta weszła w życie 1 stycznia 2019 r. i ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2018 r. Dlatego już podatnicy składający zeznanie za 2018 r. mogli opodatkować preferencyjnie (tj. wspólnie) dochody, także wówczas gdy wniosek o ten sposób opodatkowania złożyli po dniu 30 kwietnia 2019 r. Zmiana ta ma zastosowanie wyłącznie do preferencyjnego opodatkowania dochodów uzyskanych od dnia 1 stycznia 2018 r. i nie można jej zastosować do opodatkowania dochodów za 2017 r. i lata wcześniejsze. Tak interpretuje tą kwestię Minister Finansów (zob. Objaśnienia podatkowe z 18 stycznia 2019 r.).
Oczywiście lepiej nie zapomnieć zaznaczyć odpowiedniego kwadracika w zeznaniu PIT oznaczającego wniosek o wspólne rozliczenie i lepiej złożyć ten PIT w terminie, tj. do 30 kwietnia roku następującego po rozliczanym roku podatkowym. Ale nawet jak zapomnimy to zrobić (np. małżonkowie rozliczą się każde oddzielnie), to zawsze można po 30 kwietnia złożyć (wtedy już w trybie korekty zeznania podatkowego) wspólne zeznanie podatkowe i będzie to skuteczne prawnie.
W 2021 roku zeznania PIT-36 i PIT-37 za 2020 rok można składać od 15 lutego 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r. Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o PIT podatnicy, których dochody są opodatkowane wg tej ustawy, mają obowiązek składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie od dnia 15 lutego do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Zeznania złożone przed początkiem terminu uznaje się za złożone w dniu 15 lutego roku następującego po roku podatkowym.
Właściwy urząd skarbowy
Jeżeli dla każdego z małżonków właściwy jest inny urząd skarbowy, wspólne roczne zeznanie podatkowe PIT małżonków może być złożone w urzędzie właściwym dla jednego z małżonków. W takiej sytuacji nie ma obowiązku zawiadamiania urzędu skarbowego właściwego dla drugiego małżonka o miejscu składania wspólnego zeznania.
Wspólne rozliczenie ze zmarłym małżonkiem
Wniosek o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może być również złożony przez wdowę albo wdowca, który:
- zawarł związek małżeński przed rozpoczęciem rozliczanego roku podatkowego, a jej/jego małżonek zmarł w trakcie rozliczanego roku podatkowego,
- pozostawał w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, a jej/jego małżonek zmarł po upływie roku podatkowego przed złożeniem zeznania podatkowego.
(zob. Objaśnienia podatkowe z 18 stycznia 2019 r.).
Ale gdy małżonek skorzysta z rozliczenia ze zmarłym współmałżonkiem, nie będzie mógł już skorzystać z rozliczenia jako osoba samotnie wychowująca dziecko za ten rok.
Czy jest możliwe wspólne rozliczenie w separacji i po rozwodzie?
Jednym z podstawowych warunków skorzystania ze wspólnego rocznego zeznania podatkowego jest istnienie między małżonkami przez cały rozliczany rok podatkowy ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej określonej przepisami (art. 31 i następne) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Kro).
Zgodnie z art. 31. § 1 Kro z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).(...)
Zgodnie z art. 47. § 1 Kro małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa - tzw. intercyza)
Ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej (np. z powodu rozwodu, separacji, czy zawarcia umowy majątkowej) w jakimkolwiek momencie roku podatkowego powoduje brak prawa do złożenia wspólnego rocznego zeznania podatkowego PIT.
Organy podatkowe wskazują, że małżonkowie, wobec których sąd orzekł rozwód (czy separację) w rozliczanym roku podatkowym ale wyrok uprawomocnił się już w kolejnym roku nie tracą prawa do wspólnego rozliczenia. Bowiem zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego rozwód następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku sądu. Zatem orzeczenie rozwodu (czy separacji) wyrokiem wydanym na rozprawie np. w 2020 roku, a uprawomocnionym już w roku 2021 nie wyklucza wspólnego rozliczenia małżonków za 2020 rok.
Czy jest możliwe wspólne rozliczenie małżonków w przypadku uzyskiwania przychodów z najmu prywatnego, działalności rolniczej, kapitałów pieniężnych, działalności nierejestrowanej?
Zdaniem ekspertów Ministerstwa Finansów nie wyklucza wspólnego opodatkowania małżonków osiąganie przychodów z:
- najmu prywatnego (a także podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze) opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych; w takim przypadku małżonkowie składają odrębne zeznania podatkowe z najmu prywatnego (PIT-28) i wspólne z pozostałych dochodów opodatkowanych według skali podatkowej (PIT-37 lub PIT 36);
- działalności rolniczej;
- kapitałów pieniężnych (wykazywanych w zeznaniu PIT-38) czy też dochodów opodatkowanych 19% podatkiem zryczałtowanym, np. z dywidendy, z wygranych, z odsetek uzyskanych z tytułu oszczędzania, ze sprzedaży nieruchomości;
- działalności nierejestrowanej, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292 ze zm.) - bowiem stanowią one przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o PIT.
Trzeba tylko pamiętać, że nie można doliczać dochodów ani przychodów z tych działalności do sumy dochodów małżonków we wspólnym zeznaniu podatkowym PIT. Wspólnemu rozliczeniu podlegają bowiem tylko dochody opodatkowane według skali podatkowej PIT określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT.
Jakie formy opodatkowania wykluczają wspólne rozliczenie małżonków (ryczałt, karta i inne)
Jak już wyżej wskazano, fakt opodatkowania przynajmniej jednego z małżonków w danym roku podatkowym jednej z następujących form opodatkowania wyklucza wspólne rozliczenie małżonków. Chodzi tu o opodatkowanie:
a) 19% "podatkiem liniowym" (art. 30c ustawy o PIT),
b) zryczałtowanym podatkiem dochodowym za wyjątkiem dochodów z najmu,
c) zryczałtowanym podatkiem dochodowym od przychodów osób duchownych,
d) podatkiem tonażowym,
e) według ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych;
Nawet jeżeli podatnik zarejestrował działalność gospodarczą i jako formę opodatkowania wybrał podatek liniowy, ryczałt ewidencjonowany lub kartę podatkową i nie uzyskał z tytułu tej działalności żadnego dochodu/przychodu - to nie może skorzystać z preferencyjnego rozliczenia dochodów wspólnie z małżonkiem (nawet gdy osiągnął inne dochody z pozostałych źródeł opodatkowanych według skali podatkowej). Zdaniem Ministerstwa Finansów wystarczający do utraty prawa do wspólnego rozliczenia jest sam fakt wyboru jednej z wyżej wskazanych form opodatkowania.
Jeżeli podatnik uzyskuje przychody z tytułu sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, opodatkowane na podstawie przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, nie może skorzystać z preferencyjnego rozliczenia dochodów wspólnie z małżonkiem (nawet gdy osiągnął inne dochody z pozostałych źródeł opodatkowanych według skali podatkowej).
Nawet zgłoszenie przerwy w działalności gospodarczej opodatkowanej w formie karty podatkowej bądź zawieszenie działalności gospodarczej opodatkowanej podatkiem liniowym, ryczałtem ewidencjonowanym lub kartą podatkową na cały rok podatkowy nie uprawnia do wspólnego rozliczenia z małżonkiem.
Podstawa prawna:
• art. 6 ust. 2, ust. 2a, ust. 3, ust. 3a, ust. 8-13, art. 6a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1426 ze zm.).
Źródła:
- broszura informacyjna Ministerstwa Finansów "Wspólne rozliczenie małżonków - roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2020 r." (sygn. 194638/K), opublikowana 4 stycznia 2021 r.;
- objaśnienia podatkowe Ministra Finansów z 18 stycznia 2019 r. w sprawie wspólnego opodatkowania dochodów małżonków oraz osób samotnie wychowujących dzieci w kontekście zniesienia czasowego ograniczenia na złożenie wniosku o preferencyjne opodatkowanie dochodów;