Ulga na dziecko - wszystko, co trzeba wiedzieć

Czym jest ulga podatkowa na dziecko?

Ulga podatkowa na dziecko (ulga prorodzinna) należy do jednej z najpopularniejszych preferencji podatkowych przysługujących podatnikom. Została wprowadzona do przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej także „ustawa o PIT”) w roku 2007. Od momentu wprowadzenia do systemu podatkowego, regulacje dotyczące ulgi ulegały licznym modyfikacjom. W artykule przedstawiamy aktualne przepisy, które mają zastosowanie do rozliczeń rocznych PIT za rok 2020 (dokonywanych w 2021 roku).

Prawo do ulgi podatkowej na dziecko w podatku dochodowym od osób fizycznych zagwarantowane jest na każde małoletnie dziecko, ale także na niektóre dzieci pełnoletnie, przy spełnieniu warunków określonych przez ustawodawcę, o czym poniżej.

Kiedy można odliczyć ulgę za dziecko?

Określoną przez ustawodawcę wysokość ulgi podatnik może odliczyć na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

- wykonywał władzę rodzicielską;

- pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;

- sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą (art. 27f ust. 1 ustawy o PIT).

Do skorzystania z ulgi prorodzinnej ma prawo również podatnik, który utrzymywał dzieci pełnoletnie:

a) bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

b) do ukończenia 25 roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o PIT lub uzyskały przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 ustawy o PIT oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej PIT, z wyjątkiem renty rodzinnej

- w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej (art. 27f ust. 6 ustawy o PIT).

Jednym z wymienionych warunków skorzystania z ulgi na pełnoletnie dziecko (do ukończenia przez nie 25. roku życia) jest nauka dziecka w szkole. Zgodnie z przepisami ustawy dziecko może kształcić się w szkole, o której mowa w przepisach ustawy o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym i nauce lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Polska państwie, w tym również na studiach doktoranckich, wieczorowych, zaocznych, eksternistycznych (niestacjonarnych).

Szkołami, o których mówią powyższe przepisy są m.in.:

- szkoły ponadgimnazjalne, podstawowe i ponadpodstawowe,

- uczelnie publiczne i niepubliczne,

- wyższa szkoła oficerska.

Jeżeli chodzi o zasady stosowania ulgi w przypadku dzieci pełnoletnich uczących się, które nie uzyskały dochodów (przychodów) lub których dochody (przychody) nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 3.089 zł, należy wskazać, że w przypadku:

- ucznia kontynuującego naukę w szkole - ulga przysługuje za wszystkie miesiące roku podatkowego;

- maturzysty, który nie kontynuuje nauki - ulga przysługuje łącznie z miesiącami wakacyjnymi;

- maturzysty, który podejmuje naukę w szkole wyższej - ulga przysługuje za wszystkie miesiące roku podatkowego, pod warunkiem podjęcia przez niego nauki od października;

- studenta kształcącego się w dwóch etapach w jednym roku podatkowym (zakończenie studiów licencjackich i rozpoczęcie po nich studiów magisterskich) - ulga przysługuje za wszystkie miesiące roku podatkowego, w sytuacji gdy student został zakwalifikowany na studia magisterskie;

- studenta podejmującego bezpośrednio po ukończeniu studiów magisterskich studia podyplomowe, doktoranckie - ulga przysługuje do tego miesiąca włącznie, w którym kończy 25 lat;

- studenta, który ukończył studia pierwszego stopnia i nie kontynuuje nauki, ulga przysługuje za 10 miesięcy z październikiem włącznie.

Na które dzieci przysługuje ulga?

Jeżeli podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, ulga przysługuje (z zastrzeżeniami dotyczącymi limitów dochodów, o których piszemy poniżej):

- na każde dziecko małoletnie,

- na każde niepełnosprawne dziecko, które otrzymuje zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

- na każde dziecko do 25. roku życia, które ciągle się uczy oraz jego dochody (z wyjątkiem renty rodzinnej) i przychody uzyskane w ramach ulgi dla młodych, po ich zsumowaniu nie przekraczają 3 089 zł.

Odliczenie przysługuje podatnikowi, który co najmniej przez jeden dzień roku podatkowego wykonywał władzę, pełnił funkcję lub sprawował opiekę. Natomiast ulga na dziecko przestaje przysługiwać poczynając od miesiąca kalendarzowego, w którym dziecko:

1) na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych;

2) wstąpiło w związek małżeński.

Przy czym, za podatnika pozostającego w związku małżeńskim nie uważa się:

1) osoby, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów;

2) osoby pozostającej w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Poza tym, jeżeli chodzi o dochody uzyskiwane przez dzieci, z ulgi prorodzinnej nie może skorzystać podatnik, którego dziecko prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną jednolitą 19% stawką podatku albo ryczałtem ewidencjonowanym lub działy specjalne produkcji rolnej opodatkowane jednolitą 19% stawką podatku, osiąga przychody z tytułu sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, opodatkowane na podstawie przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne albo też podlega przepisom ustawy o podatku tonażowym.

Nie jest natomiast przeszkodą do skorzystania z odliczenia osiąganie przez dziecko przychodów z:

- działalności rolniczej,

- najmu prywatnego (a także podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze) opodatkowanych ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,

- kapitałów pieniężnych opodatkowanych 19% podatkiem zryczałtowanym, np. z dywidendy, z odsetek uzyskanych z tytułu oszczędzania,

- ze sprzedaży nieruchomości.

Jeżeli pełnoletnie uczące się dziecko uzyskało dochody z pracy z zagranicy (np. w Niemczech) w kwocie wyższej niż 3.089 zł – podatnik nie ma prawa do ulgi. Decydujące znaczenie ma wysokość uzyskanego przez dziecko dochodu, bez względu na to, jaka metoda unikania podwójnego opodatkowania ma zastosowanie (tj. metoda wyłączenia z progresją czy też metoda proporcjonalnego odliczenia).

Wyjaśnijmy, że metoda proporcjonalnego odliczenia oznacza, że dochód osiągnięty za granicą jest opodatkowany w Polsce, ale od należnego podatku odlicza się podatek zapłacony za granicą. Odliczenie to możliwe jest tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie. Metoda wyłączenia z progresją oznacza, że w Polsce zwalnia się z opodatkowania dochód osiągnięty w drugim państwie, jednak ma on wpływ na ustalenie stopy procentowej, według której oblicza się należny podatek od dochodu osiągniętego w Polsce.

Ulga na dziecko a limity dochodu

W przypadku ulgi podatkowej na dziecko ustawodawca przewidział limity dotyczące dochodów, które warunkują możliwość skorzystania z ulgi. Istnieje kilka sytuacji, o których warto wiedzieć.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami żaden limit nie ma zastosowania jedynie w sytuacji, jeżeli podatnik ma więcej niż jedno dziecko. Oznacza to, że bez względu na to ile podatnik zarabia, może skorzystać wówczas z ulgi prorodzinnej.

Wyjaśnijmy więc, że z ulgi może skorzystać podatnik, który:

1) osiągnął dochody opodatkowane według skali podatkowej PIT;

2) wychowywał jedno dziecko – o ile jego dochody nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty:

a) 112 000 zł w przypadku podatnika pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim (sumuje się dochody podatnika i jego małżonka),

b) 112 000 zł w przypadku podatnika będącego osobą samotnie wychowującą dziecko,

c) 56 000 zł w przypadku podatnika niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku;

3) wychowywał dwoje lub więcej dzieci - bez względu na wysokość uzyskanych przez niego dochodów;

4) podlegał w roku podatkowym, za który dokonuje rozliczenia, nieograniczonemu lub ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (ulga dotyczy zarówno polskich rezydentów podatkowych, jak i nierezydentów).

Co istotne, za dochody podatnika dla celów skorzystania z ulgi prorodzinnej rozumie się dochody (pomniejszone o zapłacone przez podatnika składki na ubezpieczenie społeczne) uzyskane łącznie w danym roku podatkowym:

- opodatkowane według skali podatkowej,

- z kapitałów pieniężnych opodatkowanych 19% stawką podatku (np. z odpłatnego zbycia papierów wartościowych),

- z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane 19% stawką podatku.

Z ulgi nie mogą zatem korzystać podatnicy, którzy uzyskują dochody tylko:

- opodatkowane 19% podatkiem liniowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej bądź działów specjalnych produkcji rolnej,

- opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym (ryczałtem ewidencjonowanym, kartą podatkową).

Jeżeli jednak podatnicy oprócz w wyżej wymienionych dochodów (przychodów) uzyskują w roku podatkowym także dochody opodatkowane według skali podatkowej (np. wynagrodzenie za pracę, zasiłek chorobowy, dochody z najmu prywatnego), to w zeznaniu podatkowym składanym z tytułu uzyskiwania tych dochodów mają prawo wykazać kwotę przysługującej do odliczenia ulg.

Poza tym, jeżeli chodzi o dochody uzyskiwane przez rodziców, resort finansów w broszurze informacyjnej dotyczącej ulgi prorodzinnej wyjaśnia następujące sytuacje:

1) W przypadku gdy rodzice nie są małżonkami, ale zamieszkują razem i wspólnie wychowują jedno dziecko - dokonują odliczenia w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Odliczenia może jednak dokonać tylko ten podatnik, którego dochody nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56.000 zł (limit 112.000 zł przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dziecko nie znajdzie w tym przypadku zastosowania, gdyż rodzice wychowują dziecko wspólnie, zatem żadne z nich nie jest osobą samotnie wychowującą). W sytuacji gdy dochody jednego z rodziców przekroczą kwotę 56.000 zł, wówczas odliczenia (w całości) może dokonać ten z rodziców, którego dochody nie przekroczyły ww. kwoty.

2) W przypadku gdy podatnicy będący małżeństwem cały rok podatkowy osiągnęli dochody łącznie w wysokości przekraczającej 112.000 zł, wychowują dwoje dzieci, z których jedno jest małoletnie, a drugie pełnoletnie (do 25 lat), lecz uzyskało dochód w kwocie wyższej niż 3.089 zł – rodzice nie mają prawa do ulgi. W przedstawionej sytuacji ulga przysługiwałaby tylko na dziecko małoletnie, ale w związku z tym, że łączny dochód rodziców przekroczył kwotę 112.000 zł, rodzice nie mogą skorzystać z odliczenia.

3) Jeżeli podatnicy będący małżeństwem cały rok podatkowy osiągnęli dochody łącznie w wysokości przekraczającej 112.000 zł, wychowują troje dzieci – dwoje małoletnich i jedno pełnoletnie (uzyskujące np. przychody z działalności gospodarczej opodatkowanej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych) - ulga przysługuje na dwoje dzieci, tj. 2 x 1.112,04 zł. Przekroczenie limitu dochodów rodziców jest bez znaczenia.

4) W przypadku podatników, którzy wychowują jedno małoletnie dziecko, zawarli związek małżeński w połowie roku podatkowego (tj. w lipcu), a łączny ich dochód nie przekroczył 112.000 zł (ojca - 54.000 zł, matki – 58.000 zł) – z ulgi może skorzystać ojciec dziecka. W sytuacji gdy podatnik pozostaje w związku małżeńskim przez część roku, ulga przysługuje mu pod warunkiem, że jego dochody nie przekroczą w roku podatkowym kwoty 56.000 zł.

Warto też mieć na uwadze, że na żądanie organów podatkowych podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:

1) odpis aktu urodzenia dziecka,

2) zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,

3) odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą,

4) zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Ile wynosi ulga na dziecko?

Ulga na dzieci rozliczana jest w systemie miesięcznym. Wysokość odliczenia w ramach ulgi w danym miesiącu uzależniona jest więc od liczby dzieci, na które w danym miesiącu przysługuje ulga.

Wobec czego, w rocznym rozliczeniu PIT za 2020 r. (dokonywanym w roku 2021), zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami art. 27f ust. 2 ustawy o PIT, ulga na dziecko przysługuje za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę w stosunku do:

1) jednego małoletniego dziecka – kwota 92,67 zł (jeżeli dochody podatnika nie przekraczają wyżej przywołanych limitów);

2) dwojga małoletnich dzieci – kwota 92,67 zł na każde dziecko;

3) trojga i więcej małoletnich dzieci – kwota:

a) 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko,

b) 166,67 zł na trzecie dziecko,

c) 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.

Jak zatem obliczyć roczny zwrot podatku na dziecko? Przykładowy roczny zwrot podatku za dziecko wyglądał będzie w sposób następujący, tj.:

- jedno dziecko to roczny zwrot w wysokości 1.112,04 zł (12 x 92,67),

- dwoje dzieci to roczny zwrot w wysokości 2.224,08 zł (2 x 1.112,04),

- troje dzieci to roczny zwrot w wysokości 4.224,12 zł (2.224,08 + 2.000,04),

- czworo dzieci to roczny zwrot w wysokości 6.924,12 zł (2.224,08 + 2.000,04 + 2.700,00) itd.

Wysokość przysługującej ulgi dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Przysługującą im roczną kwotę odliczenia mogą odliczyć od podatku w częściach równych (po połowie przysługującej kwoty ulgi) lub w dowolnej ustalonej przez nich proporcji.

W przypadku gdy dziecko spod opieki rodziców zostaje przekazane w tym samym roku podatkowym do rodziny zastępczej albo do opiekuna prawnego i następuje to w trakcie miesiąca, każdemu z podatników opiekujących się dzieckiem przysługuje w tym miesiącu odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 miesięcznej kwoty odliczenia za każdy dzień sprawowania nad nim pieczy.

Zasada ta nie dotyczy jednak rozwiedzionych rodziców, tzn. nie mają oni obowiązku ani możliwości dzielenia ulgi na dni.

Odliczenie ulgi na dziecko w zeznaniu rocznym

Ulgę odlicza się od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27 ustawy o PIT, pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b ustawy o PIT.

Odliczenia kwoty przysługującej ulgi dokonuje się w składanym przez podatnika rocznym zeznaniu podatkowym PIT, a mianowicie poprzez wypełnienie formularzy PIT-37, PIT-36 oraz załącznika PIT/O.

W załączniku PIT/O należy podać numery PESEL dzieci, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty ich urodzenia.

W przypadku łącznego opodatkowania małżonków składa się jeden PIT/O.

Jeżeli obojgu rodzicom przysługuje ulga na dziecko, ale składają oni odrębne zeznania podatkowe, każde z nich w załączniku PIT/O wpisuje kwotę, którą odlicza od podatku. Jeżeli odliczenia dokonuje tylko jeden rodzic, drugi nie dołącza PIT/O do swojego zeznania.

W sytuacji gdy zabraknie podatku do odliczenia pełnej kwoty przysługującej ulgi, podatnik ma prawo otrzymać różnicę między kwotą przysługującego odliczenia a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym. Jest to tzw. dodatkowy zwrot ulgi, który jest limitowany i nie może przekroczyć sumy kwot składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne:

- podlegających odliczeniu (wykazanych przez płatnika lub samodzielnie wpłaconych do ZUS lub do zagranicznych systemów ubezpieczeń),

- zapłaconych ze środków podatnika od przychodów otrzymanych do ukończenia 26 roku życia zwolnionych od podatku.

W przypadku obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka, rodziców zastępczych, którzy pozostają w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, zwrot kwoty niewykorzystanej ulgi również jest limitowany łączną kwotą zapłaconych przez nich składek.

Poza tym, jeżeli chodzi o dodatkowy zwrot z tytułu ulgi na dzieci, jak wskazuje resort finansów w broszurze informacyjnej dotyczącej ulgi prorodzinnej:

1) Osoba prowadząca działalność gospodarczą i zaliczająca wydatki z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne do kosztów uzyskania przychodów, nie może tych składek uwzględnić do limitu przysługującego jej zwrotu.

2) Składki na ubezpieczenie zdrowotne, odprowadzane przez KRUS do NFZ z tytułu renty z KRUS, mogą stanowić podstawę do ustalenia kwoty dodatkowego zwrotu z tytułu ulgi na dzieci. Składki na ubezpieczenie zdrowotne są naliczane od podstawy, którą stanowi otrzymywana renta i podlegają odliczeniu od podatku. Zatem różnica między kwotą przysługującego podatnikowi odliczenia z tytułu ulgi prorodzinnej a kwotą odliczoną w zeznaniu podatkowym – nieprzekraczająca kwoty składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek na ubezpieczenie zdrowotne podlegających odliczeniu, pomniejszonych o składki odliczone w PIT-36L lub PIT-28 oraz wykazane w PIT-16A, PIT-19A, może podlegać zwrotowi.

3) Jeżeli małżonkowie rozliczają się indywidualnie i tylko jedno z nich korzysta z prawa do odliczenia ulgi na dzieci, część zeznania dotyczącą dodatkowego zwrotu z tytułu ulgi na dzieci wypełnia tylko ten małżonek, który korzysta z ulgi.

Podatnik ma prawo wykazać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne zapłacone przez współmałżonka, które podlegają odliczeniu (pomniejszone o składki odliczone w PIT-36L, PIT-28 lub wykazane jako odliczone w PIT-16A lub PIT-19A), o ile:

- jemu również przysługuje ulga na dzieci (są to wspólne dzieci podatników, współmałżonek osiągnął przychody opodatkowane według skali podatkowej);

- podatnicy pozostawali w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy.

4) W przypadku wspólnego rozliczenia małżonków, w sytuacji gdy żona nie uzyskuje dochodów, natomiast wychowuje dziecko z poprzedniego związku, nie ma możliwości uwzględnienia przy określaniu wysokości dodatkowego zwrotu z tytułu ulgi na dziecko składek zapłaconych przez męża na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, w sytuacji gdy nie jest on ojcem dziecka.

 

Podstawa prawna:

- ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - t.j. z dnia 21 sierpnia 2020 r. (Dz.U. z 2020 r., poz. 1426).