Termin złożenia PIT-a za rok 2022 r. minął 2 maja 2023 r. Jakie kary grożą za niezłożenie PIT-a w terminie? Czym jest czynny żal? Poprzez czynny żal sprawca zawiadamia fiskusa o popełnieniu wykroczenia lub przestępstwa skarbowego i ew. płaci należny podatek. W przeciwnym razie naraża się na karę (np. grzywnę) z kodeksu karnego skarbowego.
Które PITy zostały złożone automatycznie 2 maja 2023 r. w usłudze Twój e-PIT, a które nie?
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Finansów w przypadku PIT-37 i PIT-38 za 2022 rok, jeżeli podatnik nie złożył samodzielnie zeznania, to z upływem 2 maja 2023 r. zostało ono automatycznie zaakceptowane w usłudze Twój e-PIT (czyli będzie uznane za złożone w terminie).
Natomiast – jak informuje resort finansów - Zeznania PIT-28 i PIT-36 nie zostaną automatycznie złożone 2 maja, ponieważ zdecydowana większość z tych zeznań wymaga uzupełnienia przez podatnika.
Inne PITy niż PIT-37 i PIT-38 trzeba było zatem złożyć samodzielnie – w tym też PIT-36L i PIT-39.
Co więcej, Ministerstwo Finansów i KAS ostrzegały jeszcze przed 2 maja br, że gdy podatnik wprowadzi dowolne zmiany w przygotowanym w usłudze Twój e-PIT zeznaniu PIT-37 i PIT-38 (np. zmieni OPP, rachunek bankowy, doda informację o przysługujących ulgach) ale zmienionego zeznania nie zaakceptuje i nie wyśle, to takie zeznanie nie zostanie automatycznie zaakceptowane z dniem 2 maja 2023 r.
Odpowiedzialność karna za niezłożenie PIT-a
Podatnik, który złoży deklarację PIT po terminie może ponieść konsekwencje finansowe określone w kodeksie karnym skarbowym (dalej: „kks”). Artykuł 80 §1 kks reguluje odpowiedzialność podatnika za niezłożenie w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej, przewidując dla sprawcy karę grzywny do 120 stawek dziennych. Z kolei zgodnie z art. 80 §2 kks płatnikowi lub podmiotowi, o którym mowa w art. 41 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, który nie pełni funkcji płatnika i nie składa w terminie podatnikowi lub właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej lub informacji, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 powołanej ustawy grozi kara grzywny do 180 stawek dziennych. Zgodnie z art. 80 §3 kks w przypadku złożenia nieprawdziwej informacji podatkowej, sprawcy grozi kara grzywny do 240 stawek dziennych. Za popełnienie w/w deliktu sprawca odpowiada jak za wykroczenie skarbowe. Warto pamiętać, że czyny określone w art. 80 kks są karalne w razie ich umyślnego popełnienia, a więc zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym.
Należy pamiętać, że od wysokości obowiązującego minimalnego wynagrodzenia za pracę zależy wysokość kar grożących za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, a na 2023 r. zostały przewidziane dwie podwyżki pensji minimalnej. Jedna obowiązuje już od 1 stycznia 2023 r., a druga jest przewidziana od 1 lipca 2023 r. Kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej jest decydująca dla uznania danego czynu zabronionego za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Aby uniknąć kary z kodeksu karnego skarbowego trzeba złożyć tzw. czynny żal.
Czym jest czynny żal?
Czynny żal, to instytucja prawna uregulowana w art. 16 kodeksu karnego skarbowego (a szczególna forma czynnego żalu jest uregulowana w art. 16a kks. Zacytujmy te kluczowe przepisy:
Art. 16 kks:
§ 1. Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się tylko wtedy, gdy w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną; nie nakłada się obowiązku uiszczenia ich równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.
§ 3. Jeżeli złożone przedmioty podlegające przepadkowi mogą ulec szybkiemu zniszczeniu lub zepsuciu, ich przechowywanie byłoby połączone z niewspółmiernymi kosztami lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie ich wartości, organ postępowania przygotowawczego nakłada na sprawcę obowiązek uiszczenia ich równowartości pieniężnej, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów określonych w art. 29 pkt 4.
§ 4. Zawiadomienie wnosi się na piśmie albo ustnie do protokołu.
§ 4a. Zawiadomienie do finansowego organu postępowania przygotowawczego może być złożone także za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym.
§ 5. Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
1) w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.
§ 6. Przepisu § 1 nie stosuje się wobec sprawcy, który:
1) kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
3) zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zawiadomienia, o którym mowa w § 1, dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
4) nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Art. 16a kks:
§ 1. Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca czynu zabronionego dotyczącego złożenia deklaracji lub przesłania księgi, jeżeli po jego popełnieniu została złożona organowi podatkowemu prawnie skuteczna korekta deklaracji lub księgi dotycząca obowiązku, którego nieprawidłowe wykonanie stanowi ten czyn zabroniony.
§ 2. Jeżeli w związku z czynem zabronionym określonym w § 1 nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, przepis ten stosuje się tylko wtedy, gdy należność ta została uiszczona niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie wyznaczonym przez finansowy organ postępowania przygotowawczego.
§ 3. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli przed złożeniem korekty deklaracji lub księgi wszczęto postępowanie przygotowawcze o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe lub ujawniono w toku toczącego się postępowania przygotowawczego to przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe.
Zatem czynny żal, to zawiadomienie o popełnionym przez siebie przestępstwie skarbowym lub wykroczeniu skarbowym połączone z zapłatą podatku. Nie ma żadnego formularza do czynnego żalu – można to zrobić w zwykłej formie pisemnej.
Kto i jak składa czynny żal
Czynny żal sprawca może złożyć elektronicznie przez e-Deklaracje, podczas wizyty w urzędzie lub przesyłając dokument listownie na adres urzędu skarbowego, w którym się rozlicza. Czynny żal dotyczy nie tylko osób, które nie złożyły zeznania podatkowego w terminie, ale także tych, które nierzetelnie wystawiały faktury lub nierzetelnie prowadziły księgi rachunkowe, a także podatników, którzy nie dopełnili obowiązku zapłaty podatku VAT albo zapłacili nieodpowiedni podatek dochodowy.
Należy pamiętać, że czynny żal będzie skuteczny tylko wówczas, gdy sprawca dobrowolnie przyzna się do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego i to przed samodzielnym udokumentowaniem przez naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego danego czynu zabronionego oraz zanim organy ścigania rozpoczną czynności zmierzające do wykrycia tego przestępstwa lub wykroczenia, w tym czynności przeszukania, kontroli lub sprawdzające. Jednak czynny żal można złożyć po rozpoczęciu czynności przez organ ścigania, jedynie, gdy czynności te nie dostarczyły podstaw do wszczęcia postępowania o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe.
Jak uniknąć kary za niezłożenie PIT-a w terminie
Podatnik, który składa czynny żal zawiadamia o popełnieniu czynu zabronionego (np. o niezłożeniu w terminie rocznego zeznania podatkowego) naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celno-skarbowego. Sprawca ma obowiązek poinformowania o istotnych okolicznościach popełnienia czynu oraz uiszczenia zaległego zobowiązania w całości. W przypadku, gdy wina leży po stronie innego podmiotu, czynny żal powinien złożyć ten, kto nie dopełnił obowiązku.
Z instytucji czynnego żalu można skorzystać przykładowo w sytuacji, gdy podatnik:
- nie złożył zeznania podatkowego w terminie,
- nierzetelnie prowadził księgi rachunkowe,
- nierzetelnie wystawiał faktury,
- nie zapłacił lub zapłacił nieodpowiedni podatek,
- bezprawnie stosował obniżone stawki podatkowe,
- bezprawnie stosował zwolnienie z podatku,
- zataił przed organem podatkowym prawdziwe rozmiary prowadzonej działalności gospodarczej,
- wyłudził zwrot należności celnej lub pozwolenie celne.
Kogo nie dotyczy instytucja czynnego żalu
Nie każdy może skorzystać z instytucji czynnego żalu. Dotyczy to w szczególności osób, które zostały wezwane w związku z popełnionym czynem zabronionym, a organy podatkowe udokumentowały już popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, osób, które są w trakcie postępowania kontrolnego, zorganizowały grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego lub nakłoniły inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego.
Czynny żal krok po kroku. Jak napisać czynny żal?
W piśmie, w którym składa się czynny żal należy przede wszystkim poinformować o naruszeniu obowiązków podatkowych lub obowiązków celnych. Zawiadomienie musi zawierać dane sprawcy, opis popełnionego czynu i jego okoliczności, wskazanie osób, które miały związek z popełnionym czynem zabronionym oraz informację o tym, czy sprawca naprawił swój czyn, a jeżeli nie – to sposób i termin, w którym zobowiązuje się do jego naprawienia.
Pismo składa się do właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub właściwego naczelnika urzędu celno-skarbowego. W przypadku pomyłki, urząd przesyła pismo do właściwego organu. Czynny żal może zostać również złożony ustnie do protokołu.
W przypadku wyboru formy pisemnej należy pamiętać, aby złożyć i podpisać pismo osobiście. W przeciwnym razie, może zostać ono uznane za zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia karnoskarbowego, a nie czynny żal. Skorzystanie z instytucji czynnego żalu jest bezpłatne. Składając czynny żal sprawca zobowiązany jest do uiszczenia wymaganej należności publicznoprawnej oraz dopełnienia ciążących na nim obowiązków.
Ulgi, podatek na OPP oraz wspólne rozliczenie się z małżonkiem
Złożenie deklaracji PIT z czynnym żalem nie powoduje utraty prawa do rozliczenia wspólnie z małżonkiem lub wspólnie z dzieckiem. Podatnik, który złożył zeznanie podatkowe, w którym nie uwzględnił przysługujących mu ulg powinien złożyć korektę zeznania podatkowego, w której wykaże przysługujące mu ulgi. Przekazanie 1,5 % podatku na organizację pożytku publicznego zostało uregulowane w art. 45c Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Uprzednio obowiązujący stan prawny umożliwiał przekazanie 1,5% podatku na OPP tylko w przypadku zeznań rocznych złożonych w ustawowym terminie. Aktualny stan prawny wskazuje, że możliwe jest złożenie wniosku o przekazanie 1,5% podatku także w następstwie korekty zeznania rocznego, jeżeli została ona złożona w ciągu miesiąca od upływu terminu złożenia deklaracji podatkowej. Aby przekazać w/w kwotę należy zapłacić w pełnej wysokości podatek należny, który stanowi podstawę obliczenia kwoty, przekazywanej na rzecz organizacji pożytku publicznego, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego.Wniosek o łączne rozliczenie podatkowe można złożyć również składając korektę deklaracji.
Od 1 tycznia 2019 r. nastąpiła nowelizacja Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, która stanowiła istotną zmianę przepisów powodującą uchylenie obowiązku złożenia zeznania rocznego w przepisowym terminie, umożliwiającym wspólne rozliczenie się z małżonkiem. Co za tym idzie od 1 stycznia 2019 r. małżonkowie, składający zeznanie roczne po terminie - nie tracą prawa do łącznego rozliczania się. Uprzednie brzmienie ustawy wskazywało, że podatnicy, którzy złożyli wniosek po terminie nie mieli już możliwości łącznego opodatkowania.
PIT po terminie. Podsumowanie
Wypełnienie niezbędnych obowiązków wobec naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno – skarbowego, w szczególności poprzez złożenie zaległych deklaracji podatkowych lub zapłaty w całości należności publicznoprawnych wraz z odsetkami jest niezbędne dla skutecznie złożonego czynnego żalu.
Nie ma z góry określonego terminu na złożenie czynnego żalu, jednak obowiązki z nim związane powinny zostać dopełnione najlepiej w dniu złożenia czynnego żalu, a najpóźniej w terminie wyznaczonym przez urząd skarbowy lub urząd celno-skarbowy oraz w sposób dla nich określony.
Naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego jest podmiotem uprawnionym do rozpatrzenia czynnego żalu. Z czynności podjętych przez organ ścigania sprawca dowiaduje się o tym czy jego dobrowolne przyznanie się do winy zostało pozytywnie rozpatrzone. W ustawie nie został określony żaden termin na rozpatrzenie czynnego żalu. Jeżeli organ ścigania uzna czynny żal za skuteczny - naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego nie informuje o tym w oddzielnym piśmie, tylko odstępuje od nałożenia kary za niedopełnienie obowiązków podatkowych lub obowiązków celnych, może także wskazać nowe terminy, zobowiązujące do dopełnienia tychże obowiązków.
W przypadku uznania czynnego żalu za nieskuteczny będzie prowadzone postępowanie w sprawie o wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe, na zasadach, które zostały określone w Kodeksie karnym skarbowym.