Ulga na dziecko (prorodzinna) 2021-2022-2023

Zasady podstawowe ulgi na dziecko – beneficjenci i warunki

Ulga prorodzinna dotyczy odliczeń na dzieci, jednak w praktyce dokonują jej dorośli podatnicy, którzy w danym roku podatkowym:

• wykonywali władzę rodzicielską,
• pełnili funkcje opiekuna prawnego (jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało),
• sprawowali opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie stosownego orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Podstawowe regulacje w zakresie odliczeń na dzieci znalazły się w art. 27f Ustawy o PIT.

Wyciąg z przepisów (Ustawa o PIT) - stan prawny obowiązujący w 2022 roku:

 Art. 27f [Odliczenie na dzieci]

1. Od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27, podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

1) wykonywał władzę rodzicielską;

2) pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;

3) sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Ponadto ustawodawca zauważył szczególną sytuację rodziców dzieci pełnoletnich, które również mogą zostać zakwalifikowane do ulgi prorodzinnej – ale tylko po spełnieniu określonych warunków. Tutaj przewidziano dwie podstawowe sytuacje, kiedy dziecko pełnoletnie może uprawniać (rodzica lub opiekuna) do skorzystania z ulgi prorodzinnej:

1. Po pierwsze w przypadku dzieci pełnoletnich, które otrzymują zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
2. Po drugie w przypadku dzieci dalej uczących się, do ukończenia przez nie 25 roku życia.

Wyciąg z przepisów (Ustawa o PIT):

 Art. 27f [Odliczenie na dzieci] ust. 6

Przepisy ust. 1-5 stosuje się odpowiednio do podatników utrzymujących pełnoletnie dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4c pkt 2 i 3, z uwzględnieniem art. 6 ust. 4e i 8, w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej.

Art. 6 ust 4c pkt 2 i 3

4c. Od dochodów jednego rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie

- podatek może być określony zgodnie z ust. 4d na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym

Limity dochodów - dziecka i rodziców

W przypadku jeżeli dziecko pełnoletnie osiąga swoje własne zarobki, ustawodawca wprowadził limit takich zarobków, który mógł spowodować wyłączenie możliwości skorzystania z ulgi prorodzinnej. W 2021 roku, zgodnie z prawem zarobki dziecka na poziomie 3089 zł rocznie stanowiły barierę dyskwalifikującą rodzica z możliwości pobierania ulgi prorodzinnej. W 2022 roku limit ten został podwyższony do dwunastokrotności renty socjalnej (16 061,28 zł). Najprawdopodobniej także w 2023 roku będzie obowiązywał limit dwunastokrotności renty socjalnej. Więcej na ten temat w dalszej części artykułu.

Ustawodawca ustalił jednak pewne limity, osiąganych przez rodziców dochodów, w których podatnik będzie mógł skorzystać z ulgi prorodzinnej w odniesieniu do swojego jedynego uprawniającego do ulgi dziecka. W latach 2021 i 2022 limity te kształtowały się tożsamo i wskazują kwoty: 56 000 zł i 112 000 zł (w małżeństwie). Najprawdopodobniej te same limity będą obowiązywały w 2023 roku.

Wyciąg z przepisów (ustawa o PIT art. 27f ust. 2 pkt 1):

2. Odliczeniu podlega za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, o których mowa w ust. 1, w stosunku do:

1) jednego małoletniego dziecka – kwota 92,67 zł, jeżeli dochody podatnika:

a) pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112 000 zł,

b) niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56 000 zł, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko wymienionego w art. 6 ust. 4c i 4g, do którego ma zastosowanie kwota dochodu określona w lit. a;

Zamkniętym rokiem podatkowym, który podatnicy mogą porównywać do aktualnego okresu jest 2021. Obecnie kończy się rok podatkowy 2022, który będzie rozliczany do 2 maja 2023 (30 kwietnia 2023 roku przypada w niedzielę). Znane są również już podstawowe plany rządu na rozliczenia za przyszły rok czyli w roku 2023. W praktyce we wszystkich wskazanych okresach rozliczanie ulgi prorodzinnej następowało i ma następować bezpośrednio w deklaracji PIT (np. PIT 37 lub PIT 36 wraz z załącznikami).

Wysokość ulgi prorodzinnej

W 2022 roku (także w 2021 roku i 2023 roku) ulga prorodzinna zależy od ilości posiadanych dzieci. I wynosi odpowiednio:

1) w przypadku jednego dziecka - 92,67 zł miesięcznie (1112,04 zł rocznie),
2) w przypadku dwojga dzieci - 92,67 zł miesięcznie (1112,04 zł rocznie) na każde dziecko,
3) w przypadku trojga i więcej dzieci:
- 92,67 zł miesięcznie (1112,04 zł rocznie) na pierwsze i drugie dziecko,
- 166,67 zł miesięcznie (2000,04 zł rocznie) na trzecie dziecko oraz
- 225 zł zł miesięcznie (2700,00 zł rocznie) na czwarte i każde kolejne dziecko.

Ulga na dziecko 2022 - najważniejsze zmiany - skonfliktowani rodzice

W 2022 r. wprowadzono szereg zmian podatkowo prawnych związanych z wprowadzaniem pakietu ustaw Polski Ład. Pierwszą zmianą w od 1 stycznia 2022 roku było wprowadzenie bardziej jasnych zasad w przypadku rozliczania skonfliktowanych rodziców. W tym miejscu ustawodawca postanowił  rozszerzyć brzmienie art. 27 ust. 4 Ustawy o PIT poprzez dodanie szczegółowych regulacji dotyczących braku porozumienia pomiędzy podatnikami. W tym zakresie obecnie obowiązują reguły:

„Odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę podatnicy mogą odliczyć od podatku w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. W przypadku braku porozumienia między podatnikami, którzy zgodnie z rozstrzygnięciem sądu wspólnie wykonują władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem po rozwodzie lub w trakcie separacji (piecza naprzemienna), lub gdy miejsce zamieszkania dziecka jest takie samo jak miejsce zamieszkania obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim - kwotę tę podatnicy odliczają w częściach równych. W pozostałych przypadkach odliczenie w wysokości 100% stosuje podatnik, u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.”

Kwota wolna od podatku i nowe limity dochodów 2022 i 2023

Drugą kluczową zmianą wprowadzoną w 2022 roku jest istotne podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł, która to zmiana może mieć według specjalistów negatywne skutki dla osób, które zarabiały najmniej. „W związku z podwyższeniem kwoty wolnej od podatku do 30 000 zł, jeżeli podatek należny do zapłaty będzie niższy od kwoty ulgi lub w danym roku podatnik w ogóle nie będzie miał podatku do zapłaty, to ulga prorodzinna w ogóle nie będzie możliwa do odliczenia lub nie będzie możliwa do odliczenia w pełnej wysokości. Podwyższenie kwoty wolnej od podatku wpływa bowiem bezpośrednio na wysokość składek społecznych i zdrowotnych osób zarabiających najniższa krajową. W myśl art. 27f ust. 9 ustawy o PIT, jeżeli podatnik nie płaci składek ubezpieczeń społecznych lub zdrowotnych lub też nie są one pobierane przez płatnika, to zwrot ulgi nie będzie możliwy.” (Patrz: Adam Mariański (red.), Komentarz do zmian w ustawach podatkowych. Polski Ład 2022, Warszawa 2022).

Jednak

W związku z powyższym w lipcu 2022 roku ustawodawca zaproponował kolejne zmiany (ale obowiązujące wstecz od 1 stycznia 2022 roku). Objęły one podwyższenie limitu możliwych osiąganych dochodów przez małoletniego. W 2021 roku była to kwota 3089 zł. Obecnie Ustawodawca wskazał, że limit wynosi dwunastokrotność kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej.

Wyciąg z przepisów (Ustawa o PIT):

Art. 6 ust. 4e. Przepisu ust. 4c pkt 3 nie stosuje się, jeżeli dziecko, o którym mowa w tym przepisie, uzyskało w roku podatkowym:

1) dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b lub

2) przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152

- w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2022 r. poz. 240), w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z ustawą o rencie socjalnej „Renta socjalna wynosi 100% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.” Przechodząc do regulacji Ustawy o emeryturach i rentach podatnik dowie się, że od 1 marca 2022 r. najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta socjalna są wypłacane w kwocie 1338,44 zł brutto. Dwunastokrotność tej kwoty wynosi 16 061,28 zł (12 × 1338,44 zł = 16 061,28 zł).

Z uwagi na waloryzację emerytur i reny kwota ta w 2023 roku ma wzrosnąć.

Najważniejsze zmiany – osoby samotnie wychowujące dzieci

W 2021 roku specjalne preferencje mieli również rodzice lub opiekunowie, którzy wychowywali dziecko samotnie - na przykład osoby będące panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką lub rozwodnikiem. Art. 6 ust. 4 - 4b został uchylony ustawą z dnia 29.10.2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105), która weszła w życie 1.01.2022 r. Przepis ten pozwalał osobom tym rozliczenie wspólne z dzieckiem na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7.

Zamiast usuniętego powyżej rozwiązania ustawodawca postanowił wprowadzić nową ulgę dla samotnych rodziców w postaci odliczenia od podatku kwoty 1500 zł rocznie. Od 1 stycznia 2022 roku dodano nowy przepis art. 27ea ust. 1 Ustawy o PIT określające te zasady. Ustawodawcy zarzucano jednak, że ulga będzie nieproporcjonalna do poprzednich preferencji i w praktyce może stanowić pokrzywdzenie osób samotnie wychowujących dzieci.
Przepis art. 27ea Ustawy o PIT został uchylony ustawą z dnia 9.06.2022, która weszła w życie od 1.07.2022 roku. 
Od 1 lipca 2022 roku wprowadzono nowy przepis art. 6 ust. 4c (i następne) Ustawy o PIT, który można jednak stosować wstecz czyli od dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2022 roku. Co w praktyce stanowi swoistego rodzaju powrót do poprzednio obowiązujących zasad.

Art. 6 ustawy o PIT (stan prawny obowiązujący w 2022 roku):

4c. Od dochodów jednego rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie

– podatek może być określony zgodnie z ust. 4d na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym.

4d. W przypadku, o którym mowa w ust. 4c, podatek jest określany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, przy czym do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w niniejszej ustawie.

4e. Przepisu ust. 4c pkt 3 nie stosuje się, jeżeli dziecko, o którym mowa w tym przepisie, uzyskało w roku podatkowym:

1) dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b lub

2) przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152

– w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2022 r. poz. 240), w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

4f. Sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 4d, nie ma zastosowania do osoby, która wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2019 r. poz. 2407 oraz z 2021 r. poz. 1162, 1981 i 2270).

4g. Sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 4d, ma zastosowanie również do osób, o których mowa w art. 3 ust. 2a, samotnie wychowujących w roku podatkowym dzieci określone w ust. 4c, z uwzględnieniem ust. 4e, jeżeli osoby te spełniają łącznie następujące warunki:

1) mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej;

2) osiągnęły podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego w danym roku podatkowym;

3) udokumentowały certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

4h. Do podatników, o których mowa w ust. 4g, przepisy ust. 4c–4f i 8 stosuje się odpowiednio.

5. (uchylony)

6. (uchylony)

7. (uchylony)

8. Sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4d, nie ma zastosowania, w przypadku gdy chociażby jeden z małżonków, osoba samotnie wychowująca dziecko lub jej dziecko:

1) stosuje przepisy:

a) art. 30c lub

b) ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, z wyjątkiem art. 6 ust. 1a tej ustawy

– w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń;

2) podlega opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.

9. (uchylony)

10. (uchylony)

11. Za całkowite przychody, o których mowa w ust. 3a i 4g, uważa się przychody osiągnięte ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1, bez względu na miejsce położenia tych źródeł przychodów.

12. Przepisy ust. 3a i 4g stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

13. Na żądanie organów podatkowych podatnicy, o których mowa w ust. 3a i 4g, są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych lub inny dokument potwierdzający wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym.

Zatem osoby samotnie wychowujące dzieci mogą nadal obliczać podatek na preferencyjnych zasadach. Te nowe zasady uwzględniają również zmiany w wysokości kwoty wolnej od podatku.

Nowa ulga 4+ w PIT od 2022

Zmianą o której należy również wspomnieć, przy opracowaniu dotyczącym ulg rodzinnych jest wprowadzona w 2022 roku preferencja dla rodzin większych (od 4 dzieci), potocznie nazywana ulgą PIT 4+. Nie jest ona wprost kwalifikowana mianem ulgi prorodzinnej (w jej starym rozumieniu) niemniej dotyczy rodziców i dzieci i podatnicy mogą z niej skorzystać.

Regulacje dotyczące tej ulgi zostały wprowadzone w ramach Ustawy o PIT art. 21 ust. 1 pkt 153 i pozwalają na skorzystanie ze specjalnego zwolnienia podatkowego do kwoty przychodów 85 528 złotych, osobom posiadającym co najmniej czwórkę dzieci – na określonych warunkach w powyższym przepisie.

Wyciąg z przepisów (Ustawa o PIT):

Art. 21 [Katalog] 1. Wolne od podatku dochodowego są: [...]

153) przychody podatnika do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85 528 zł, osiągnięte:

a) ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,

b) z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8,

c) z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27, art. 30c albo art. 30ca albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

d) z zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

- który w roku podatkowym w stosunku do co najmniej czworga dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4c, z uwzględnieniem art. 6 ust. 4e i 8, wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało, lub sprawował funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą, a w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci - wykonywał ciążący na nim obowiązek alimentacyjny albo sprawował funkcję rodziny zastępczej, z zastrzeżeniem ust. 39 i 44-48;

Źródła opracowania:

• Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r.  (Dz.U. 1991 Nr 80, poz. 350 z późniejszymi zmianami) zwana dalej "Ustawa o PIT",
• Ustawa o rencie socjalnej z dnia z dnia 27 czerwca 2003 r. (Dz.U. 2003 Nr 135, poz. z późniejszymi zmianami) zwana dalej „Ustawa o rencie socjalnej”,
• Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz.U. 1998 Nr 162, poz. 1118 z późniejszymi zmianami) zwana dalej „Ustawa o emeryturach i rentach”,
• Adam Mariański (red.), Komentarz do zmian w ustawach podatkowych. Polski Ład 2022, Warszawa 2022.