Klasyfikacja transakcji
Klasyfikacja transakcji to tylko jeden z wielu testów, jakie można wykonać w oparciu o dane wprowadzone do pliku JPK_VAT.
Pełna weryfikacja, czy transakcja została prawidłowo potraktowana na potrzeby VAT, wymaga oczywiście znajomości jej materii i okoliczności zdarzenia. Jednak nawet nie wiedząc nic o danej czynności gospodarczej, bazując na pliku JPK_VAT, można wytypować potencjalnie źle zaklasyfikowane pozycje. Wystarczy informacja dotycząca nr NIP lub VAT-UE kontrahenta oraz wskazanie pól, do których przyporządkowana została dana faktura w pliku JPK.
Kontrahenci, z którymi dokonujemy transakcji krajowych (zakupu czy sprzedaży), powinni być zidentyfikowani w pliku JPK_VAT za pomocą polskiego numeru NIP. W przypadku transakcji wewnątrzwspólnotowych, w pliku JPK_VAT należy wprowadzić numer VAT-UE. Natomiast jeżeli dokonujemy np. eksportu towarów, importu towarów, świadczenia (nabycia lub sprzedaży) usług poza UE, wówczas jedyne co możemy przyjąć za pewnik, to że nasz dostawca lub nabywca nie powinien być ani polskim, ani unijnym podatnikiem VAT.
Oczywiste, a jednak są błędy
Jeżeli transakcja została wykazana w pliku JPK_VAT w polach dotyczących sprzedaż lub zakupu krajowego, a kontrahent został wskazany z przypisanym numerem VAT-UE lub numerem niepoddającym się weryfikacji (tj. najczęściej z krajów trzecich), może to oznaczać, że albo zmapowane zostały nieprawidłowe dane kontrahenta do pliku JPK, albo transakcja została źle sklasyfikowana. Być może w istocie jest to transakcja wewnątrzwspólnotowa albo import lub eksport towarów. W każdym razie należy bliżej przyjrzeć się tej pozycji.
Zasadę tę można analogicznie zastosować do transakcji wewnątrzwspólnotowych (sygnałem o błędzie będą przypisane do transakcji polskie numery NIP lub numery nieweryfikowalne przy wykorzystaniu usługi VIES). Natomiast w przypadku transakcji eksportu lub importu towarów, a także świadczenia usług poza UE lub importu usług spoza UE dane kontrahenta nie powinny wskazywać ani polskiego NIP, ani unijnego numeru VAT-UE.
Teoria a praktyka
Warto przyjrzeć się danym dostawców i nabywców przy weryfikacji prawidłowości rozliczeń VAT, ujawnianych w pliku JPK_VAT. Dane te są obecnie obligatoryjne (obowiązkowo wypełniane), co może oznaczać, że organy kontroli widzą wymierną korzyść w wykorzystaniu danych kontrahentów podatników przy cyklicznej weryfikacji pliku.
W praktyce wiele testów przeprowadzanych przez ekspertów i praktyków podatkowych na plikach JPK_VAT zawiera w sobie komponent weryfikacji danych kontrahenta względem klasyfikacji danej faktury zakupowej bądź sprzedażowej w pliku.
Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny - Ewidencja VAT od 1 stycznia 2017
Badanie logicznych powiązań pomiędzy typem kontrahenta (dostawcy lub nabywcy) a dokonaną klasyfikacją VAT transakcji warto połączyć z testami sprawdzającymi, czy nasi krajowi kontrahenci, w szczególności dostawcy, są zarejestrowanymi podatnikami VAT (czynnymi lub zwolnionymi). Jeżeli nie, prawo do odliczenia VAT z faktur zakupowych może zostać zakwestionowane, a od stycznia 2017 r. należy się liczyć z dodatkową 100% sankcją VAT w takich przypadkach. Jest to również pierwszy sygnał, który powinien zwrócić naszą uwagę na to, czy kontrahent faktycznie istnieje. Jeżeli nie, być może jesteśmy nieświadomym uczestnikiem oszustwa mającego na celu wyłudzenie podatku.
Sprawdź za darmo poprawność rozliczeń VAT z plikiem JPK_VAT
Zweryfikuj poprawność klasyfikacji transakcji na potrzeby VAT
Dowiedz się, jak samodzielnie przeprowadzić testy JPK
W przypadku naszych nabywców, badanie to ma szczególne znaczenie, jeżeli podatnik dokonuje sprzedaży towarów, w odniesieniu do których podatnikiem jest nabywca (np. handel złomem, elektroniką, odpadami itp.) Jeżeli nie jest on zarejestrowany na VAT, wówczas nie możemy zastosować odwrotnego obciążenia (faktura bez VAT). Oznacza to ustalenie dodatkowego zobowiązania, zakwestionowanie prawidłowości wystawienia faktury i sankcje. Z kolei w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów istotne jest cykliczne sprawdzanie rejestracji naszego nabywcy unijnego dla potrzeb dokonywania transakcji w UE (tzw. weryfikacja VIES). Jeżeli bowiem podmiot jest niezarejestrowany w VIES, jako sprzedawca nie możemy zastosować preferencyjnej 0% stawki VAT.
Jak to sprawdzić?
Masowe testy klasyfikacji transakcji, połączone z weryfikacją rejestracji kontrahentów w bazie MF oraz VIES można wykonać przy użyciu programów komputerowych. To najszybszy i najwygodniejszy sposób autokontroli. Jednak te same czynności można wykonać ręcznie, np.:
- status VAT kontrahenta można pojedynczo sprawdzać korzystając z odpowiedniej strony MF. To samo można zrobić w odniesieniu do numerów VAT-UE, korzystając z usługi VIES, dostępnej na stronach Komisji Europejskiej;
- masowo, przy użyciu np. MS Excel można natomiast sprawdzić, czy dostawca nie posługuje się fikcyjnym NIP. Wystarczy na dane dostawcy nałożyć formułę badającą po pierwsze ilość znaków (NIP ma zawsze 10 cyfr), a po drugie przeprowadzającą tzw. test sumy kontrolnej, którego specyfikację bez problemu znajdziemy w Internecie;
- można też łatwo sprawdzić, czy dokonaliśmy właściwej klasyfikacji VAT transakcji wewnątrzwspólnotowej, o ile dysponujemy zawartością pliku JPK_VAT w formie tabelarycznej. W takim przypadku wystarczy sprawdzić, czy wszystkie wiersze z kwotami zaalokowanymi do pól K12, K21, K23 lub K29 wskazują nr kontrahenta zaczynający się od prefiksu kraju UE (z pominięciem Polski). Jeżeli nie, mamy potencjalny błąd w klasyfikacji transakcji lub (co występuje częściej), błąd w danych kontrahenta.
Fiskus już kontroluje
Rozliczenia VAT charakteryzują się masowością, która sprzyja pomyłkom. Dzięki wprowadzeniu pliku JPK_VAT można je automatycznie wykryć. Z Ministerstwa Finansów płyną informacje o rozpoczętych analizach plików JPK nadesłanych przez podatników i ich wynikach. Dlatego autoweryfikacja rozliczeń podatkowych wydaje się być koniecznością. Błądzić jest rzeczą ludzką, ale lepiej samodzielnie wykryć swoje błędy, niż dowiadywać się o nich od fiskusa.
Igor Roman
Starszy Menedżer
Tax Management Consulting
Deloitte Doradztwo Podatkowe