W Polsce nadal jest formalnie utrzymywany stan zagrożenia epidemicznego. Jakie skutki prawne powoduje utrzymywanie tego stanu?
Stan zagrożenia epidemicznego - zakrywanie ust i nosa w szpitalach, przychodniach lekarskich, aptekach
27 marca 2023 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego.
Jego treść przedłuża niektóre obostrzenia, których termin obowiązywania kończył się 31 marca br. Obostrzenia, które zostały przedłużone to przede wszystkim wstrzymanie przemieszczania się pasażerów w transporcie kolejowym pomiędzy Polską, a Białorusią oraz obowiązek zakrywania ust i nosa w budynkach, w których jest prowadzona działalność lecznicza i w aptekach.
Jednocześnie do odwołania obowiązuje Rozporządzenie w sprawie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego. Większość szczególnych rozwiązań wprowadzonych w związku z epidemią COVID-19 powiązanych jest właśnie z trwaniem stanu zagrożenia epidemicznego. Ich dalsze trwanie nie zależy zatem od przedłużania ograniczeń zawartych w Rozporządzeniu o ograniczeniach, ale od tego, kiedy odwołany zostanie stan zagrożenia epidemicznego.
Oznacza to dalsze istnienie nie tylko obowiązku zakrywania ust i nosa w aptekach i placówkach leczniczych, lecz również utrzymanie pozostałych rozwiązań prawnych wprowadzonych na czas trwania epidemii.
Regulacje prawne funkcjonujące podczas trwania stanu zagrożenia epidemicznego dotyczą wielu sfer życia. Poniżej przedstawionych zostanie kilka istotnych rozwiązań, których obowiązywanie (na chwilę obecną) powiązane jest z trwaniem stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego.
Dalsze funkcjonowanie szczególnych rozwiązań w przypadku toczących się postępowań sądowych
Na mocy art. 15zzs1 ustawy covidowej, w okresie obowiązywania zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, rozprawy i posiedzenia jawne w postępowaniu cywilnym przeprowadza się co do zasady w formie zdalnej. Zmiany dotyczą również składu sędziowskiego. Sprawy rozpatrywane są zasadniczo w składzie jednego sędziego – zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji, z wyjątkiem spraw rozpoznawanych w składzie jednego sędziego i dwóch ławników (na temat tej ostatniej kwestii, Sąd Najwyższy w sprawie o sygnaturze III PZP 6/22, w dniu 26 kwietnia 2023 roku podjął uchwałę, zgodnie z którą rozpatrywanie sprawy w składzie jednego sędziego na podstawie art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia i prowadzi do nieważności postępowania).
Ustawa covidowa wprowadziła również możliwość rozpoznania sprawy przez wojewódzkie sądy administracyjne oraz NSA na posiedzeniu niejawnym. Możliwe jest także przeprowadzenie rozprawy w formie zdalnej.
Praca zdalna na polecenie pracodawcy
W okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu – pracodawca uprawniony jest do wydania pracownikowi polecenia, aby wykonywał on pracę zdalnie. W tym przypadku wykonywanie pracy zdalnej odbywa się niezależnie od tego, czy u pracodawcy obowiązuje regulamin pracy zdalnej lub czy z pracownikom zawarto jakiekolwiek porozumienia w powyższym zakresie. Warunkiem wykonywania pracy zdalnej w tym przypadku jest jednak złożenie przez pracownika oświadczenia o posiadaniu przez niego warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy zdalnej.
Zawieszenie wykonywania niektórych obowiązków w zakresie badań okresowych pracowników oraz przedłużenie ważności orzeczeń lekarskich wydanych w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich
Ustawa covidowa zawiesiła obowiązek wykonywania badań okresowych pracowników. Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, obowiązkowe będzie wykonanie badań okresowych w terminie 180 dni.
W odniesieniu do ważności orzeczeń lekarskich wydanych w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, art. 31m ustawy covidowej, przedłuża ich ważność aż do upływu 180 dni od odwołana stanu zagrożenia epidemicznego.
Przedłużenie terminu składania wniosków o udzielenie cudzoziemcom zezwoleń pobytowych
Jeżeli termin do złożenia wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy wypada w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego w związku z COVID-19, termin ten ulega przedłużeniu do upływu 30 dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożeniu epidemicznego. Jeżeli cudzoziemiec złoży wniosek o pobyt w przedłużonym terminie, to jego pobyt na terytorium Polski uznaje się za legalny w okresie biegu przedłużonego terminu.
Przedłużenie legalnego pobytu obowiązuje również w stosunku do cudzoziemców, którzy przebywali w Polsce od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego na podstawie stosownych wiz, innych dokumentów lub w ramach ruchu bezwizowego. W tym przypadku pobyt jest uznawany za legalny przez okres 30 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.
Co istotne, należy jednak wspomnieć, że nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, uchyla przepisy ustawy covidowej w powyższym zakresie. W związku z tym przedłużenie legalności pobytu przestanie obowiązywać z dniem 24 sierpnia 2023 roku.
Ograniczenie obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego
W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 ograniczony jest obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Wnioski o udzielenie pozwolenia na użytkowanie złożone przed dniem wejścia w życie ustawy covidowej, (jeżeli nie wydano decyzji o pozwoleniu na użytkowanie) traktowane są jako zawiadomienie o zakończeniu budowy.
Określenie daty odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, a tym samym zniesienia wyżej opisanych przepisów na chwilę obecną nie jest możliwe. Decyzja w tym zakresie może jednak być powiązana z jednoczesnym wprowadzeniem rozwiązań, które zastąpią tymczasowo obowiązujące przepisy. Przez ostatnie 3 lata szczególne rozwiązania związane z epidemią COVID-19 miały znaczący wpływ na życie codzienne oraz rzeczywistość prawną i można się spodziewać, że część z nich zostanie utrzymana.
Maciej Ogórek, radca prawny - Rödl & Partner