Czym jest licencja?
Licencja jest umową o korzystanie z należących do innego podmiotu praw autorskich do danego utworu, przy jednoczesnym zachowaniu praw autorskich majątkowych po stronie twórcy bądź też ich dotychczasowego posiadacza. Przepisy wyróżniają dwa rodzaje licencji – licencję wyłączną, na mocy której dany podmiot staje się jedynym posiadaczem praw do korzystania z danego utworu, oraz niewyłączną, gdzie licencjobiorców może być wielu.
Umowa zawierana jest pomiędzy licencjodawcą, czyli podmiotem posiadającym prawa majątkowe autorskie do danego utworu, oraz licencjobiorcą. Zawierana powinna być w formie pisemnej, w przypadku licencji wyłącznej obowiązuje forma pisemna pod rygorem nieważności. Na jej podstawie jedna ze stron upoważnia drugą stronę umowy do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji, na określonym terytorium oraz przez wskazany czas, zaś w zamian druga strona ma obowiązek zapłaty wynagrodzenia w umownie ustalonej wysokości.
Przedmiotem takiej umowy musi być utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, definiowany jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Powinien on posiadać określone cechy, jak indywidualny charakter, oryginalność, oraz powinien być rezultatem samodzielnej pracy twórcy bądź twórców.
Jak uzyskać licencję?
Licencję można uzyskać drogą umowy zawartą z twórcą bądź aktualnym posiadaczem autorskich praw majątkowych. W przypadku, w których twórcami bądź uprawnionymi jest wiele podmiotów, umowę licencyjną należy zawrzeć z każdym spośród nich. Warto także zauważyć, iż jeśli przedmiotem umowy ma być wykorzystanie utworu audiowizualnego, za posiadacza praw majątkowych uznaje się jego producenta.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Ponadto sprawę komplikuje kwestia autorskich praw majątkowych osobistych, chroniących prawo autora do dzieła. Zgodnie z opinią Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 6 grudnia 2013 r. sygn. I CSK 109/13 w sprawie Piwowski vs. Agora „anonimowe udostępnianie wymaga jednoznacznego oświadczenia autora. W braku takiego oświadczenia, jak też wyboru innej formy, należałoby oznaczyć dzieło nazwiskiem autora. Udostępnienie dzieła bez oznaczenia nazwiskiem twórcy wymaga jego oświadczenia, z uwagi na charakter autorskiego prawa osobistego”. W przypadku utworów audiowizualnych współtwórcami są osoby, które wniosły wkład twórczy w jego powstanie, a w szczególności: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza.
Licencje organizacji zbiorowego zarządzania
Organizacje zbiorowego zarządzania są stowarzyszeniami, które zrzeszają twórców, wykonawców, producentów oraz organizacje radiowe i telewizyjne. Ich celem statutowym jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich oraz praw pokrewnych. Między innymi zajmują się one właśnie udzielaniem licencji na wykorzystanie utworów.
Jest to rozwiązanie korzystne zwłaszcza dla tych podmiotów, które w ramach prowadzonej przez siebie działalności zmuszone są pozyskiwać wiele licencji od różnych autorów, co wiąże się z koniecznością każdorazowego ustalania podmiotu uprawnionego do wydania licencji oraz powoduje zwiększenie związanych z tym kosztów. Przepisy określają także przypadki, w których uzyskane licencji od OZZ jest obligatoryjne. Ma to miejsce na przykład gdy utwór ma zostać wykorzystany w nadaniach radiowych, telewizyjnych, reemisjach, przy korzystaniu z utworu audiowizualnego w zakresie nadań, wyświetlania, publicznego odtwarzania, zwielokrotniania.
Konsekwencje działania bez licencji
Każdorazowe wykorzystanie utworu innego twórcy bez uzyskania koniecznej licencji stanowi naruszenie prawa, grożące surowymi sankcjami.
Podmiot podejmujący się takiego czynu może odpowiadać na gruncie przepisów prawa karnego. Zgodnie z nimi bezprawne wykorzystanie utworów jest wykroczeniem, grożącym karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat pięciu. Ponadto sąd może orzec o przepadku przedmiotów związanych z popełnieniem przestępstwa, a także obowiązek zapłaty odszkodowania na rzecz pokrzywdzonych autorów.
Pokrzywdzony autor może także dochodzić swoich praw drogą cywilną. Sąd może w wyniku procesu nałożyć na sprawcę obowiązek zapłaty należnego twórcy wynagrodzenia w podwójnej bądź potrójnej wysokości oraz obowiązek uiszczenia co najmniej dwukrotnej wysokości korzyści odniesionej z naruszenia prawa autorskiego na rzecz Funduszu Promocji Twórczości utworzonego przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego.