Na czym to polega?
Zgodnie z tym przepisem organy podatkowe (Naczelnik Urzędu Skarbowego i Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej) ustalając wysokość przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych (dalej jako „dochody nieujawnione”) weryfikują wydatki kasowe poniesione przez podatnika w konkretnym roku podatkowym oraz wartość zgromadzonego w tym roku mienia, a następnie porównują te ustalenia z przychodami opodatkowanymi lub wolnymi od opodatkowania.
Różnica podlega opodatkowaniu według stawki 75 %.
Sposób obliczania podatku z dochodów nieujawnionych najlepiej ilustruje poniższy przykład:
W dniu 15 sierpnia 2009 r. Robertowi H. została wypłacona dywidenda w wysokości 200.000 zł, które to środki zostały przelane na jego rachunek bankowy. W dniu 1 października 2009 r. Robert H. sprzedał udziały w sp. z o.o. za cenę 400.000 zł, natomiast w umowie sprzedaży określił, że kupujący dokona zapłaty za przedmiotowe udziały 05 stycznia 2010 r. Kupujący tez tak uczynił. Następnie w dniu 1 listopada 2009 r. Robert. H. nabył mieszkanie za gotówkę w kwocie 500.000 zł i w tym samym dniu wpłacił całą kwotę na rachunek dewelopera.
Organ podatkowy z uwagi na informację uzyskaną od notariusza o nabyciu przez Roberta H. nieruchomości wszczął wobec niego postępowanie dotyczące dochodów nieujawnionych za 2009 r.
W wyniku przeprowadzonego postępowania organ podatkowy ustalił Robertowi H. podatek z dochodów nieujawnionych w wysokości 225.000 zł.
Czy organ podatkowy postąpił słusznie, skoro Robert H. w 2009 r. osiągnął przychód z dywidendy w wysokości 200.000 zł oraz przychód z tytułu zbycia udziałów w wysokości 400.000 zł, natomiast poniósł wydatki na nabycie mieszkania w wysokości 500.000 zł?
Co do zasady w toku postępowań dotyczących dochodów nieujawnionych organy podatkowe badają czy kwota wydatków i zgromadzonego mienia w roku podatkowym bilansuje się z przychodami „kasowymi” opodatkowanymi lub wolnymi od opodatkowania.
Od tak wyliczonej różnicy organ podatkowy ustala podatek stosując stawkę 75 %.
Co grozi za ukrywanie dochodów?
Kontrola skarbowa wykrywa nieujawnione źródła przychodów
75% karnej stawki w PIT nie stosuje się wobec dochodów z przestępstw
W tego typu postępowaniach organy podatkowe standardowo pytają o posiadane przez podatnika rachunki bankowe, nieruchomości, ruchomości (dzieła sztuki, samochody).
Następnie organy podatkowe weryfikują te oświadczenia występując do odpowiednich instytucji , w tym banków (konta bankowe), funduszy inwestycyjnych, GIIF (w zakresie handlu dziełami sztuki), urzędów skarbowych (sprowadzone z zagranicy samochody) w celu ustalenia prawdziwości oświadczeń złożonych przez kontrolowanego i ustalenia faktycznej wysokości wydatków poniesionych w danym roku podatkowym.
Należy pamiętać, że organy podatkowe analizują przychody i wydatki ponoszone przez podatników metodą „kasową”. Oznacza to, że uzyskany przez Roberta H. dochód podatkowy (wykazany w deklaracji podatkowej) z tytułu sprzedaży udziałów w spółce kapitałowej nie jest brany pod uwagę. Istotne jest tylko czy Robert H. otrzymał w 2009 r. cenę za sprzedane udziały.
W naszym przykładzie Robert H. uzyskał środki pieniężne z tej transakcji dopiero w 2010 r., a zatem nie mógł kwoty 400.000 zł uwzględnić na potrzeby postępowania z dochodów nieujawnionych.
W naszym przykładzie organ podatkowy przyjął do wydatków kwotę 500,000 zł, natomiast do przychodów tylko kwotę 200.000 zł. Różnica w wysokości 300.000 zł odpowiada wysokości dochodów nieujawnionych i stanowi podstawę do wyliczenia podatku wg stawki 75 %.
Mając powyższe na uwadze, organ podatkowy ustalił podatek w kwocie 225.000 zł w prawidłowej wysokości. Na marginesie należy wskazać, że gdyby Robert H. otrzymał cenę za sprzedane udziały przed dokonaniem zapłaty za nieruchomość tj. do dnia 1 listopada 2009 r., to podatek do zapłaty z dochodów nieujawnionych by nie powstał.
Podatek PCC od pożyczki a podatek dochodowy według stawki 75%
Co grozi podatnikowi za nieujawnianie dochodów
Czy spadkobierca podatnika przejmuje obowiązek podatkowy zmarłego
Powołanie się na pożyczkę w toku postępowania z dochodów nieujawnionych
W sytuacji, gdyby Robert H. dodatkowo w toku postępowania z dochodów nieujawnionych powołał się na pożyczkę otrzymaną na sfinansowanie zakupu nieruchomości, której wcześniej nie ujawnił i nie zapłacił od niej podatku PCC, to zgodnie z art. 7 ust. 5 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zapłaci od tej pożyczki sankcyjny 20% podatek (stawka podstawowa od pożyczki wynosi 2%).
Przepis ten stanowi, że stawka podatku wynosi 20 %, jeżeli przed organem podatkowym w postępowaniu z dochodów nieujawnionych podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony.
Wielu podatników po wszczęciu postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych składało w urzędzie skarbowym deklaracje od otrzymanej w roku kontrolowanym pożyczki i wpłacało zaległy podatek wg stawki 2%.
Następnie przedkładali organowi podatkowemu prowadzącemu postępowanie z dochodów nieujawnionych deklarację PCC z dowodem wpłaty podatku i twierdzili, że stawka 20% nie znajdzie w ich sytuacji zastosowania, albowiem zgodnie z cytowanym wyżej przepisem „uprzednio wpłacili podatek od pożyczki.” Takie stanowisko jest zgodne z wykładnią językową powołanego przepisu.
Niemniej jednak WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z dnia 13 stycznia 2011 r. (sygn. I SA/Go 1171/10) stanął na stanowisku, że 20 % stawka (zamiast stawki podstawowej 2 %) ma zastosowanie, gdy należny podatek z tytułu pożyczki nie został wpłacony do dnia wszczęcia postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych.
Zatem w sytuacji powołania się na pożyczkę w toku postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych, Robert H. będzie zobowiązany do zapłaty podatku wg stawki 20 %, a kwota pożyczki będzie uwzględniona na potrzeby postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych (co i tak jest korzystniejsze niż 75 % stawka z dochodów nieujawnionych).
Podobna sankcja 20% przysługuje od darowizny, na którą powoła się podatnik w toku postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych.
Przychód przedawniony a dochody nieujawnione
Jak już wcześniej wspomniałem w toku postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych podatnik może się powoływać jedynie na dochody opodatkowane lub wolne od opodatkowania.
Na tym tle praktyczna wydaje się kwestia powołania się w toku postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych na dochody wcześniej nieopodatkowane.
Z taką sytuacją mielibyśmy do czynienia gdyby Robert H. powołał się w toku postępowania dotyczącego dochodów nieujawnionych na dochody wcześniej nieopodatkowane (np. Robert H. w toku przesłuchania powoła się na dochody uzyskiwane w latach 2001-2002 z handlu przez Internet w formie niezgłoszonej działalności gospodarczej), ale „przedawnione” .
Wielu podatników w toku postępowań dotyczących dochodów nieujawnionych powoływało się na osiągane w przeszłości dochody, które nie były jednak opodatkowane. Praktyka organów podatkowych w tym zakresie była niejednolita.
W związku z tym NSA w wyroku z dnia 26 września 2011 r. (sygn. II FSK 1138/10) stanął na stanowisku, że w takiej sytuacji strona nie może dla zniweczenia opodatkowania dochodów nieujawnionych powołać się na przychody wcześniej ukryte przed opodatkowaniem, co do których termin przedawnienia zobowiązań podatkowych już upłynął.
Zatem, jeżeli podatnik w toku przesłuchania powoła się na dochody nieopodatkowane, ale jeszcze nieprzedawnione, to w mojej ocenie dochodzi do sytuacji ujawnienia źródła dochodu i w takiej sytuacji organ podatkowy powinien taki dochód opodatkować na ogólnych zasadach jako zaległość podatkową, a następnie uwzględnić te dochody jako opodatkowane w postępowaniu dotyczącym dochodów nieujawnionych.
Z kolei w świetle powyższego orzeczenia Robert H. nie mógłby się powołać w toku postępowania na dochody nieopodatkowane, ale przedawnione.
Odpowiedzialność karna skarbowa
W sytuacji ustalenia podatku od dochodów nieujawnionych, Robert H. nie poniesie odpowiedzialności karnej skarbowej uregulowanej w Kodeksie karnym skarbowym (wyrok T.K. z dnia 12.04.2011 r. sygn. P 90/08).
Sławomir Pilarczyk, radca prawny, starszy konsultant w dziale prawno-podatkowym PwC