Orzeczenie TK stanowi więc podstawę do dochodzenia przez podatników nienależnie pobranej nadpłaty od podatku od nieruchomości (w niektórych przypadkach – wraz z oprocentowaniem nadpłaty liczonym od dnia jej powstania).
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego zapadł 13 grudnia 2017 r. (sygn. akt SK 48/15). Sentencja orzeczenia wskazuje na niezgodność art. 1a ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2017 r., poz. 1785 i 2141) z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim umożliwia uznanie za budowlę obiektu budowlanego, który spełnia w rzeczywistości kryteria budynku.
Trybunał Konstytucyjny, rozstrzygając kwestię kwalifikacji obiektów budowlanych w kontekście odprowadzanego od nich podatku od nieruchomości, jednoznacznie przeciwstawił się interpretacjom przepisów prawa dokonywanym przez polskie organy podatkowe. W ocenie Trybunału czynności tych organów, które uznawały część obiektów budowlanych za budowle, były nieuprawnione i działały na szkodę podatników. Ponadto TK zdecydował, że jeżeli podmiot odprowadzał podatek od budowli, choć obiekt spełniał definicję budynku, jest uprawniony do złożenia wniosku o zwrot nadpłaty za lata 2012–2017.
Budynek nie jest budowlą – Trybunał odwołał się do zasady in dubio pro tributario
Omawiany wyrok został wydany przez Trybunał Konstytucyjny w następstwie wniesienia skargi kasacyjnej, której podstawą było wykazanie, że organy podatkowe w sposób nieuprawniony dokonują zawyżenia zobowiązań do zapłaty należnego podatku od nieruchomości. Skarżąca spółka wywodziła, że jest to wynikiem wadliwego zastosowania do obiektów wyczerpujących definicję budynku zasad określania wysokości zobowiązania podatkowego jak dla budowli. W wyniku takiego działania organów podmiot narażany był na bezzasadne zwielokrotnienie należnej kwoty podatku. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami budynki są opodatkowane od powierzchni, podczas gdy budowle podlegają dwuprocentowemu podatkowi od wartości. Strata dla podatnika w przypadku nieprawidłowego zakwalifikowania jego obiektu jest więc oczywista.
Rozpatrując sprawę, Trybunał Konstytucyjny sprzeciwił się opisywanym działaniom organów podatkowych i stwierdził stanowczo, że jeżeli obiekt budowlany wypełnia wszystkie przesłanki kwalifikujące go jako budynek, to nieuprawnione jest uznawanie go za budowlę przy zastosowaniu innych kryteriów niż ustawowe. Błędna w ocenie Trybunału była interpretacja organów podatkowych, które kwalifikowały budynki jako budowle ze względu na przeznaczenie tych obiektów (np. kontenery telekomunikacyjnie czy gazowe). Powodowało to niezasadne zwiększanie zobowiązań finansowych po stronie podatnika.
Dotychczasowa praktyka organów podatkowych oraz sądów administracyjnych zakładała, że występowanie ustawowych cech świadczących o zakwalifikowaniu obiektu budowlanego jako budynku nie stanowiło kryterium decydującego, choć powinno. Kwestie istotne – takie jak trwałość związania z gruntem, wydzielenie z przestrzeni za pomocą przegród, posiadanie fundamentów czy dachu – musiały ustępować wielokrotnie przesłankom funkcjonalnym niezrozumiałym dla podatników. Organy bowiem, aby uznać obiekt za budynek, stosowały dodatkowe kryteria, np. możliwość wejścia osób do środka obiektu, do czego nie były uprawnione.
Omawianym wyrokiem Trybunał Konstytucyjny przeciwstawił się bezprawnemu działaniu na szkodę podatnika. Uzasadnił również, że przestrzeganie zasady in dubio pro tributario jest warunkiem koniecznym zapewnienia podmiotom zobowiązanym niezbędnego poziomu bezpieczeństwa prawnego. Fakt, że w tej sprawie Trybunał uznał za niezbędne skorzystanie z zasady rozstrzygania wątpliwości interpretacyjnych na korzyść podatników, powinien wpłynąć na decyzje organów podatkowych rozpoznających sprawy z zakresu ustalania wymiaru podatku nie tylko od nieruchomości.
Uprawnienia podatnika po ogłoszeniu wyroku – żądanie zwrotu nadpłaty
Analiza stanu faktycznego oraz utrwalonej praktyki wskazuje, że w wielu przypadkach, choć formalnie w sprawie powoływano się na wszystkie elementy definicji niezbędne do uznania obiektu budowlanego za budynek, organy podatkowe oceniały obiekty jako budowle – po to, by naliczyć wyższy podatek od nieruchomości. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie tylko wyznacza kierunki prawidłowej interpretacji skarżonego przepisu oraz rozumienia definicji budynków i budowli, lecz także przyznaje pokrzywdzonym podatnikom prawo do wystąpienia z żądaniem o zwrot nadpłaty w podatku od nieruchomości lub prawo wznowienia postępowania przez uprawnione podmioty.
Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry
Istotne konsekwencje dla przedsiębiorców ma ustalenie, czy podmiot posiadający obiekty wypełniające definicję budynku rozliczał się według większego podatku przewidzianego dla kategorii budowli. Jeżeli bowiem podmioty zobowiązane uiściły zawyżony podatek od nieruchomości, mogą wystąpić o zwrot nadpłaty. Uprawnienie to wynika z art. 74 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017 r., poz. 201). Natomiast art. 78 § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej wskazuje, że w przypadku złożenia wniosku o zwrot nadpłaty w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego podatnikowi przysługuje także kwota oprocentowania nadpłaty liczona od dnia jej powstania.
Warto zaznaczyć, że wyrok w opisywanej sprawie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw RP 27 grudnia 2017 r., pod pozycją 2432. Data ogłoszenia jest niezmiernie istotna dla podatników, którzy chcą skorzystać ze swoich praw.
Podatnik ma prawo wznowić postępowanie
Następnym uprawnieniem zainteresowanych podatników wynikającym z wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest możliwość złożenia wniosku o wznowienie postępowania. Dotyczy to prawomocnie zakończonego postępowania zarówno przed organem podatkowym (w tym wypadku termin wynosi 30 dni od momentu ogłoszenia wyroku Trybunału), jak i w sprawie sądowoadministracyjnej (tu termin na skargę wynosi 3 miesiące od dnia wejścia w życie orzeczenia).
W zaistniałej sytuacji podatnicy, którzy posiadają obiekty budowlane, powinni wnikliwie przeanalizować, czy w ich przypadku nie doszło do nienależytego ustalenia i pobrania podatku od nieruchomości. Może im to przynieść, podobnie jak w omawianej sprawie, wymierne korzyści finansowe. Szybkość działania podatników może również skutkować, zgodnie z wykładnią Trybunału, zwrotem podatku wraz z odsetkami od dnia jego zapłaty za lata ubiegłe.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców.