Podatek od zbiórek pieniędzy, podatek od darowizn. Czy darowizny zebrane w ramach crowdfundingu są opodatkowane?

Pieniądze ze zbiórek internetowych to darowizny

Na wstępie trzeba zauważyć, że kwoty pieniężne otrzymywane w ten sposób w ramach internetowych zbiórek pieniędzy należy uznać za darowiznę w rozumieniu art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Bowiem z reguły osoba, która zbiera pieniądze w ten sposób nie zobowiązuje się do konkretnych świadczeń wzajemnych wobec osób wpłacających pieniądze. Trudno za takie uznać np. wydanie płyty, książki, czy kontynuowanie prowadzenia bloga internetowego, grupy na portalu społecznościowym, czy innej działalności.
Chyba, że wpłacający pieniądze faktycznie mogą liczyć na jakieś konkretne świadczenia (egzemplarz płyty, książki, czy zaproszenie na jakieś wydarzenie) - wtedy już trudno mówić o darowiźnie.

Podatek od darowizn

Natomiast, jak już wspomniano, w większości tego typu przypadków mamy do czynienia z darowiznami pieniężnymi. A jeżeli są to darowizny, to są one są opodatkowane na podstawie przepisów ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Podatek od darowizny płaci obdarowany.

W podatku tym wysokość podatku, a także kwotę wolną od podatku ustala się w zależności od tzw. grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do poszczególnych grup podatkowych zależy od stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa obdarowanego wobec darczyńcy.

W ustawie o podatku od spadków i darowizn mamy co do zasady trzy grupy podatkowe, do których zalicza się:

W grupie I – małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.), pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

W grupie II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

W grupie III – innych nabywców.

Jest jeszcze tzw. grupa zerowa, do której należą członkowie najbliższej rodziny (małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha). Przynależność do tej grupy darczyńcy i obdarowanego (także spadkobiercy i spadkodawcy) oznacza, że można skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, przy spełnieniu warunków wskazanych w tym przepisie.

Jako rodziców ustawa o podatku od spadków i darowizn traktuje również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Od 27 października 2020 r. jako zstępnych ustawa o podatku od spadków i darowizn traktuje również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. z 2020 r. poz. 821), a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Trzeba też wskazać, że nie wszystkie darowizny są opodatkowane tym podatkiem a jedynie darowizny o wartości przekraczającej:

10 434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
7 878 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
5 308 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Wyżej wymienione kwoty wolne od podatku obowiązują od od 13 października 2022 r. Więcej na temat  zmian: Podatek od spadków i darowizn - nowe kwoty wolne od podatku i nowe skale podatkowe od 13 października 2022 r.

Wcześniej przez wiele lat (od 2003 roku) obowiązywały niższe kwoty wolne od podatku:
9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
7276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
4902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Przy czym trzeba wiedzieć, że jeżeli nabycie tytułem darowizny od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, to do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych trzeba doliczyć wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby tytułem darowizny w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.

Czyli trzeba zliczać darowizny od tej samej osoby uzyskane w ciągu 5 lat i jeżeli suma tych darowizn przekroczy ww. kwotę wolną, to trzeba zapłacić podatek i złożyć zeznania SD-3.

Więcej o opodatkowaniu darowizn: Podatek od darowizny - co trzeba wiedzieć?

W przypadku zbiorek internetowych mamy do czynienia przede wszystkim z darowiznami od osób spoza rodziny, czyli należących do III grupy podatkowej. Czyli podatek płaci się, jeżeli wartość darowizny od jednej osoby przekroczy (w ciągu 5 lat) kwotę 4902 zł.

Tak samo interpretują to organy podatkowe.

Darowizny na Patronite

Przykładowo w interpretacji z 26 listopada 2020 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.72.2020.4.MM  Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził m.in.:

Z uwagi na fakt, że Patroni mogą dokonywać na rzecz Wnioskodawczyni darowiznę 5 zł, 10 zł, 20 zł, 50 zł i 100 zł wielokrotnie, zastosowanie znajdzie ww. art. 9 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
Jako że Patroni Wnioskodawczyni zaliczani są do III grupy podatkowej, opodatkowaniu podlega nabycie darowizny o wartości przekraczającej 4.902 zł.
Wnioskodawczyni jest zatem zobowiązana do składania zeznania podatkowego z tytułu otrzymania darowizny od każdej osoby fizycznej odrębnie, w terminie miesiąca od dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy, czyli od dnia otrzymania darowizny, w sytuacji, w której kwota otrzymana od jednej osoby przekroczy 4.902 zł jednorazowo, lub też sumarycznie w ciągu 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. W przeciwnym wypadku, tj. w sytuacji, gdy otrzymana od jednej osoby kwota nie przekroczy 4.902 zł, otrzymana darowizna nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
Reasumując, jeżeli zatem kwota otrzymanej darowizny od poszczególnego Patrona zaliczonego do III grupy podatkowej sumarycznie w ciągu 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie otrzymanie darowizny nie przekroczy 4.902 zł, to wartość tej darowizny (od każdej z tych osób z osobna) mieści się w kwocie wolnej i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Interpretacja ta została wydana na wniosek osoby, która nieodpłatnie prowadzi i administruje całkowicie darmowo grupę na Facebooku, która zrzesza osoby, które chcą sprzedać lub kupić używane ubrania i rzeczy. Przynależność do grupy jest całkowicie bezpłatna, każdy jej członek może wystawiać rzeczy na sprzedaż. Od lipca 2020 r. Wnioskodawczyni została przyjęta do grona autorów/twórców na portalu patronite.pl. Od tego czasu członkowie grupy na FB dobrowolnie wspierają projekt Wnioskodawczyni drobnymi kwotami w postaci miesięcznego wsparcia w kwotach 5/10/20/50/100 zł. Pieniądze ze wsparcia Wnioskodawczyni przeznacza głównie na reklamę na Facebooku w celu zwiększenia liczby osób grupie. Żaden z Patronek lub Patronów nie otrzymywał od Wnioskodawczyni świadczenia wzajemnego w postaci prezentu lub upominku. Każdej z nich Wnioskodawczyni dziękuje za wsparcie słownie oraz daje szansę na sprzedaż rzeczy publikując ogłoszenie w jej grupie, ale taką szansę ma każdy członek grupy. Spis i historia darczyńców jest dostępna w serwisie patronite, którą w każdej chwili można pobrać oraz którą Wnioskodawczyni zapisuje na komputerze. Wśród patronów nie ma osób spośród rodziny Wnioskodawczyni - są to wyłącznie osoby zaliczające się do grupy III (tzw. innych nabywców) wg art. 14 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Darowizny na tworzenie podcastu informacyjnego w formie audycji internetowej

W innej indywidualnej interpretacji podatkowej (z 28 października 2022 r. - sygn. 0111-KDIB2-3.4015.111.2022.3.BD) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zinterpretował na gruncie podatku od spadków i darowizn sytuację dziennikarza, który tworzy podcast informacyjny w formie audycji internetowej. Na tworzenie tego podcastu ów dziennikarz pozyskuje darowizny pieniężne za pomocą jednego z portali (serwisów) internetowych. Darczyńcy dobrowolnie wspierają działalność tego dziennikarza i dokonują stałych miesięcznych wpłat za pośrednictwem tego portalu (serwisu internetowego).

Dyrektor KIS stwierdził, że w tym przypadku mamy do czynienia z darowiznami opodatkowanymi (co do zasady - z uwzględnieniem kwot wolnych od podatku) podatkiem od spadków i darowizn. Darczyńcą w tym przypadku jest każda osoba wspierająca, przekazująca środki pieniężne na rzecz dziennikarza za pośrednictwem serwisu internetowego. Organ podatkowy stwierdził, że z uwagi na fakt, że darczyńcy dokonują darowizn na rzecz dziennikarza wielokrotnie (co miesiąc), zastosowanie znajdzie art. 9 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Zgodnie z tym przepisem "Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie."

Końcowo Dyrektor KIS stwierdził: "Jest Pan zatem zobowiązany do składania zeznania podatkowego z tytułu otrzymania darowizny od każdej osoby fizycznej odrębnie, w terminie miesiąca od dnia,  w którym powstał obowiązek podatkowy, czyli od dnia otrzymania darowizny, w sytuacji, w której kwota otrzymana od jednej osoby przekroczy jednorazowo kwotę wskazaną jako tzw. kwota wolna, lub też sumarycznie w ciągu 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Natomiast jeżeli kwota otrzymanych darowizn od poszczególnego (…) sumarycznie  w ciągu 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie otrzymanie darowizny nie przekroczy tzw. kwoty wolnej, to wartość tych darowizn nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn."

Zmiany w podatku od darowizn od 1 lipca 2023 r. a podatek od zbiórek internetowych

Trzeba też wspomnieć, że ustawa z 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych, (której proces legislacyjny jeszcze się nie zakończył) przewiduje kolejne podniesienie kwot wolnych w podatku od spadków i darowizn. Jeżeli przepisy tej ustawy wejdą w życie, to podatkiem od darowizn (także od spadków) będzie podlegało nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat, począwszy od dnia 1 lipca 2023 r. oraz w każdym kolejnym okresie 5 lat:
1) 36 120 zł od jednej osoby lub 108 360 zł od wielu osób - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2) 27 090 zł od jednej osoby lub 81 270 zł od wielu osób - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3) 18 060 zł od jednej osoby lub 54 180 zł od wielu osób - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Więcej na temat tych zmian: Podatek od spadków i darowizn 2023 - wyższe kwoty wolne od 1 lipca

Nowym elementem tych ostatnich zmian jest ograniczenie kwot wolnych od podatku w przypadku darowizn od wielu osób. Pojawiły się w związku z tym komentarze, że takie novum w uregulowaniu kwot wolnych od podatku oznaczać będzie konieczność płacenia podatku od darowizn uzyskanych w różnych zbiórkach internetowych i nie tylko internetowych. Bowiem (jeżeli te zmiany wejdą w życie) pieniądze uzyskane w trakcie takiej zbiórki od różnych osób (niespokrewnionych ani nie spowinowaconych z obdarowanym - czyli z III grupy podatkowej), powyżej kwoty 54 180 zł będą musiały być od 1 lipca 2023 r. opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn wg poniższej skali podatkowej.

Trudno w tym momencie wyrokować, czy tak określone kwoty wolne w podatku od darowizn staną się obowiązującym prawem. Istnieje możliwość, że ww. nowelizacja zostanie jeszcze zmodyfikowana w trakcie prac legislacyjnych w Senacie i Sejmie.

W komunikacie z 1 lutego 2023 r. Ministerstwo Finansów zapowiada modyfikację tych przepisów, tak by zbiórki na cele charytatywne pozostały nieopodatkowane. 
Więcej na ten temat: Ministerstwo Finansów: zbiórki na cele charytatywne bez podatku.

Paweł Huczko