Majątek wspólny czy majątek osobisty małżonków
Pierwszym kryterium odróżniającym majątek wspólny od osobistego, jest czas jego uzyskania / powstania. To znaczy, że wspólność ustawowa majątkowa tworzy się po zawarciu związku małżeńskiego i w trakcie jego trwania. Wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, będą więc zaliczane do majątku osobistego.
Rekomendacja praktyczna: pierwszym sposobem ochrony przed egzekucją podatkową prowadzoną wobec małżonka jest wiec wskazanie, że dany majątek (np. nieruchomość) należy do majątku sprzed wspólności małżeńskiej, toteż należy zaliczać go wiec do majątku osobistego.
Majątek wspólny
Majątkiem wspólnym będą natomiast dochody z majątku całego, czyli zarówno tego wspólnego jak i osobistego. Na przykład czynsz z wynajętego mieszkania (pomimo tego, że mieszkanie należy do jednego z małżonków), należy do wspólności majątkowej małżeńskiej. Do majątku wspólnego zalicza się również wynagrodzenie za pracę i dochody z innych działalności zarobkowych. Na przykład, jeżeli małżonek prowadzi przedsiębiorstwo / firmę, to dochody z niej wchodzą do wspólności majątkowej małżeńskiej. Do majątku wspólnego zaliczone są również środki na rachunkach otwartych i funduszach emerytalnych oraz subkoncie ubezpieczeniowym.
Majątek osobisty
Do majątku osobistego, zgodnie z art. 33 KRiO, zaliczyć należy natomiast wcześniej wspominane przedmioty majątkowe, nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej. Następnie, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba, że inaczej zdecydował spadkodawca lub darczyńca).
Rekomendacja praktyczna: Nieruchomość uzyskana w spadku, nawet w trakcie trwania małżeństwa, może być zaliczana do majątku osobistego małżonka.
Do majątku osobistego zalicza się również przedmioty majątkowe służące do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (na przykład ubrania, obuwie), prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej regulowane odrębnymi przepisami, prawa niezbywalne (na przykład prawa do alimentów), uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia, prawa autorskie i pokrewne, prawa do odszkodowania za uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia lub zadośćuczynienia za doznaną szkodę, a także wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub innej działalności.
Komentarz praktyczny: Do majątku osobistego zalicza się wierzytelności z tytułu umowy o pracę, a do majątku wspólnego pobrane już wynagrodzenie. Zgodnie z art. 84 KP pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę.
Specyfika egzekucji administracyjnej
Głównym aktem prawnym, który reguluje postępowanie egzekucyjne w zakresie administracji, jest Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Takiej (administracyjnej) egzekucji, zgodnie z art. 2, podlegają między innymi podatki, opłaty i inne należności z zakresu Ordynacji podatkowej, należności budżetowe, przychody z prywatyzacji, grzywny i kary administracyjne oraz wiele innych.
Specyfika tego postępowania polega na tym, że ten sam podmiot może być wierzycielem i jednocześnie organem egzekucyjnym. Dlatego właśnie w sytuacji na przykład - postępowań podatkowych i egzekucji w tym zakresie, niepotrzebna jest interwencja komorników, ponieważ organy skarbowe "radzą sobie" samodzielnie. W tym zakresie jednak nie mają one dowolności - ze względu na przykład na konieczność dbania o dobro Skarbu Państwa, ustawodawca zdecydował, że w przypadku, jeżeli zobowiązany uchyla się od wykonywania swoich obowiązków, wierzyciel powinien podejmować kroki zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych (art. 6 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
Egzekucja administracyjna ma jednak swoje ograniczenia i nie podlegają jej między innymi:
- przedmioty urządzenia domowego;
- pościel, bielizna i niezbędne ubranie oraz ubranie służbowe;
- zapasy żywności i opału na 30 dni;
- jedna krowa lub dwie kozy lub trzy owce potrzebne do wyżywienia wraz z paszą;
- narzędzia niezbędne do pracy zarobkowej (bez środków transportu);
- przedmioty niezbędne do pracy lub służby;
- pieniądze do kwoty 760 zł;
- oszczędności do kwoty określonej w prawo bankowe / kasy spółdzielczo oszczędnościowo - kredytowe;
- dokumenty osobiste;
- po jednej obrączce, ordery;
- przedmioty praktyk religijnych;
- kwoty na wydatki służbowe;
- 50% diet służbowych;
- stypendia;
- inne.
Rekomendacja praktyczna: W przypadku zagrożenia egzekucją administracyjną, podatnik powinien zapoznać się z pełnym zakresem wytycznych, zawartych w art. 8 ustawy o postępowaniu w administracji, weryfikując jakie ma prawa.
Egzekucja wobec małżonków w postępowaniu podatkowym
Jednym z najważniejszych dla podatników, jest odpowiedź na pytanie – czy odpowiadają oni za długi małżonka, jeżeli dotyczą one zobowiązań podatkowych. W tym zakresie odpowiedzi udzieli Ustawa Ordynacja podatkowa.
Zgodnie z nią, podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za podatki, zaś zgodnie z art. 29 Ustawy Ordynacja podatkowa - osoby pozostające w zawiązku małżeńskim odpowiadają w ten sposób, że odpowiedzialność obejmie cały majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Ograniczenie, zniesienie, wyłączenie czy ustanie wspólności majątkowej może ograniczyć tę odpowiedzialność, ale nie odniesie skutku do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej, zniesieniu współwłasności orzeczeniem sądu, ustaniu wspólności w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka, czy uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
Praktyka i dokumenty podstępowania egzekucyjnego
Jednym z istotnych elementów egzekucji jest dokument, zwany tytułem wykonawczym. Stanowi on formalną podstawę prowadzenia postępowania - jedna kartkę, która może zdecydować o możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego małżonków.
Na tym tle, prowadzone było postępowanie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Łodzi, zakończone wyrokiem z dnia z dnia 22 kwietnia 2020 r. Strony prowadziły przed Sądem spór - czy organ egzekucyjny prowadząc egzekucję z majątku wspólnego, musi wystawić tytuł egzekucyjny przeciwko jednemu, czy przeciwko obojgu małżonków. Sąd zdecydował, że tytuł powinien obejmować oboje małżonków. W innym przypadku nie ma możliwości prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego.
Zasady egzekucji administracyjnej zostały określone w akcie prawnym o randze Ustawy, który w art. 26 stwierdza wprost, że organ egzekucyjny może wszcząć egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, który musi spełniać wymagania wzoru, określanego w rozporządzeniu. Brak tytułu wykonawczego uniemożliwia natomiast prowadzenie egzekucji.
Sąd w Łódzkiej sprawie prowadził swoje rozważania i powołał się w tym zakresie na dość szeroką, wcześniejszą linię orzeczniczą:
W opinii Sądu, gdy prowadzona egzekucja dotyczy majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka […] należy wystawić tytuł wykonawczy przeciwko obojgu małżonkom, bowiem tylko wówczas zobowiązany i jego małżonek uprawnieni będą do wnoszenia przewidzianych w ustawie środków zaskarżenia. Wystawienie tytułów wykonawczych na obojga małżonków nie spowoduje natomiast, że małżonek podatnika uzyska status zobowiązanego stając się w pełni zobowiązanym tak jak sam podatnik. [..] Dodatkowo w uzasadnieniu wyroku w sprawie o sygn. akt II FSK 146/05 Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził m.in., że nieskierowanie tytułu wykonawczego do współmałżonka podatnika w sposób rażący narusza art. 27 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Rekomendacja praktyczna: Ostatnią rekomendacją w praktyce, kiedy podatnika małżonka spotka egzekucja z majątku wspólnego z małżonkiem, jest rada by zawsze sprawdzać, czy egzekucja jest prowadzona prawidłowo w zakresie formalnym, a organy posiadają wszelkie niezbędne dokumenty, w tym odpowiedni tytuł wykonawczy.
Podstawy prawne opracowania:
- Ustawa z dnia 25 lutego 1994 roku Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy Dz.U.2019.2086 tj. z dnia 2019.10.30 (zwany w artykule "KRiO");
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy Dz.U.2019.1040 tj. z dnia 2019.06.05 (zwana w artykule "KP");
- Ustawa z dnia z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji Dz.U.2019.1438 tj. z dnia 2019.08.01 (zwana w artykule postępowanie egzekucyjne w administracji);
- Ustawa z dnia z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Dz.U.2019.900 tj. z dnia 2019.05.14 (zwana w artykule „Ordynacja podatkowa”);
- Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 22 kwietnia 2020 r. w sprawie sygnatura akt III SA/Łd 174/20.
Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes