Split payment – kto od 1 listopada 2019 r. musi obowiązkowo posiadać rachunek rozliczeniowy

Obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności ma mieć zastosowanie w odniesieniu do płatności dotyczących faktur dokumentujących transakcje:

• dokonane między podatnikami (także zwolnionymi);

Pojawia się tu problem w odniesieniu do podatników, którzy nie są przedsiębiorcami, np. mają tylko tzw. najem prywatny. Według ustawy o VAT, są uważane za osoby prowadzące działalność, a tym samym podatników VAT. Czy takie osoby, nawet gdy korzystają ze zwolnienia z VAT i kupią towary lub usługi z zał. nr 15 do ustawy o VAT (np. budowlane), będą zobowiązane posiadać rachunek rozliczeniowy? Ale czy bank bądź SKOK założą taki rachunek? Jest to niestety jedna z wielu dyskusyjnych kwestii w kontekście obowiązkowego split payment;

• z których kwota należności ogółem, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty;
• których przedmiotem są towary i usługi wymienione w zał. nr 15 do ustawy o VAT.

W zał. nr 15 do ustawy o VAT zostały wymienione towary i usługi:

• do 31 października br. objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia czy zakresem solidarnej odpowiedzialności podatkowej, z zał. nr 11, 13 i 14 do ustawy o VAT, oraz
• nieobjęte obecnie mechanizmem odwrotnego obciążenia czy zakresem solidarnej odpowiedzialności podatkowej, takie jak części do pojazdów silnikowych, węgiel, maszyny i urządzenia elektryczne.

Polecamy: VAT 2019. Komentarz do zmian od 1 września 2019 r.

Polecamy: VAT Zmiany od 1 września i 1 listopada 2019 r.

Polecamy: Split payment od 1 listopada 2019 r.

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów VAT. Plusy i minusy zmian od 1 września 2019 r.

Kto musi mieć obowiązkowy rachunek rozliczeniowy

Ustawa zmieniająca z 9 sierpnia 2019 r. wprowadza w art. 108e ustawy o VAT obowiązek posiadania rachunku rozliczeniowego w banku lub imiennego rachunku w SKOK, otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą przez podatników, którzy będą podlegali reżimowi obowiązkowego stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Chodzi tu i o nabywcę, i o dostawcę. Posiadanie bankowego rachunku rozliczeniowego (bądź imiennego w SKOK) jest bowiem niezbędne do stosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Mimo że obowiązkowy split payment będzie miał zastosowanie, gdy kwota należności ogółem przekroczy 15 000 zł, jednak rachunek rozliczeniowy będzie obowiązkowy dla każdego podatnika (w tym również zwolnionego z VAT), który sprzedaje lub kupuje towary z zał. nr 15 do ustawy o VAT.

Uwaga Od 1 listopada 2019 r. rachunek rozliczeniowy będzie obowiązkowy dla każdego podatnika, który sprzedaje lub kupuje towary z zał. nr 15 do ustawy o VAT.

Czym zatem jest rachunek rozliczeniowy? Jak wynika z art. 49 ust. 2 Prawa bankowego rachunki rozliczeniowe oraz rachunki lokat terminowych mogą być prowadzone wyłącznie dla:

• osób prawnych,
• jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile zdolność prawną,
• osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek, w tym dla osób będących przedsiębiorcami.

Jest to zatem rachunek otwierany w związku z prowadzoną działalnością.

Wprowadzenie obowiązku posiadania rachunku rozliczeniowego lub imiennego rachunku w SKOK, otwartego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, wynika z faktu, że tylko do tych rachunków bank może założyć rachunek VAT.

Z założenia art. 108e ustawy o VAT ma prowadzić do wyeliminowania przypadków uchylania się od obowiązku rozliczania przy zastosowaniu mechanizmu split payment na przykład poprzez wykorzystywanie do rozliczeń rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Natomiast jeśli nabywca towaru czy usługi próbowałby dokonać przelewu w mechanizmie podzielonej płatności na rachunek ROR wskazany przez kontrahenta, to taki przelew będzie odrzucony, a płatność nie zostanie zrealizowana (art. 62c ust. 11 Prawa bankowego). Również jeśli nabywca ma tylko ROR, to nie może dokonać zapłaty przy użyciu split payment.

W przypadku niezastosowania obowiązkowego split paymentu ustawodawca przewidział liczne sankcje.

Sankcje za niestosowanie obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności

Aby split payment zadziałał, zarówno nabywca, jak i sprzedawca muszą posiadać rachunki rozliczeniowe, a tym samym rachunki VAT. Ustawodawca przewidział jednak sankcje tylko dla nabywcy, który nie zastosuje tego mechanizmu. W takim przypadku należy więc uznać, że nabywca wywiązał się z tego obowiązku, jeśli dokona płatności z użyciem komunikatu przelewu, a bank zwróci te środki, gdyż sprzedawca nie będzie miał rachunku VAT.

Polecamy: Biuletyn VAT

Polecamy: VAT 2019. Komentarz

Którzy podatnicy nie muszą posługiwać się rachunkiem rozliczeniowym w prowadzonej działalności

Mimo że rachunek rozliczeniowy jest związany z prowadzoną działalnością, w praktyce nie każdy przedsiębiorca musi go obecnie posiadać.

Przypomnijmy zasadę dokonywania lub przyjmowania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, wynikającą z art. 19 Prawa przedsiębiorców. Musi to nastąpić w każdym przypadku, gdy:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Owszem, pojawia się tu obowiązek korzystania z rachunku bankowego, jednak pojęcie rachunku płatniczego obejmuje rachunki rozliczeniowe (właściwe dla przedsiębiorców) i „zwykłe” rachunki ROR. Nie ma więc wprost zakazu wykorzystywania ROR w działalności gospodarczej.

Uwaga! Nie ma zakazu wykorzystywania ROR w działalności gospodarczej.

Warto też zauważyć, że jakkolwiek z art. 61 § 1 Ordynacji podatkowej wynika, iż zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu, jednak z obowiązku tego zwolnieni są mikroprzedsiębiorcy. Mikroprzedsiębiorcą jest np. podmiot, który osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro.

Zatem art. 108e ustawy o VAT będzie przepisem szczególnym, mającym znaczenie dla części mniejszych przedsiębiorców. Będą musieli założyć rachunki rozliczeniowe, gdy sprzedają lub kupują towary z zał. nr 15 do ustawy o VAT. W przypadku pozostałych transakcji nadal będą mogli korzystać z ROR.

Uwaga! Założony rachunek rozliczeniowy należy zgłosić do urzędu skarbowego w terminie 7 dni od dnia założenia. Osoba fizyczna powinna posłużyć się formularzem NIP-7.

Do jakich płatności należy stosować obowiązkowe rachunki rozliczeniowe

Obowiązkowy split payment będzie miał zastosowanie do płatności dokonywanych od 1 listopada 2019 r., do faktur z oznaczeniem „mechanizm podzielonej płatności”. Niezastosowanie przez sprzedawcę tego oznaczenia nie zwalnia nabywcy z zastosowania split paymentu, gdy taki obowiązek istnieje. 

Należy jednak pamiętać, że z art. 10 ustawy zmieniającej z 9 sierpnia 2019 r. wynika, iż nowe zasady,  a zatem obowiązkowy split payment, nie będą miały zastosowania w przypadku dostaw towarów lub świadczenia usług wymienionych do 31 października 2019 r. w zał. nr 11 i 14, dokonanych:

1) przed 1 listopada 2019 r., dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31 października 2019 r.;

Przykład
Podwykonawca wykonał usługę budowlaną 30 października. Natomiast fakturę wystawił 10 listopada. W tym przypadku nie ma zastosowania obowiązkowy split payment, ale odwrotne obciążenie.

2) po 31 października 2019 r., dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 r.

Przykład
Podatnik otrzymał 29 października zamówienie na kilka laptopów o wartości 25 000 zł netto. W tym samym dniu wystawił fakturę z odwrotnym obciążeniem. Dostawa miała miejsce 2 listopada. Nie zmieniło to zasad rozliczeń. Nie stosujemy w tym przypadku obowiązkowego split paymentu.

Kto otrzyma rekompensatę za założenie rachunku rozliczeniowego

W dodawanym art. 108f ustawy o VAT zostanie wprowadzony system zakładający zwrot kosztów obsługi rachunku rozliczeniowego oraz prowadzonego dla niego rachunku VAT dla podatników nieposiadających siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Polski.

Rekompensata ma odnosić się tylko do przypadków, gdy taki podatnik, w związku z przedmiotem prowadzonej działalności, będzie obowiązany do posiadania w polskim banku rachunku rozliczeniowego oraz rachunku VAT. Rachunek musi być prowadzony w złotówkach. Do rachunków walutowych nie zakłada się rachunku VAT.

Uwaga! Rekompensata nie będzie przysługiwała podatnikom mającym na terytorium Polski siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności.

Zwrot będzie odbywał się wyłącznie na wniosek podatnika (art. 108f ust. 3 ustawy o VAT). Wniosek o zwrot kosztów może być składany za okresy kwartalne, półroczne lub roczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po okresie, za który składany jest wniosek. Zagraniczni podatnicy będą składać wnioski do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

We wniosku o zwrot kosztów będą zobowiązani określić kwotę, o której zwrot się ubiegają, numer rachunku rozliczeniowego lub numer imiennego rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, na który ma zostać dokonany zwrot kosztów. Do wniosku o zwrot kosztów trzeba będzie dołączyć także dokumenty potwierdzające wysokość poniesionych przez podatnika kosztów (art. 108f ust. 4 i 5 ustawy). Należy pamiętać, że rekompensata będzie dokonywana wyłącznie w wysokości, w jakiej wynika ona z wykorzystywania rachunku rozliczeniowego i rachunku VAT do celów obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności. Dlatego nie zawsze podatnicy będą mogli wnioskować o zwrot całego kosztu założonego rachunku rozliczeniowego, gdy będą go wykorzystywać również do innych płatności.

Zwrot kosztów będzie dokonywany w złotych polskich na rachunek rozliczeniowy podatnika lub imienny rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej wskazany we wniosku, w terminie 30 dni od dnia jego otrzymania.

W razie wątpliwości przedsiębiorca będzie wzywany do wyjaśnień. Odmowa zwrotu kosztów będzie następowała w drodze postanowienia, na które służy zażalenie (art. 108f ust. 7-10 ustawy). 

Wydaje się, że również częściowa odmowa zwrotu kosztów powinna przybrać formę postanowienia.

Podstawa prawna:

• art. 108a, 108e i 108f ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1520

•  art. 49 i 62a, art. 62c ust. 11 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe - j.t.  Dz.U. z 2018 r. poz. 2187; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1520

• art. 3b ustawy z 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych - Dz.U. z 2018 r. poz. 2386; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1018

• art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1495

Łukasz Matusiakiewicz, radca prawny specjalizujący się w prawie podatkowym