VAT 2019/2020 - matryca stawek VAT i Wiążąca Informacja Stawkowa

W obecnym stanie prawnym identyfikacja właściwej stawki VAT następuje na podstawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług 2008 (PKWiU 2008). PKWiU był stworzony w głównej mierze do celów statystycznych, a nie do określania stawek VAT, dlatego też dla celów identyfikacji VAT jest bardzo problematyczny, niejasny i niespójny. Podatnicy ciągle spotkają się z ogromnymi problemami, a błędne określenie stawki VAT może mieć bolesne konsekwencje.

Autopromocja

Co prawda podatnik może wystąpić do Głównego Urzędu Statystycznego o opinię w sprawie poprawnego sklasyfikowania danej usługi czy też towaru, jednak interpretacja GUS nie jest wiążąca dla organów podatkowych i nie jest decyzją administracyjną. Ponadto opinie te nie są jednolite.

Z tego powodu oraz przez interpretacje organów podatkowych na przestrzeni lat powstało wiele absurdów. Największym, który zawsze powraca do dyskusji publicznej przy okazji Tłustego Czwartku, jest słynny VAT na pączki, który może wynieść 5%, 8% jak i 23%. Stawka zależy od tego, czy jest to pączek dietetyczny lub tradycyjny z datą spożycia do 14 dni, czy pączek o dłuższym terminie przydatności.

Inny przykład – musztarda została zaklasyfikowana pod stawkę 23%, ale już sos musztardowy – 8%. Ta sama niższa stawka obowiązuje dla ketchupu czy też majonezu. Jak widać musztarda jest traktowana inaczej. Dlaczego? Bo jak wynika z uzasadnienia – jest zdrowsza. Podobna sytuacja ma miejsce wśród owoców czy też wody. Stawka VAT na wodę mineralną wynosi 8%, natomiast na wodę źródlaną już 23%. Do sprzedaży brzoskwini ma zastosowanie stawka 5%, ale już banana 8%.

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Przykładów absurdów, gdzie dwa podobne do siebie produkty objęte są rożnymi stawkami, jest wiele, stąd też pomysł wprowadzenia matrycy stawek VAT, która ma być oparta na 3 filarach: prostota – przejrzystość – przyjazność stosowania.

Powyższy cel ma być osiągnięty poprzez zbudowanie matrycy stawek podatku VAT opartej na następujących założeniach:

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

1. przyjęcie jednej (takiej samej) stawki podatku dla całych – w miarę możliwości i przy racjonalności systemu – działów CN (nomenklatury scalonej);
2. przyjęcie – w przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary – generalnej zasady obniżania stawek („równanie w dół”);
3. konieczność zrównoważenia wprowadzenia prostej matrycy podwyżkami stawek na wybrane (ale nieliczne) towary i usługi.

Nowa matryca stawek VAT w głównej mierze ma za zadanie wyeliminowanie absurdów w stosowaniu stawek VAT, gdzie podobne towary (towary takiej samej kategorii) były czasem opodatkowane według różnych stawek.

Matryca stawek VAT będzie oparta na nomenklaturze scalonej (CN). W związku z tym produkty będą przyporządkowane do danego działu w systemie CN, np. pieczywo, owoce, warzywa, mięsa czy też produkty mleczarskie. W konsekwencji co do zasady stawkami zostaną objęte całe działy, a nie poszczególne towary z nich wyodrębnione.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Ministerstwo Finansów podkreśla, że zmiany nie mają celu fiskalnego, natomiast mają uprościć system i zdecydowanie ograniczyć niekonsekwencje w stosowaniu stawek VAT. A jak to wygląda w praktyce?

Obniżeniu ulegną stawki VAT np. na:

1. owoce tropikalne i cytrusowe, niektóre orzechy (pistacjowe, migdały, kokosowe) – obecnie opodatkowane według stawki 8%, objęte zostaną – tak jak pozostałe owoce – stawką 5%; 
2. pieczywo każdego rodzaju, włącznie z ciastkami, proponuje się objąć stawką 5% (obecnie pieczywo i produkty ciastkarskie są objęte trzema stawkami 5%, 8% i 23%);
3. zupy, buliony, żywność homogenizowana i dietetyczna – w tym również dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego objęte obecnie stawką 8%, będą opodatkowane według stawki w wysokości 5%;
4. musztarda, przyprawa słodka papryka, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek), obecnie opodatkowane według stawki 23%, będą objęte zakresem stawki 8%;
5. książki – wszelkiego rodzaju – a więc drukowane, na dyskach, taśmach i innych nośnikach, jak również w formie elektronicznej (e-booki) proponuje się objąć jedną – 5% stawką podatku VAT;
6. produkty dla niemowląt i dzieci, tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe są objęte obecnie stawką 8%. Proponuje się obniżenie stawki na te produkty do 5%;
7. artykuły higieniczne (podpaski, tampony higieniczne) – obecnie opodatkowane stawką w wysokości 8%, zostaną objęte stawką 5%;
8. gazety, dzienniki i czasopisma drukowane, na dyskach, taśmach i innych nośnikach, jak również w formie elektronicznej (e-prasa) proponuje się objąć jedną – 8% stawką podatku VAT (z wyjątkiem czasopism regionalnych i lokalnych w formach innych niż elektroniczna, dla których utrzymuje się stawkę 5%).

Podwyższone zaś zostaną stawki VAT m.in. na:

1. niektóre przyprawy nieprzetworzone (np. gałka muszkatołowa, kwiat muszkatołowy, kmin, szafran, kurkuma) – z 5% na 8%;
2. homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru, jak również sprzedawane w różnego rodzaju placówkach gastronomicznych posiłki, których składnikiem są ww. produkty – z 5% na 23%;
3. lód – używany do celów spożywczych i innych celów chłodniczych – z 8% na 23%;
4. czasopisma specjalistyczne – z 5% na 8%. Podwyżka nie dotyczy czasopism regionalnych i lokalnych drukowanych, na dyskach, płytach itp., dla których utrzymuje się stawkę 5%.

Wiążąca Informacja Stawkowa

Instrumentem zapewniającym podatnikom i organom podatkowym większą pewność co do prawidłowości zastosowanych stawek podatku VAT ma być Wiążąca Informacja Stawkowa. Nowy instrument zastąpi niewiążące interpretacje wydawane przez GUS. Wiążąca Informacja Stawkowa będzie decyzją administracyjną wydawaną przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Wniosek będzie musiał spełnić wymagania formalne oraz będzie podlegał opłacie w kwocie 40 zł. Sama zaś decyzja będzie wydawana w ciągu 3 miesięcy. Podatnik, który uzyska Wiążącą Informacje Stawkową, będzie miał zapewnioną ochronę.

Podsumowanie

Matryca Stawek VAT na pewno nie jest pozbawiona wad. Jednak już podczas samych prac legislacyjnych usunięto jeden z największych absurdów. Stawka na napoje z dużą zawartością soku miała być wyższa, tzn. miał nastąpić wzrost z 5% na 23%. Podwyżkę VAT mogli odczuć w tym zakresie konsumenci. Soki już są stosunkowo drogie, po podniesieniu stawki VAT byłyby jeszcze droższe. Ponadto mogłaby spaść produkcja soków z dużą zawartością owoców na rzecz napojów z niską zawartością.

Powyższe również miałoby przełożenie na popyt owoców od sadowników. Po poprawce niegazowane napoje bezalkoholowe (z przynajmniej 20% zawartością soku z owoców lub warzyw) pozostaną opodatkowane stawką 5%. W stosunku do pierwotnego projektu została również naniesiona inna poprawka, zaproponowana przez Senat. W pierwszym projekcie 5% stawką miało być objęte mleko krowie. Natomiast np. mleko ryżowe, sojowe czy migdałowe – stawką 23%. Po poprawce również na nie będzie obowiązywała stawka 5%.

Pomimo tego matryca stawek VAT jest jedną z najbardziej oczekiwanych zmian w prawie. Zastąpi skomplikowany i przede wszystkim niespójny system, który – co należy jeszcze raz podkreślić – z założenia miał służyć celom statystycznym. Druga zmiana, czyli Wiążąca Informacja Stawkowa, ze względu na swoją funkcję ochronną również jest pożądana. Konkludując, powyższe zmiany są niezbędne i oczekiwane przez podatników. Same zmiany mają wejść w życie już 1 listopada 2019 r., jednak większość zmian stawek będzie obowiązywać dopiero od 1 kwietnia 2020 r. Z dniem 1 listopada 2019 r. będzie obowiązywać np. zmiana stawki na e-booki (5%). W związku z powyższym Wiążące Informacje Stawkowe będą obowiązywały dopiero od 1 kwietnia 2020 r.

Piotr Juszczyk, doradca podatkowy w firmie inFakt