Ulga rehabilitacyjna w PIT 2015 / 2016

Warunki korzystania z ulgi rehabilitacyjnej

Odliczenie przez osobę niepełnosprawną

Warunkiem odliczenia wydatków jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:

• orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
• decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
• orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Polecamy: PIT-y i ulgi podatkowe 2016

Jeśli przepisy regulujące ulgę rehabilitacyjną posługują się pojęciem zaliczenia danej osoby do:

1) I grupy inwalidztwa - należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
a) całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo
b) znaczny stopień niepełnosprawności;

2) II grupy inwalidztwa - należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
a) całkowitą niezdolność do pracy albo
b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Polecamy: Podatki 2017 - PIT, CIT, ryczałt 2017 (książka)

Odliczenie wydatków z tytułu korzystania z ulgi rehabilitacyjnej może być dokonane również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r. Brak orzeczenia o niepełnosprawności wydanego przez właściwy organ w trybie odrębnych przepisów uniemożliwia skorzystanie z ulgi.

Wydatki na cele rehabilitacyjne poniesione przed orzeczeniem o niepełnosprawności

Odliczenie przez opiekuna osoby niepełnosprawnej

Do osób niepełnosprawnych, które mogą pozostawać na utrzymaniu podatnika zaliczono:

• współmałżonka,
• dzieci własne i przysposobione,
• dzieci obce przyjęte na wychowanie,
• pasierbów,
• rodziców,
• rodziców współmałżonka,
• rodzeństwo,
• ojczyma,
• macochę,
• zięciów
• synowe.

Warunkiem jest, by w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczały kwoty 9120 zł.

Ulga na lekarstwa

Jak dokumentować wydatki przy uldze rehabilitacyjnej

Kto może skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej

Odliczenie wydatków na samochód własny

Odliczenie wydatków na samochód cudzy

Wydatki uprawniające do odliczeń w ramach ulgi rehabilitacyjnej

Odliczeniu podlegają wyłącznie te wydatki poniesione przez osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu taką osobę, które zostały wymienione w art. 26 ust. 7a ustawy o PIT, jako wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. Jest to zamknięty katalog wydatków - oznacza to, że nie mogą być odliczone w PIT inne wydatki (np. nie można odliczyć wydatków związanych z dojazdem własnym samochodem na badania lekarskie lub opłacenie wizyty lekarskiej).

Wydatki te można podzielić na limitowane i nielimitowane

Wydatki limitowane – wydatki poniesione na:

- opłacenie przewodników osób niewidomych zaliczonych do I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł,
- utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, tj. odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa (np. psa przewodnika), który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł,
- używanie samochodu osobowego stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia, na potrzeby związane z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne – maksymalna kwota odliczenia w roku podatkowym wynosi 2280 zł,
- leki, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki stale lub czasowo. W tym przypadku odliczeniu podlegają wydatki w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy wydatkami faktycznie poniesionymi w danym miesiącu a kwotą 100 zł.

Przykład z broszury informacyjnej Ministerstwa Finansów z 2015 roku:

Jeżeli w marcu roku podatkowego wydałeś na leki kwotę 90 zł, odpowiednio w kwietniu 120 zł, a w maju i czerwcu po 200 zł, to w zeznaniu podatkowym możesz odliczyć 220 zł, czyli sumę kwot obliczanych jako nadwyżkę wydatków poniesionych w danym miesiącu, a kwotą 100 zł.

Wydatki nielimitowane – wydatki poniesione na:

- adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
- przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
- zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,
- zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
- odpłatny pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,
- odpłatny pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,
- opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,
- opłacenie tłumacza języka migowego,
- kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia,
- odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
   a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
   b) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16, również innymi niż karetka środkami transportu sanitarnego (np. taksówką),
- odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
   a) na turnusie rehabilitacyjnym,
   b) w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładach rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,
   c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia.

Ulga rehabilitacyjna w rozliczeniu rocznym PIT

Jak się okazuje, w praktyce mamy kłopoty z prawidłową kwalifikacją wydatków, które mieszczą się w ustawowym katalogu, a tym samym mogą podlegać odliczeniu w ramach tej ulgi. Z przepisów wynika, że w ramach ulgi rehabilitacyjnej możemy odliczyć od dochodu wyłącznie wydatki na zakup sprzętu, urządzeń indywidualnego przeznaczenia, niezbędnego w rehabilitacji oraz ułatwiającego wykonywanie czynności życiowych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności.

Natomiast właściwym do stwierdzenia, czy konkretne urządzenie (sprzęt) jest nam niezbędne w rehabilitacji jest lekarz specjalista. Odliczeniu nie podlegają natomiast wydatki na zakup sprzętu gospodarstwa domowego, nawet jeśli faktycznie ułatwia on wykonywanie nam czynności życiowych. Wyłączenie możliwości dokonania takiego odliczenia zostało bowiem zapisane wprost w ustawie.

Odliczenie od dochodu przysługuje, jeżeli wydatki te nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały nam zwrócone w jakiejkolwiek formie.

Jeśli wydatki te były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), to odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Dokumentowanie wydatków do ulgi rehabilitacyjnej

Podstawą skorzystania z ulgi rehabilitacyjnej jest poniesienie wydatku przez osobę niepełnosprawną lub podatnika mającego na utrzymaniu taką osobę. Wydatki objęte ulgą rehabilitacyjną muszą być odpowiednio udokumentowane. Oznacza to, że korzystając z odliczenia powinniśmy posiadać dowód ich poniesienia. Może to być faktura, rachunek, dowód wpłaty na poczcie lub potwierdzenie przelewu bankowego, o ile wynika z nich kto, kiedy, ile oraz za co zapłacił.

Wydatek musi być wydatkiem z ww. ustawowego katalogu (z art. 26 ust. 7a ustawy o PIT), oraz dotyczyć osoby niepełnosprawnej.

Ministerstwo Finansów informuje, że brak ustawowego wymogu dokumentowania wysokości określonych wydatków fakturą, rachunkiem lub innym dokumentem, nie pozbawia urzędu skarbowego prawa do zwrócenia się do osoby, która skorzystała z odliczenia o wykazanie, że dany wydatek został przez nią faktycznie poniesiony, oraz że spełnia pozostałe warunki do zastosowania odliczenia. Powyższych czynności organ podatkowy dokonuje w ramach czynności sprawdzających lub w toku prowadzonego postępowania podatkowego.

Jeśli podatnik skorzystał z odliczenia, a po złożeniu zeznania rocznego zorientował się, że nie posiada dowodów potwierdzających prawo do ulgi - powinien złożyć korektę PIT-a.

Wyjątki od obowiązku udokumentowania wydatków

• wydatki na utrzymanie psa przewodnika,
• używanie samochodu osobowego na konieczne przejazdy osób niepełnosprawnych
• na opłacenie przewodnika dla osoby niewidomej lub z niepełnosprawnością narządu ruchu

Podlegają one odliczeniu w granicach limitu kwotowego wynoszącego 2280 zł rocznie. Pamiętajmy, że brak obowiązku dokumentowania wydatków podlegających odliczeniu nie oznacza, że możemy odliczyć kwotę, której faktycznie nie wydaliśmy.

Jednakże na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
- wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika,
- okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego,
- okazać dokument potwierdzający zlecenie i odbycie niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych.

W przypadku gdy zarówno podatnik, jak i jego małżonek są osobami niepełnosprawnymi, każdemu z nich odrębnie przysługuje odliczenie w granicach limitu 2280 zł wydatków na używanie samochodu osobowego na konieczne przejazdy na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne. Ustawodawca nie zastrzegł tu, że limit ten jest łączny dla obojga małżonków.

Podwójny limit odliczenia nie przysługuje natomiast rodzicom będącym współwłaścicielami samochodu osobowego, którym dowożą niepełnosprawne dziecko na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne.

Zmiany od 2011 roku (aktualne również odnośnie rozliczenia za następne lata w tym za 2014 i 2015 rok)

Od 1 stycznia 2011 r. zmodyfikowano zasady odliczania w ramach ulgi rehabilitacyjnej wydatków ponoszonych przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa na utrzymanie towarzyszącego im psa.

W rozliczeniu za 2010 r. wolno było odliczyć wydatki ponoszone na każdego psa, który mógł pełnić rolę przewodnika takiej osoby. Od 2011 r. pies taki musi spełniać kryteria tzw. psa asystującego. Kryteria te określa ustawa o rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Oznacza to, że od 2011 r. odliczeniu będą podlegać wydatki na psa, który został specjalnie przeszkolony, a jego kwalifikacje zostały potwierdzone specjalnym certyfikatem przez uprawnioną instytucję. 

Limit odliczenia z tytułu wydatków ponoszonych w związku z posiadaniem psa asystującego nie uległ zmianie – nadal nie będzie można odliczyć więcej niż 2280 zł za rok podatkowy. 

Wprowadzenie tego typu obostrzeń zostało powiązane z wprowadzeniem określonych wymogów dokumentacyjnych. W przypadku korzystania z odliczenia na psa asystującego nie chodzi oczywiście o udokumentowanie wysokości poniesionych wydatków (bo te nadal nie muszą być dokumentowane), ale o potwierdzenie:
• faktu posiadania psa przez osobę niepełnosprawną oraz
• kwalifikacji psa specjalnym certyfikatem. 

W razie kontroli organ podatkowy będzie mógł bowiem zażądać certyfikatu wydanego przez uprawnioną instytucję szkolącą potwierdzającego status psa asystującego.

Trzeba podkreślić, że zaostrzenie wymogów dokumentacyjnych dotyczy nie tylko psa towarzyszącego osobom niewidomym bądź z dysfunkcją narządu ruchu. Obejmuje również pozostałe przypadki, w których ustawodawca zrezygnował z wymogu dokumentowania wysokości wydatków ponoszonych przez korzystających z ulgi rehabilitacyjnej.

Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej od 2011 r. podatnik jest obowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
• wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika;
• okazać dokument potwierdzający zlecenie i odbycie niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych.

Odliczenie od dochodu przysługuje, jeżeli wydatki te nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały nam zwrócone w jakiejkolwiek formie.

Jeśli wydatki te były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), to odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Powyższa zasada nie uległa zmianie. Skorzystanie z odliczeń w ramach ulgi rehabilitacyjnej nadal jest możliwe, o ile wydatki podlegające odliczeniu nie zostaną podatnikowi zwrócone. Poprzedni katalog funduszy, z których taki zwrot pozbawiał podatnika prawa do odliczenia uległ jednak od 2011 r. poszerzeniu o zakładowy fundusz aktywności.

Nie zmieniono natomiast przepisu dotyczącego odliczeń w razie otrzymania częściowego zwrotu z któregoś z wymienionych w przepisie funduszy. W takim przypadku wciąż odliczeniu podlega jednie różnica pomiędzy kwotą wydatku a kwotą otrzymanego zwrotu.

Trzeba pamiętać, że odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne można dokonać jedynie wówczas, gdy spełnione są wszystkie warunki określone w przepisach przez ustawodawcę.

Ministerstwo Finansów przypomina, że w orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd, że „organ podatkowy ma prawo kwestionowania wydatku na cel rehabilitacyjny w takim samym stopniu jak
wykorzystywanie przez każdego z podatników ulgi podatkowej, a podatnik musi uwiarygodnić swoje twierdzenie, że poniósł określone wydatki. Istotnym jest bowiem, że owa limitowana ulga powoduje obniżenie podstawy do obliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych, a więc podatnik winien wykazać, że ją poniósł. Nie jest ona świadczeniem należnym podatnikowi z mocy prawa” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 17 lutego 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 1912/2008).

Jak dokonać odliczenia

Odliczenia dokonujesz w zeznaniu podatkowym PIT-36, PIT-37 lub PIT-28, do którego (których) dołączasz formularz PIT/O (informacja o odliczeniach).

Jeżeli w roku podatkowym, wśród wyżej wymienionych dochodów (przychodów), uzyskałeś dochody (przychody) z pozarolniczej działalności gospodarczej, działów specjalnych produkcji rolnej, najmu lub umów o podobnym charakterze, to z ulgi rehabilitacyjnej możesz skorzystać już w trakcie roku podatkowego, tj. przy obliczaniu zaliczki lub ryczałtu („ostatecznego” rozliczenia dokonujesz jednak w zeznaniu podatkowym).

Odliczeniu od dochodu podlegają te wydatki, które nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, nie zostały odliczone na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne albo nie zostały zwrócone w jakiejkolwiek formie. I odwrotnie, odliczeniu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne podlegają wyłącznie te wydatki, które nie zostały odliczone od dochodu lub zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Ministerstwo Finansów zwraca również uwagę, że kwota przysługującego odliczenia, w części w jakiej nie znalazła pokrycia w dochodach (przychodach) podatnika w danym roku podatkowym nie podlega odliczeniu
w kolejnych latach.

Jedynie na podstawie Ordynacji podatkowej – organ podatkowy, na wniosek podatnika, może, w związku z poniesionymi wydatkami uprawniającymi do ulgi rehabilitacyjnej:
- zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny
okres rozliczeniowy,
- ograniczyć pobór zaliczek na podatek, jeżeli podatnik uprawdopodobni, że zaliczki obliczone według zasad określonych w ustawach podatkowych byłyby niewspółmiernie wysokie w stosunku do podatku należnego od dochodu przewidywanego na dany rok podatkowy.

Podstawa prawna

Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.

Aktualizacja styczeń 2015 - Paweł Huczko