Mechanizm podzielonej płatności od 1 lipca 2018 r. - rewolucja w podatku VAT

Po co nam podzielona płatność?

Zdaniem pomysłodawców split payment znacząco ograniczy zjawisko karuzeli podatkowych. Dzięki temu, że dostawca nie otrzyma całej kwoty brutto na rachunek rozliczeniowy, nie będzie mógł szybko zniknąć, zatrzymując dla własnych korzyści VAT należny fiskusowi. Oznacza to, że mechanizm podzielonej płatności ograniczy oszustwa i wyłudzenia podatkowe już na etapie samej transakcji.

Polecamy: Biuletyn VAT

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Na czym polega split payment?

Mechanizm podzielonej płatności to system płatności, w którym kwota podatku VAT, wydzielona z należnej sprzedawcy kwoty brutto, trafia na odrębny rachunek bankowy (rachunek VAT), o ograniczonej dostępności dla sprzedawcy. Pozostała kwota (netto) trafia na rachunek rozliczeniowy przedsiębiorcy.

Ministerstwo Finansów za każdym razem podkreśla, że stosowanie proponowanego mechanizmu będzie dobrowolne. Dobrowolność wydaje się jednak być jedynie teoretyczna i jednostronna.

To od kupującego, który otrzyma fakturę z wykazaną kwotą podatku, będzie zależało, czy przy płatności ureguluje zobowiązanie w sposób dotychczasowy, czy z wykorzystaniem komunikatu przelewu (takiego terminu używa ustawodawca w przepisach, termin ten odnosi się do specjalnego szablonu wykonywania przelewu, który zostanie udostępniony przez bank). Nabywca nie będzie potrzebował na to zgody sprzedawcy. Nie będzie musiał go także o tym informować. Dobrowolność tego systemu pozostaje więc tylko po stronie nabywcy.

W praktyce może dochodzić do sytuacji, w której sprzedawca (mimo braku zainteresowania tą metodą płatności) otrzymywać będzie zapłatę dzieloną na rachunek rozliczeniowy (kwota netto) i specjalny rachunek VAT (kwota podatku). Dodatkowo, wszystko wskazuje także na to, że w kolejnych latach mechanizm ten nie będzie już (nawet pozornie) dobrowolny. Ministerstwo Finansów poinformowało na swojej stronie internetowej, że 7 maja 2018 r. Rada Ministrów przyjęła wniosek do Komisji Europejskiej, który umożliwi Polsce ewentualne zastosowanie obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności w podatku VAT. „Akceptacja wniosku przez Komisję Europejską a następnie Radę Unii Europejskiej umożliwiłaby Polsce ewentualne skorzystanie z przewidzianego w nim rozwiązania już w 2019 r. Decyzje w sprawie terminu wdrożenia i zakresu obowiązywania obligatoryjnego mechanizmu podzielonej płatności będą podejmowane po analizie funkcjonowania fakultatywnego MPP”.

Split payment – dla jakich transakcji?

Rachunek VAT

Niezależnie od woli przedsiębiorcy, do każdego rachunku rozliczeniowego, prowadzonego w polskiej walucie zostanie utworzony specjalny, techniczny rachunek VAT. Do rachunku VAT nie będą wydawane żadne instrumenty płatnicze.

Dla kilku rachunków rozliczeniowych w jednym banku zasadniczo prowadzony będzie jeden rachunek VAT. Na wniosek przedsiębiorcy bank będzie mógł prowadzić więcej niż jeden rachunek VAT dla jednego posiadacza, w jednym banku. Przykładowo, jeżeli przedsiębiorca ma trzy rachunki rozliczeniowe w jednym banku, to może zawnioskować o prowadzenie trzech, osobnych rachunków VAT.

Każdy rachunek rozliczeniowy będzie powiązany z rachunkiem VAT. Zakładając, że przedsiębiorca nie złoży wniosku o którym mowa powyżej, w przypadku posiadania kilku rachunków rozliczeniowych w jednym banku i jednego rachunku VAT, do każdego rachunku rozliczeniowego w jednym banku przyporządkowany będzie ten sam, jeden rachunek VAT.

Natomiast, jeżeli podatnik posiada kilka rachunków rozliczeniowych, w kilku różnych bankach to niestety, nie będzie możliwości scalenia kilku rachunków VAT między bankami.

Właścicielem środków znajdujących się na rachunku VAT będzie dalej przedsiębiorca. Jednak nie będzie on mógł zasadniczo swobodnie dokonywać płatności na poczet innych zobowiązań niż wynikających z przepisów (w szczególności nie będzie uprawiony do regulowania kwoty netto za zakupione towary).

Środki zgromadzone na rachunku VAT nie będą podlegać zajęciu na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego dotyczącego innych należności niż VAT.

W przypadku wykreślenia podatnika z rejestru VAT środki pozostałe na rachunku VAT zaliczone zostaną w pierwszej kolejności na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami. Pozostała część zostanie zwrócona na wskazany przed podatnika rachunek (o ile nie będzie toczyło się względem niego postępowanie podatkowe, kontrola podatkowa lub kontrola celno-skarbowa w zakresie VAT). Wyjątkiem stanowi sytuacja, gdy przesłanką wykreślenia z rejestru będzie nieistnienie podatnika – wówczas środki znajdujące się na rachunku (w oparciu o orzeczenie sądu cywilnego) przepadną na rzecz Skarbu Państwa.

Kto za to zapłaci?

Zobowiązanym do utworzenia i prowadzenia rachunku VAT będzie każdy bank (lub SKOK). Bank będzie miał obowiązek poinformować posiadacza rachunku rozliczeniowego o numerze rachunku VAT. Otwarcie i prowadzenie rachunku VAT nie będzie wymagało zawarcia odrębnej umowy i nie będzie pociągało za sobą dodatkowych opłat dla przedsiębiorców. Rachunek VAT ma być zakładany automatycznie zarówno do już istniejących kont rozliczeniowych (do 30.06.2018 r.), jak i rachunków otwieranych w przyszłości.

Banki będą mogły pobierać opłaty za dokonywanie przelewów w podzielonej płatności. Opłata ta jednak nie będzie mogła być wyższa od opłaty za dokonanie tradycyjnego przelewu na koncie podstawowym przedsiębiorcy. Jeżeli więc opłata za normalny przelew wynosi dla przedsiębiorcy 3 zł, to za przelew przy mechanizmie podzielonej płatności przedsiębiorca zapłaci maksymalnie 3 zł.

Środki na rachunku VAT będą oprocentowane, jeżeli tak umówi się bank z przedsiębiorcą.

Komunikat przelewu

Zapłata z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności będzie dokonywana jednym przelewem, przy użyciu specjalnego „komunikatu przelewu” udostępnionego przez bank (lub SKOK).

Odpowiedzialność solidarna

W przypadku, gdy płatność zostanie dokonana przy użyciu komunikatu przelewu na rzecz przedsiębiorcy innego niż dostawca towarów, podatnik, na rzecz którego dokonano takiej płatności, będzie odpowiadał solidarnie wraz z dostawcą tych towarów za niezapłacony przez dostawcę podatek.

Odpowiedzialność solidarna będzie wyłączona w przypadku dokonania przez tego podatnika płatności na rachunek VAT dostawcy towarów wskazanego na fakturze w kwocie odpowiadającej wysokości kwoty otrzymanej na rachunek VAT. Przepis ten umożliwia również wyłączenie odpowiedzialności w przypadkach otrzymania pomyłkowych wpłat. Wówczas możliwy jest zwrot otrzymanej płatności na rachunek VAT podatnika, od którego otrzymano tę nienależną płatność, co również uwolni od odpowiedzialności solidarnej.

Obciążenia i uznania na rachunku VAT:

Na rachunek VAT będą wpływały środki wyłącznie z:

• zapłaty kwoty odpowiadającej całości lub części VAT przez kontrahenta,
• wpłaty kwoty VAT na poczet WNT paliwa na rzecz płatnika,
• z innego rachunku VAT w tym samym banku (lub SKOKu),
• zwrotu kwoty VAT wynikającej z faktury korygującej wystawionej przez kontrahenta,
• zwrotu VAT.

Rachunek VAT będzie obciążony wyłącznie w celu:

• zapłaty podatku VAT na rachunek VAT kontrahenta,
• zwrotu kwoty VAT wynikającej z wystawionej faktury korygującej na rachunek VAT nabywcy,
• zapłaty odsetek za zwłokę oraz dodatkowych zobowiązań w podatku VAT, na rachunek Urzędu Skarbowego,
• wpłaty kwoty VAT na poczet WNT paliwa na rzecz płatnika,
• zwrotu nienależnego VAT na rachunek VAT,
• przekazania środków na kolejny – inny rachunek podatnika w tym samym banku, przy użyciu komunikatu przelewu – tzw „przekazanie własne”,
• realizacji zajęć na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego dotyczącego egzekucji z podatku VAT,
• przekazania środków pieniężnych na wskazany rachunek na podstawie postanowienia Naczelnika Urzędu Skarbowego – tzw. „uwolnienie środków”.

W celu realizacji przelewu, czyli zapłaty faktury bank, który prowadzi rachunek rozliczeniowy nabywcy, w pierwszej kolejności obciąży kwotą podatku od towarów i usług rachunek VAT nabywcy i uzna tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy.

W przypadku braku środków na rachunku VAT przelew z tytułu zapłaty faktury będzie realizowany z rachunku rozliczeniowego nabywcy do wysokości odpowiadającej wartości sprzedaży brutto, wskazanej w komunikacie przelewu.

W przypadku posiadania środków na rachunku VAT w wysokości niewystarczającej do zapłaty należności VAT, bank obciąży rachunek VAT do wysokości salda na tym rachunku i uzna tą kwotą rachunek rozliczeniowy nabywcy.

W razie braku środków na rachunku rozliczeniowym, w wysokości wystarczającej na zapłatę kwoty brutto, bank nie zrealizuje dyspozycji przelewu.

Istotne jest także, że bank (lub SKOK) nie będzie zobowiązany do sprawdzenia prawidłowości obliczenia kwoty podatku od towarów i usług.

„Uwolnienie środków” z rachunku VAT

Zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorca będzie miał możliwość „uwolnienia środków” ze swojego rachunku VAT na wskazany rachunek bankowy, dla którego prowadzony jest rachunek VAT. Ustawodawca nie określa na co środki te będą mogły być przeznaczone.

W jaki sposób będzie można uzyskać środki z rachunku VAT?

Konieczne będzie złożenie wniosku o wyrażenie zgody na „uwolnienie środków”. Wniosek, w którym podatnik wskaże kwotę o jaką wnioskuje, będzie wszczynał postępowanie o uzyskanie zgody na uwolnienie środków.

W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku Naczelnik Urzędu Skarbowego wyda postanowienie w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku. W postanowieniu organ podatkowy określi wysokość środków, jakie mają zostać „uwolnione”. Następnie, Naczelnik Urzędu Skarbowego przekaże do banku (lub SKOKu) drogą elektroniczną, informacje niezbędne do realizacji postanowienia (numer rachunku bakowego, wysokość środków). Bank „niezwłocznie” zrealizuje zleconą dyspozycję.

W praktyce podatnik będzie wskazywał we wniosku górną granicę kwoty, ponieważ złożenie wniosku do Urzędu Skarbowego nie będzie blokowało możliwości wykorzystywania środków zgromadzonych na rachunku VAT np. do zapłaty podatku kontrahentom. Oznacza to, że kwota zgromadzona na rachunku VAT na dzień realizacji postanowienia, może być inna, niż kwota na dzień złożenia wniosku.

Gdyby się okazało, że na koncie VAT w dniu realizacji postanowienia, będzie mniej środków niż określono w dokumencie, to bank przekazuje kwotę do wysokości dostępnego salda. W tym wypadku uznaje się, że obowiązek wynikający z postanowienia, został wykonany w całości.

Przykładowo: 1.08.2018 roku podatnik składa wniosek o przekazanie 100 tys. zł ze swojego konta VAT (tyle dokładnie ma na tym koncie). 20.09.2018 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego wydaje postanowienie o wyrażeniu zgody na „uwolnienie środków”. Postanowienie przekazuje do banku, w celu realizacji przelewu. Na koncie w tym dniu znajduje się jednak tylko 50 tys. zł. W takiej sytuacji bank przeleje 50 tys. zł i uzna, ze obowiązek wynikający z postanowienia został spełniony. Jeżeli podatnik będzie chciał otrzymać kolejne 50 tys. zł to niestety musi złożyć nowy wniosek, na którego rozpatrzenie organ podatkowy znów będzie miał 60 dni.

Organ podatkowy będzie mógł także wydać decyzje, w której odmówi zgody na „uwolnienie środków”.

W jakich przypadkach podatnik nie otrzyma zgody na „uwolnienie środków”?

1. 1. w przypadku posiadania zaległości podatkowych, w wysokości odpowiadającej tym zaległościom,
   2. w przypadku, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane (szczególnie, gdy podatnik trwale nie uiszcza podatku lub zbywa majątek),
   3. w przypadku, gdy występuje obawa, że może wystąpić zaległość podatkowa lub może być ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Czy warto korzystać z mechanizmu podzielonej płatności (MPP)?

Ustawodawca przewidział system zachęt dla tych podatników, którzy podejmą decyzję o dobrowolnym stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności. Do zachęt tych należeć będą:

1. brak odpowiedzialności solidarnej i sankcji podatkowych przy niektórych transakcjach - do wysokości kwoty podatku odpowiadającej kwocie podatku wynikającej z otrzymanej faktury, zapłaconej z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności,
2. brak ewentualnych, podwyższonych odsetek, jeżeli mechanizm podzielonej płatności zostanie wykorzystany w min. 95% transakcji. Ustawodawca tłumaczy, że wskazano wysoki poziom korzystania z mechanizmu podzielonej płatności, gdyż zachęta ma mieć zastosowanie do podatników, którzy mechanizm podzielonej płatności będą traktować jako główny mechanizm dokonywania płatności,
3. jeżeli płatność na rzecz dostawcy towaru zostanie zrealizowana przy wykorzystaniu mechanizmu podzielonej płatności , wówczas należy uznać, że podatnik dochował należytej staranności, jeżeli pozytywnie zweryfikował przesłanki formalne i nie zachodzą inne okoliczności, które w sposób jednoznaczny mogłyby wskazywać na brak dochowania należytej staranności.

Powyższe zachęty nie będą stosowane w przypadku, gdy podatnik wiedział, że faktura zapłacona z zastosowaniem MPP: została wystawiona przez podmiot nieistniejący; stwierdza czynności, które nie zostały dokonane; podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością. Pozostałe zachęty, to:

1. obniżenie podatku VAT do zapłaty, w przypadku gdy podatek zostanie uregulowany przed terminem (według określonego w ustawie wzoru). Kwota będzie uzależniona od kwoty zobowiązania, stopy referencyjnej NBP oraz terminu, w jakim zobowiązanie zostanie uregulowane. Przykładowo, jeżeli wartość podatku do zapłaty do Urzędu Skarbowego wynosi 100.000 zł, a podatnik zapłaci go 21 dni przed terminem to zyska na tym „aż” 85 zł. Kwota ta, nie będzie stanowiła dla podatnika przychodu. Co ważne, podatek będzie musiał być zapłacony w całości, a dopiero później zostanie ta kwota zwrócon
2. szybszy zwrot podatku - na wniosek składany wraz z deklaracją Urząd Skarbowy będzie zobowiązany dokonać zwrotu podatku VAT na rachunek VAT w terminie 25 dni. Naczelnik Urzędu Skarbowego nie będzie mógł tego terminu wydłużyć. O zwrot na rachunek VAT będzie mógł wnioskować każdy podatnik, niezależnie od tego, czy faktury, z których wynika podatek naliczony, zostały zapłacone z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, czy nie. To oznacza, że nawet jeżeli podatnik w ogóle nie będzie płacił w danym okresie rozliczeniowym z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, to i tak będzie mógł wnioskować o zwrot całej różnicy podatku naliczonego na rachunek VAT w przyspieszonym terminie, bez dodatkowych warunków.

Piotr Adamski, Konsultant ds. podatków

 Business Tax Professionals Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.