Fałszowanie faktur w Kodeksie karnym
Fałsz materialny
Omawiany projekt przewiduje dodanie do Kodeksu karnego (Kk) szczególnej postaci tzw. fałszu materialnego dokumentu w postaci faktury w zakresie okoliczności mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej.
Zgodnie z projektowanym nowym art. 270a Kk karalne byłoby podrabianie lub przerabianie w celu użycia za autentyczną fakturę w zakresie okoliczności mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej albo używanie takiej faktury jako autentycznej.
Za takie czyny grozić będzie kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, a więc wyższa niż w przypadku podstawowego typu fałszu materialnego dokumentu penalizowanego w art. 270 Kk.
Odnośnie tego przestępstwa przewidziano także:
- typ kwalifikowany (ze względu na wielką wartość towarów lub usług albo uczynienie z popełnienia przestępstwa stałego źródła dochodu), będący zbrodnią – czyli kara nie może być tu mniejsza niż 3 lata pozbawienia wolności,
oraz
- typ uprzywilejowany tego przestępstwa w przypadkach tzw. „mniejszej wagi”, zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik
Proponowana treść przepisu:
„Art. 270a. § 1. Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej albo takiej faktury jako autentycznej używa,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 podrabia lub przerabia fakturę lub faktury, dotyczące towarów lub usług, których wartość lub łączna wartość jest wielka, lub takiej faktury lub faktur używa, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi sprawca czynu określonego w § 1,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”;
Fałsz intelektualny
W tym przypadku podstawowym założeniem konstrukcji projektowanego art. 271a Kk jest powiązanie karalności tego przestępstwa z ogólną wartością towarów lub usług, których dotyczy faktura lub faktura, nie zaś z kwotą uszczuplenia należności publicznoprawnej, która jest zamierzonym celem takiego przestępnego działania.
Zdaniem projektodawców ma to uprościć i zracjonalizować dowodzenie znamion tego czynu zabronionego, zwłaszcza poprzez rezygnację z konieczności korzystania w postępowaniu przygotowawczym z wyników postępowania podatkowego, mającego na celu ustalenie kwoty uszczuplenia.
Zagrożone karą ma być podanie w fakturze nieprawdy co do okoliczności mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub używanie takiej faktury lub faktur.
Odpowiedzialność na podstawie prawa karnego powszechnego z art. 271a Kk ma odnosić się jedynie do faktury lub faktur dotyczących towarów lub usług, których wartość lub łączna wartość jest znaczna albo wielka; w pozostałym zakresie czynów zabronionych o niższej abstrakcyjnej społecznej szkodliwości pozostaje odpowiedzialność na gruncie art. 62 Kks lub art. 271 Kk.
Proponowana treść przepisu:
„Art. 271a. § 1. Kto wystawia fakturę lub faktury, dotyczące towarów lub usług, których wartość lub łączna wartość jest znaczna, podając w niej nieprawdę co do okoliczności mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub takiej faktury lub faktur używa,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 wystawia fakturę lub faktury, dotyczące towarów lub usług, których wartość lub łączna wartość jest wielka, lub takiej faktury lub faktur używa albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.”
Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (książka)
Definicja faktury w Kodeksie karnym
Karanie fałszowania faktur w Kodeksie karnym wymaga wprowadzenia do tego aktu definicji faktury. Definicja ta pojawi się w art. 115 § 14a w brzmieniu:
„§ 14a. Fakturą jest dokument wystawiony w formie papierowej lub wystawiony i otrzymany w dowolnym formacie elektronicznym, zawierający dane wymagane ustawą z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710, 846 i 960) oraz przepisami wydanymi na jej podstawie.”;
Nawet 25 lat więzienia dla wyłudzających ponad 5 mln zł
Ponadto omawiany projekt przewiduje postać kwalifikowaną przestępstw określonych w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 k.k. w stosunku do faktury lub faktur, dotyczących towarów lub usług, których wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości.
Przypomnijmy, że aktualnie na podstawie art. 115 § 6 Kk mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 1.000.000 (jeden milion) złotych.
Ten typ czynu miałby odnosić się w założeniu do członków największych zorganizowanych grup przestępczych, których działalność powoduje najpoważniejsze negatywne konsekwencje budżetowe, i być zbrodnią z zagrożeniem karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
Proponowana treść przepisu:
„Art. 277a. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1albo art. 271a § 1 w stosunku do faktury lub faktur, dotyczących towarów lub usług, których wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
Pozbawienie wolności a dodatkowo grzywna
W celu dalej idącego powiązania majątkowych konsekwencji skazania z wyrządzoną przez sprawców szkodą proponowany przepis art. 277b k.k. w razie skazania za przestępstwo określone w art. 270a § 1 lub § 2, art. 271a § 1 lub § 2 albo art. 277a k.k. przewiduje możliwość wymierzenia grzywny orzeczonej obok kary pozbawienia wolności w wysokości do 3000 stawek dziennych.
Proponowana treść przepisu:
Art. 277b. W razie skazania za przestępstwo określone w art. 270a § 1 lub § 2, art. 271a § 1 lub § 2 albo art. 277a, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3 000 stawek dziennych.
A zgodnie z art. 33 § 3 Kk ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 000 złotych.
Odwrotne obciążenie – patologia VAT
Dlaczego do tej pory nie wprowadzono „podzielonej płatności VAT”?
Niższe kary dla przestępców współpracujących z organami ścigania
Proponowane regulacje art. 277c i art. 277d k.k. mają na celu rozbicie solidarności grup przestępczych, działających w celu dokonywania wyłudzeń. Biorąc pod uwagę wzajemnie istniejące powiązania interpersonalne i współzależność działań tych osób ukierunkowaną na dokonanie wyłudzenia podatkowego pożądane jest zinstytucjonalizowane przyznanie możliwości określonego złagodzenia represji karnej w odniesieniu do tych osób, które zdecydują się na wyrażenie tzw. czynnego żalu w określonej formie lub też naprawienia wyrządzonej szkody.
Proponowana treść przepisów:
Art. 277c. § 1. Sąd na wniosek prokuratora stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 270a § 1 lub § 2 i art. 271a § 1 lub § 2, który zawiadomił o nim organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, a także wskazał czyny pozostające w związku z popełnionym przez niego przestępstwem i ich sprawców, zanim organ ten o nich się dowiedział.
§ 2. Sąd na wniosek prokuratora może odstąpić od wymierzenia kary wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 270a § 1 lub § 2 i art. 271a § 1 lub § 2, który, oprócz spełnienia warunków określonych w § 1, zwrócił bezprawnie osiągniętą korzyść majątkową, w tym wyrównał uszczuploną należność publicznoprawną.
§ 3. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 277a, który, oprócz spełnienia warunków określonych w § 1, zwrócił bezprawnie osiągniętą korzyść majątkową, w tym wyrównał uszczuploną należność publicznoprawną.
Art. 277d § 1. Przepisy art. 277c § 1 i § 3 stosuje się odpowiednio do sprawcy, który po wszczęciu postępowania ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw wszystkie jemu znane, a nieznane dotychczas temu organowi istotne okoliczności przestępstwa, a także wskazał czyny pozostające w związku z popełnionym przez niego przestępstwem i ich sprawców.”;
Projekt (z 12 lipca 2016 r.) ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw
Zaostrzone kary dla sprawców innych przestępstw przeciwko mieniu
W związku z zaostrzeniem odpowiedzialności karnej za przestępstwa związane z wyłudzeniami podatkowymi na szkodę budżetu państwa, których przedmiotem jest mienie wielkiej wartości oraz mienie o wartości przekraczającej pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, konieczne okazało się ujednolicenie systemu zagrożeń karnych w odniesieniu do innych przestępstw przeciwko mieniu o takim przedmiocie.
Zdaniem Ministra sprawiedliwości z punktu widzenia aksjologii systemu prawa karnego nie do przyjęcia byłoby bowiem różnicowanie odpowiedzialności karnej za przestępstwa, których skutkiem byłaby korzyść majątkowa, li tylko od tego czy dotyczyły one oszustw podatkowych czy też innych czynów przeciwko mieniu, w tym również na szkodę budżetu państwa. Proponuje się zatem dodać do art. 294 Kk § 3 i 4, które będą przewidywać analogiczne zagrożenia karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 oraz pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności za wskazane tam czyny zabronione przeciwko mieniu odpowiednio w stosunku do mienia wielkiej wartości oraz w stosunku do mienia o wartości przekraczającej pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości.
Chodzi o takie czyny zabronione przeciwko mieniu jak np. kradzież rzeczy ruchomej (także programu komputerowego), przywłaszczenie, oszustwo (także oszustwo komputerowe), zniszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy, paserstwo.
Proponowana treść przepisów - w art. 294 dodaje się § 3 i 4 w brzmieniu:
„§ 3. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1 lub 2, art. 279 § 1, art. 284 § 1 lub 2, art. 286 § 1, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia wielkiej wartości,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 4. Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1 lub 2, art. 279 § 1, art. 284 § 1 lub 2, art. 286 § 1, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia o wartości przekraczającej pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.”.
Zmiany w procedurach
Na gruncie procesowym omawiana nowelizacja uwzględnia najpoważniejsze typy czynów zabronionych wprowadzanych tą nowelizacją w katalogu przestępstw, co do których jest możliwe zarządzenie procesowej kontroli i utrwalania treści rozmów telefonicznych (art. 237 k.p.k.). Zdaniem Ministra sprawiedliwości podobne rozwiązania należałoby odnieść do możliwości przeprowadzania czynności operacyjno-rozpoznawczych, stąd propozycja wprowadzenia tych typów czynów zabronionych do katalogów określonych w ustawach przewidujących przeprowadzanie takich czynności przez Policję, Centralne Biuro Antykorupcyjne, organy kontroli skarbowej, Straży Granicznej i Żandarmerii Wojskowej. Uregulowania powyższe mają na celu zwiększenie skuteczności wykrywania i ścigania wyłudzeń podatkowych.
Projekt przewiduje również wprowadzenie odpowiednich zmian wynikających z powyższych unormowań do ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej.
Projekt (z 12 lipca 2016 r.) ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw
Wyłudzanie VAT stało się poważnym problemem
Jak wskazuje Minister sprawiedliwości w uzasadnieniu projektu omawianej nowelizacji fałszowanie faktur i wyłudzanie VAT stało się w ostatnich latach istotnym problemem ekonomicznym i społecznym. Zajmują się tym wyspecjalizowane, zorganizowane grupy przestępcze, a budżet państwa ponosi straty liczone w dziesiątkach miliardów złotych rocznie.
Są dwa zasadnicze rodzaje sposobów wyłudzania VAT:
- dotyczące podatku należnego oraz
- dotyczące podatku naliczonego i zwrotu podatku.
Najczęstsze sposoby dokonywania wyłudzeń VAT:
1) wystawianie faktur przez podmiot rzeczywiście istniejący, który nie wykonał czynności, która to czynność miała w rzeczywistości miejsce, lecz podatnikiem był ktoś inny,
2) wystawianie faktur z tytułu czynności, które obiektywnie w ogóle nie miały miejsca,
3) wystawianie faktur przez podmiot całkiem fikcyjny, który powstał tylko po to, aby wystawić te dokumenty,
4) wystawianie faktur i dokumentów celnych na czynność pozorną, czyli obiektywnie istniejącą, ale ukrywającą inne zdarzenie, które było w rzeczywistości inną transakcją,
5) dostawa towaru, który faktycznie nie opuszcza kraju, jest deklarowana jako dostawa wewnątrzwspólnotowa towarów lub eksport (fikcyjny wywóz),
6) usługi świadczone na terytorium kraju są opodatkowane stawką podstawową, lecz fikcyjne jest deklarowanie jako czynność opodatkowania stawką 0% lub stawką obniżoną (zaniżenie podatku należnego),
7) usługi mają miejsce świadczenia na terytorium kraju, lecz są fikcyjne deklarowanie jako wykonane poza terytorium kraju (fikcyjne miejsce świadczenia),
8) deklarowanie dostawy towarów nie wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o podatku od towarów i usług, jako objętych „krajowym” odwrotnym obciążeniem (fikcyjny brak podmiotowości).
W opinii projektodawcy, niezależnie od konieczności przeciwdziałania wyłudzaniu VAT poprzez nowelizacje przepisów dot. VAT i postępowań administracyjnych oraz karno-skarbowych - niezbędne jest również zwalczanie zjawiska wyłudzenia podatku VAT przy użyciu instrumentów prawnokarnych.
Celem jest to, by surowa sankcja karna miała walor odstraszający potencjalnych sprawców.
A zagrożenie tych czynów jedynie sankcjami wynikającymi z Kodeksu karnego skarbowego Minister sprawiedliwości uznaje za niewystarczające.
W chwili obecnej nie wiadomo jeszcze kiedy omawiany projekt zostanie skierowany do Sejmu, a tym bardziej kiedy zostanie uchwalony i wejdzie w życie - czasu jest dość, by stało się to jeszcze w 2016 roku. W każdym razie zgodnie z projektem nowelizacja ta ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.