Odszkodowania, kary i grzywny ujmowane są w księgach rachunkowych jako pozostałe koszty operacyjne.
Jeśli firma wypłaca kontrahentom odszkodowania, grzywny czy inne kary, powinna ująć je jako pozostałe koszty operacyjne, i to niezależnie od tego, czy związane są one z działalnością operacyjną czy też z budową środków trwałych. Taka kwalifikacja wynika bezpośrednio z art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. f) ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.). Przykładowo, jeżeli ZUS wymierzy płatnikowi karę za niepłacenie składek, w księgach rachunkowych będzie to odzwierciedlone zapisem: Wn konto 766 „Pozostałe koszty operacyjne”/Ma konto 227 „Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych”.
Warto pamiętać, że do pozostałych kosztów operacyjnych nie zalicza się odsetek, które firma musi zapłacić w związku ze zwłoką w zapłacie należności (także odsetki obciążające płatnika za nieterminową zapłatę składek ZUS). Tego typu obciążenia stanowią koszt finansowy.
Zgodnie z art. 481 par. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r.
– Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.), jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. Wierzyciel ma taką możliwość także wtedy, gdy nie poniósł żadnej szkody, a opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Jeżeli kontrahent zdecyduje się na naliczenie odsetek, wystawia notę księgową. Przesłany oryginał tego dokumentu będzie podstawą do ujęcia karnych odsetek w księgach rachunkowych dłużnika. Należy to zrobić następującym zapisem: Wn konto 756 „Koszty finansowe” /Ma konto 202 „Rozrachunki z dostawcami”.
W odwrotnej sytuacji, a więc wtedy, gdy firma otrzymuje odszkodowania (poza odszkodowaniami związanymi ze stratami w wyniku zaistnienia zdarzeń nadzwyczajnych) i kary umowne – klasyfikuje je do pozostałych przychodów operacyjnych. Otrzymane odsetki karne za zwłokę będą stanowiły przychód finansowy (art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości).
