Kontrola ewidencji księgowych

Spory między podatnikami a organami podatkowymi często sprowadzają się do oceny, czy księga podatkowa jest rzetelna. Sądy administracyjne już wielokrotnie odnosiły się do tego problemu. W jednym z orzeczeń sąd administracyjny wyjaśnił, że pojęcia: rzetelność i niewadliwość są związane bezpośrednio ze składanymi zeznaniami, prowadzonymi księgami i ewidencjami. Aby na podstawie danych wynikających z księgi można było ustalić podstawę opodatkowania, księga powinna spełniać określone przez prawo warunki. Księga stanowi dowód w postępowaniu podatkowym, jeżeli jest prowadzona rzetelnie i zgodnie z ustalonymi wymaganiami (wyrok NSA z 24 lipca 2000 r., sygn. akt I SA/Ka 319/99, niepublikowany).

W innym orzeczeniu czytamy, że przepis art. 193 par. 1 Ordynacji podatkowej przyznaje szczególną moc dowodową jedynie księgom prowadzonym rzetelnie i w sposób niewadliwy. Natomiast mocy tej nie posiadają księgi, które nie charakteryzują się tymi cechami. Dla oceny nierzetelności księgi nie mają znaczenia czynniki subiektywne, towarzyszące dokonywaniu w niej zapisów. Za nierzetelną może zostać zatem uznana księga, w której nie dokonano zapisu w celu ukrycia osiągniętego przychodu, oraz księga, w której przez pomyłkę dokonano błędnego zapisu (wyrok NSA z 21 marca 2000 r., sygn. akt III SA 1627/99, niepublikowany).

Szczególną moc dowodową ksiąg należy interpretować też jako zakaz określania w postępowaniu podatkowym elementów mających wpływ na wysokość podatku, bez uprzedniego stwierdzenia prowadzenia ksiąg w sposób nierzetelny lub wadliwy (wyrok WSA w Warszawie z 16 listopada 2004 r., sygn. akt III SA 3525/03, niepublikowany). Organ podatkowy musi sporządzić protokół badania ksiąg, w którym stwierdzi, za jaki okres i w jakiej części nie uznaje prowadzonych przez podatnika ewidencji za dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów. Dopóki nie dokona tych czynności, prowadzone przez podatnika ewidencje korzystają ze szczególnej mocy dowodowej.

Aleksandra Tarka