Limit płatności gotówkowych 10 000 EUR w całej UE. Kiedy? Czy w Polsce ten limit będzie obniżony?

• 10000 euro – maksymalny limit płatności gotówkowych w Unii Europejskiej. Nowe przepisy UE
• Czy w ramach płatności gotówkowych w całej UE będzie obowiązywać maksymalny limit płatności gotówkowych wynoszący 10 000 EUR? 
• Kogo będzie dotyczył limit płatności gotówkowych?
• Czy polski rząd ma zamiar obniżyć limit płatności gotówkowych z 10 000 EUR?
• Podmioty zobowiązane będą miały obowiązek zweryfikować tożsamość osoby, która dokonuje transakcji sporadycznej gotówką w kwocie od 3 000 EUR do 10,000 EUR. Kogo miałaby dotyczyć taka kontrola i jak miałaby wyglądać identyfikacja i weryfikacja tożsamości?
• Czy nowe przepisy UE naruszą zasady ochrony danych osobowych?

10000 euro – maksymalny limit płatności gotówkowych w Unii Europejskiej. Nowe przepisy UE

W styczniu 2024 r. Rada UE i Parlament Europejski przyjęły wstępne porozumienie co do części pakietu zmian prawnych, które mają na celu przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. 
Mają zostać uchwalone w szczególności:
Rozporządzenie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (tzw. Anti Money Laundering Regulation - AMLR) oraz
Dyrektywa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (tzw. Anti Money Laundering Directive - AMLD).

Zaakceptowane już przez  Rada UE i Parlament Europejski przepisy mają być przedstawione do zatwierdzenia przedstawicielom państw członkowskich w Komitecie Stałych Przedstawicieli oraz Parlamentowi Europejskiemu. Po zatwierdzeniu Rada i Parlament będą musiały formalnie je przyjąć, zanim zostaną opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE, a później wejdą w życie.

Na podstawie przyjętych przez ww. instytucje rozwiązań, we wszystkich państwach Unii Europejskiej ma obowiązywać maksymalny limit płatności gotówkowych w kwocie 10 000 EUR. Państwa członkowskie będą mogły ten limit jeszcze obniżyć.

Ponadto, po wejściu w życie tych przepisów podmioty zobowiązane (czyli np. banki, instytucje finansowe, agencje nieruchomości, podmioty zarządzające aktywami, kasyna, handlowcy - sklepy) będą miały obowiązek zweryfikować tożsamość osoby, która dokonuje transakcji sporadycznej gotówką w kwocie od 3 000 EUR do 10 000 EUR.

W interpelacji poselskiej nr 1413 z lutego 2024 r. kilkoro posłów zapytało ministra finansów m.in. o to 
- czy rząd popiera te zmiany przepisów UE,
- kogo ma dotyczyć ten limit płatności gotówkowych,
- czy rząd ma zamiar obniżyć limit płatności gotówkowych z 10 000 EUR?

Na pytania zawarte w tej interpelacji odpowiedział 5 marca 2024 r. Andrzej Domański minister finansów. Zdaniem ministra w aktualnej niestabilnej sytuacji zwiększonych zagrożeń w sferze bezpieczeństwa, Rząd RP uznaje za zasadne wzmocnienie i ujednolicenie ram prawnych UE w obszarze zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu jako rozwiązanie dające szansę na likwidację istniejących luk i uszczelnienie aktualnych regulacji, a co za tym idzie, utrudniające działalność przestępczą w tym obszarze. 

Czy w ramach płatności gotówkowych w całej UE będzie obowiązywać maksymalny limit płatności gotówkowych wynoszący 10 000 EUR? 

Minister Domański wskazał, że na podstawie art. 59 ust. 1 projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (AMLR) przedsiębiorcy prowadzący obrót towarami lub świadczący usługi będą mogli dokonywać płatności lub akceptować płatności w gotówce o wartości nieprzekraczającej równowartości 10.000 EUR. Ponadto, przepisy AMLR umożliwiają państwom członkowskim wprowadzenie niższych progów dla płatności gotówkowych niż te przewidziane w art. 59 ust. 1 AMLR (art. 59 ust. 2 AMLR) lub utrzymanie w mocy obecnie stosowanych niższych progów dla płatności gotówkowych (art. 59 ust. 3 AMLR). Ograniczenie wprowadzone na mocy art. 59 ust. 1 AMLR nie znajdzie zastosowania do płatności niezwiązanych z prowadzoną działalnością zawodową dokonywanych pomiędzy osobami fizycznymi oraz do płatności dokonywanych w placówkach instytucji kredytowych, instytucji pieniądza elektronicznego oraz instytucji płatniczych (art. 59 ust. 4 AMLR). Ponadto, przewidziano możliwość zawieszenia stosowania ww. ograniczeń w dokonywaniu oraz akceptowaniu płatności gotówkowych w przypadku zaistnienia okoliczności związanych z tzw. „siłą wyższą” (art. 59 ust. 6a AMLR).

Jednocześnie minister zastrzegł, że ze względu na fakt, że w momencie opracowywania odpowiedzi na interpelację nr 1413 rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu nie zostało jeszcze przyjęte odpowiedź odwołuje się do jednostek redakcyjnych wg najbardziej aktualnej wersji AMLR.

Kogo będzie dotyczył limit płatności gotówkowych?

Jak wskazał minister finansów, ograniczenie w dokonywaniu oraz akceptacji płatności gotówkowych, przewidziane w art. 59 ust. 1 AMLR skierowane jest do przedsiębiorców prowadzących obrót towarami lub świadczących usługi. 

Jednak odpowiedź ministra wydaje się być niepełna, bowiem takie ograniczenia mogą uderzyć także w obywateli chcących płacić gotówką i to dla nich nowe przepisy będą większym utrudnieniem niż dla firm. Tym bardziej, że aktualnie w Polsce przepisy nie określają żadnego limitu płatności gotówkowych pomiędzy osobami prywatnymi.

Czy polski rząd ma zamiar obniżyć limit płatności gotówkowych z 10 000 EUR?

W ocenie Ministerstwa Finansów ta kwestia powinna być jeszcze przedmiotem analizy z uwagi na istniejące obecnie przepisy i uzasadnienie, jakie przyświecało ich wprowadzeniu. Tak jak wskazano powyżej, przepisy AMLR umożliwiają państwom członkowskim wprowadzenie niższych progów dla płatności gotówkowych niż te przewidziane w art. 59 ust. 1 AMLR lub utrzymanie w mocy obecnie stosowanych niższych progów dla płatności gotówkowych.

Jak przypomniał minister Domański, aktualnie obowiązujący art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców wskazuje, że dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz 
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.

Podmioty zobowiązane będą miały obowiązek zweryfikować tożsamość osoby, która dokonuje transakcji sporadycznej gotówką w kwocie od 3 000 EUR do 10,000 EUR. Kogo miałaby dotyczyć taka kontrola i jak miałaby wyglądać identyfikacja i weryfikacja tożsamości?

Minister wskazał, że na podstawie art. 15 ust. 2b AMLR, w przypadku przeprowadzania transakcji okazjonalnej na instytucje obowiązane nałożony został obowiązek zastosowania środka należytej staranności wobec klienta, o którym mowa w art. 16 ust. 1 lit. b AMLR (identyfikacja oraz weryfikacja tożsamości klienta).

Identyfikacja klienta oraz weryfikacji jego tożsamości stanowi podstawowy środek należytej staranności (środek bezpieczeństwa finansowego wg terminologii używanej w krajowych przepisach o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu) stosowany przez instytucje obowiązane wobec swoich klientów, również na podstawie obecnie obowiązujących przepisów (art. 34 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 36 oraz art. 37 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finasowaniu terroryzmu). 

Szczegółowe informacje dotyczące stosowania przez instytucje obowiązane tego środka bezpieczeństwa finansowego dostępne są m.in. na stronach www. Ministerstwa Finansów oraz Komisji Nadzoru Finansowego. 

Czy nowe przepisy UE naruszą zasady ochrony danych osobowych?

Minister Domański poinformował, że zarówno obecnie obowiązujące, jak i aktualnie projektowane przepisy unijne oraz przepisy krajowe o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu nakładają na instytucje obowiązek przechowywania określonych, w tych przepisach informacji o swoich klientach. Informacje te gromadzone są przez instytucje obowiązane w celu realizacji ich obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy finansowaniem terroryzmu, w tym obowiązków związanych z przekazywaniem uprawnionym organom informacji o powziętych podejrzeniach popełnienia przestępstwa prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. 

Podstawa prawna do przetwarzania danych osobowych przez instytucje obowiązane uregulowana została w art. 55 AMLR. Zgodnie z art. 55 ust. 4 AMLR instytucje obowiązane na podstawie AMLR mogą przetwarzać dane osobowe wyłącznie w celach związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu. Nie jest dozwolone przetwarzanie tych danych osobowych w celach komercyjnych. 

Końcowo minister Domański wyjaśnił, że celem AMLR oraz innych aktów prawnych wchodzących w skład unijnego pakietu o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu jest ochrona systemu finansowego przed zagrożeniami związanymi z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu. 

Jego zdaniem transgraniczny charakter wielu form prania pieniędzy i finansowania terroryzmu sprawia, że środki podejmowane w celu przeciwdziałania tym zjawiskom na poziomie krajowym są niewystarczające. 

Przepływy pieniędzy pochodzących z nielegalnych źródeł i finansowanie terroryzmu mogą zaszkodzić stabilności i wiarygodności systemu finansowego UE oraz zagrozić należytemu funkcjonowaniu rynku wewnętrznego. Dlatego – zdaniem ministra finansów - działanie UE jest uzasadnione celem utrzymania równych warunków działania instytucji obowiązanych w całej UE. 

Zgodnie z zasadami pomocniczości i proporcjonalności określonymi w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej, jeżeli określone cele nie mogą zostać w wystarczającym stopniu osiągnięte przez państwa członkowskie, możliwe jest podjęcie działań zmierzających do ich skuteczniejszego osiągnięcia na szczeblu UE. Podstawę prawną do przyjęcia AMLR stanowi art. 114 Traktatu o Unii Europejskiej.