Zobowiązania fiskalne a termin przedawnienia. Sąd wyjaśnia skutki niedoręczenia tytułu wykonawczego

• Zobowiązania fiskalne. Sąd sądem, a… fiskus fiskusem
• Podatnik musi zostać powiadomiony o zastosowaniu środka egzekucyjnego
• Brak podpisu na tytule wykonawczym
• Podsumowanie

Zobowiązania fiskalne. Sąd sądem, a… fiskus fiskusem

„Celem instytucji przedawnienia w prawie podatkowym jest zagwarantowanie podatnikom, że po upływie określonego w ustawie czasu nie będą narażeni na jakiekolwiek działania ze strony organów podatkowych zmierzające do określania i egzekwowania od nich należności podatkowych. (…) Egzekwowanie długu podatkowego i towarzysząca mu niepewność podatnika co do stanu jego zobowiązań podatkowych nie mogą trwać przez dziesięciolecia” – orzekł Trybunał Konstytucyjny już 17 lipca 2012 r. (sygn. akt P30/11). Rzeczywistość przedstawia się jednak zgoła inaczej.

Autopromocja

Według raportu z 2019 r., obejmującego dane udostępnione przez sześć urzędów kontroli skarbowej za lata 2008 – 2014, wszczęcie postępowania karnego wobec podatnika w trakcie prowadzonego postępowania kontrolnego miało w 91 proc. przypadków związek ze zobowiązaniami podatkowymi, które przedawniały się z końcem roku. Aż 70 proc. tych postępowań wszczęto w ostatnim kwartale roku ¹. Choć raport uwzględnia dane sprzed kilkunastu lat, to do dziś w kwestii instrumentalnego wszczynania przez organy postępowań karnych i karnoskarbowych wobec podatników celem wydłużenia terminu przedawnienia ich zobowiązań niewiele się zmieniło. Potwierdza to fakt, że Naczelny Sąd Administracyjny w 2021 r. zdecydował się stanowczo wypowiedzieć w tej kwestii. W uchwale z 24 maja (sygn. akt I FPS 1/21) podjętej w składzie siedmiu sędziów poinstruował, że sądy mogą i powinny dokonywać oceny, czy w rozpoznawanych przez nie sprawach wszczęcie przez organy postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe nie miało charakteru sztucznego, a więc nastąpiło wyłącznie w celu nierozpoczęcia lub zawieszenia biegu terminu przedawnienia.

Podatnik musi zostać powiadomiony o zastosowaniu środka egzekucyjnego

W grudniu 2016 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi określił przedsiębiorcy zobowiązanie w podatku od towarów i usług za wrzesień 2009 r. w wysokości ponad 16 tys. zł. Przedsiębiorca podniósł zarzut przedawnienia wskazując, że nie mogło w jego sprawie dojść do przerwania terminu jego biegu w oparciu o przesłankę, o której mowa w art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu bieguterminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym środek zastosowano. Przedsiębiorca utrzymywał, że do takiego zawiadomienia nigdy nie doszło. Po pierwsze, brak było dowodu doręczenia mu tytułu wykonawczego, po drugie – pokwitowanie przyjęcia wpłat przez organ egzekucyjny było błędne pod względem formalnym.

Brak podpisu na tytule wykonawczym

Po przegranej w sądzie I instancji, przedsiębiorca wniósł skargę kasacyjną, do której przychylił się Naczelny Sąd Administracyjny. NSA zwrócił ją do ponownego rozpoznania sądowi wojewódzkiemu podkreślając, że ten nie dokonał oceny zalegającego w aktach sprawy tytułu wykonawczego pozbawionego podpisu skarżącego. Środek egzekucyjny miał postać egzekucji z pieniędzy.

Autopromocja

Szkolenie: CIT estoński
warsztat dla księgowych

Sprawdź

Stosując się do zaleceń sądu kasacyjnego WSA w Łodzi przypomniał o regulacji art. 26 § 5 pkt 1 i 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zgodnie z którym wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, albo zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego. Następnie wskazał na art. 68 § 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym przed uchyleniem tego przepisu 30 lipca 2020 r., zgodnie z którym jeżeli zobowiązany na wezwanie poborcy skarbowego płaci dochodzoną należność pieniężną, poborca wystawia pokwitowanie odbioru pieniędzy.

Sąd zwrócił uwagę, że w aktach znajduje się pokwitowanie, ale z okoliczności sprawy nie wynika, żeby zostało wystawione w ramach postępowania egzekucyjnego w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego. W umieszczonej na nim adnotacji naczelnik urzędu skarbowego potwierdził, że w dniu 10 stycznia 2013 r. podatnik dokonał trzech wpłat na poczet określonych zaległości podatkowych, i że wpłaty te nie pokryły ich w całości. Sąd zestawił to pokwitowanie z treścią tytułu wykonawczego i stwierdził, że na jego pierwszej stronie dokonano przekreślenia, a na drugiej, w rubryce „potwierdzenie odbioru” znajduje się data 24 stycznia 2013 r. wraz z pieczątką i podpisem poborcy skarbowego. Rubryka „czytelny podpis zobowiązanego” jest pusta. Łódzki sąd wywnioskował z tego, że tytuł wykonawczy nie został podatnikowi doręczony, co zgadza się z ustaleniem, że wpłaty pieniędzy dokonał 10 stycznia 2013 r., a więc przed doręczeniem mu tytułu wykonawczego. Skoro tak było, to naczelnik urzędu skarbowego nie miał po 10 stycznia podstaw do wystawiania tytułu wykonawczego na te same należności. A jeśli go wystawił, to błędnie, i sam był tego świadomy, co potwierdza wspomniane przekreślenie na pierwszej stronie tytułu wykonawczego i brak wzmianki o doręczeniu.

WSA w Łodzi uchylił zaskarżoną przez przedsiębiorcę decyzję organu uznając, że dalsze działania naczelnika urzędu skarbowego podjęte po tej dacie nie mogły wywołać żadnych skutków prawnych, a więc i skutku w postaci egzekucji z pieniędzy, a tym samym również skutku w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Podsumowanie

Niniejsza sprawa potwierdza, że przedsiębiorcy mogą skutecznie bronić się przed nieuprawnionymi działaniami organów podatkowych. Szczególnie teraz, gdy po wyroku NSA z 24 maja 2021 r. sądy zostały zobligowane do badania z urzędu prawidłowości i niesztuczności wszczynanych przez te organy postępowań karnych wobec podatników i uruchamianych wobec nich środków egzekucyjnych. W tej sprawie podatnik wygrał. Lecz w ilu podobnych sprawach podatnicy nie zdecydowali się na podjęcie walki z fiskusem?

Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

1 – Źródło: A. Ladziński, J. Waśko, T. Buczyński, W. Waśko, K. Kudlek, Instrumentalne wszczynanie postępowań karnych skarbowych w trakcie postępowań kontrolnych i podatkowych – analiza praktyki stosowania art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej. Raport podsumowujący wyniki badania danych uzyskanych w trybie dostępu do informacji publicznej, Toruń 2019