Jak wypełnić PIT-36 i 36L

W celu rocznego rozliczenia z fiskusem podatnicy muszą wypełnić odpowiedni formularz podatkowy i złożyć go w terminie we właściwym urzędzie skarbowym. Raczej trudno się pomylić przy wyborze właściwego formularza. Każda osoba fizyczna uzyskująca przychody opodatkowane na ogólnych zasadach ma do wyboru dwa formularze: PIT-36 lub PIT-37. Wybór odpowiedniego zależy od rodzaju dochodów osiąganych przez podatnika w trakcie całego roku podatkowego. Jeżeli podatnik wypełnia PIT-36, to nie wypełnia PIT-37 i na odwrót. Formularz PIT-36 przeznaczony jest m.in. dla tych podatników, którzy w 2004 r. prowadzili pozarolniczą działalność opodatkowaną na zasadach ogólnych. Również ten formularz wypełnić będą musiały osoby, które uzyskały przychody z najmu lub dzierżawy opodatkowane na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej.

Obowiązek złożenia zeznania o wysokości osiągniętego w ciągu roku podatkowego dochodu lub poniesionej straty wynika z brzmienia art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o PIT. Zeznanie to powinno być złożone we właściwym urzędzie skarbowym według ustalonego wzoru.

Zeznanie za 2004 r. należy złożyć w terminie do 2 maja 2005 r. (gdyż w tym roku 30 kwietnia przypada na dzień wolny od pracy). Podatnicy, którzy nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania (czyli podlegający ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), jeżeli osiągnęli w roku podatkowym dochody ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez pośrednictwa płatników lub za pośrednictwem płatników niezobowiązanych do dokonania rocznego obliczenia podatku, a zamierzają opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed dniem 30 kwietnia 2005 r., są obowiązani złożyć zeznanie za rok podatkowy przed opuszczeniem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zakończeniem prowadzenia na tym terytorium działalności.

Zeznanie można złożyć bezpośrednio w urzędzie skarbowym lub przesłać listem poleconym. Za datę złożenia zeznania, nadesłanego pocztą, uważa się datę stempla pocztowego.

Na początek warto rozstrzygnąć kwestię, kto powinien rozliczyć się z podatku na formularzu PIT-36. Formularz ten przeznaczony jest dla podatników, którzy w roku podatkowym 2004 uzyskali przychody (dochody) opodatkowane na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej i nie wypełniają zeznania rocznego PIT-37. Oznacza to, że formularz ten wypełniają podatnicy, którzy niezależnie od liczby źródeł przychodów:

1) prowadzili:

– pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej,

– działy specjalne produkcji rolnej,

2) uzyskali przychody:

– z najmu, dzierżawy lub poddzierżawy albo z umów o podobnym charakterze, opodatkowane na ogólnych zasadach,

– od których byli obowiązani samodzielnie opłacać zaliczki na podatek,

– ze źródeł przychodów położonych za granicą,

– z innych źródeł, opodatkowanych na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej, od których ani płatnik, ani podatnik w ciągu roku podatkowego nie miał obowiązku odprowadzenia zaliczek,

3) korzystają z odliczeń z tytułu premii inwestycyjnej,

4) korzystają ze zwolnienia (tzw. kredytu podatkowego), na podstawie art. 44 ust. 7a ustawy o PIT,

5) sporządzili remanent likwidacyjny w grudniu 2004 r.,

6) są obowiązani doliczyć do swoich dochodów dochody małoletnich dzieci (np. rentę rodzinną).

Formularz PIT-36 przeznaczony jest zarówno dla podatników opodatkowujących swoje dochody indywidualnie, jak i łącznie z dochodami małżonka albo w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Podobnie jak w przypadku podatników rozliczających się na formularzu PIT-37 tak i w przypadku podatników, dla których właściwy jest PIT-36 możliwe jest więc opodatkowanie dochodów łącznie z małżonkiem.

Warunkiem skorzystania ze wspólnego rozliczenia małżonków za 2004 r. na formularzu PIT-36 jest to, by chociaż jeden z małżonków osiągał przychody, z których rozliczać się trzeba na tym właśnie formularzu, a więc np. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. Ponadto nie wystarcza sama chęć rozliczenia się wspólnie z małżonkiem. Ustawodawca uzależnił bowiem prawo do skorzystania z takiego przywileju od spełnienia szeregu warunków.

Zgodnie z art. 6 ust. 2, 3, 8-10 ustawy o PIT, z wnioskiem o wspólne opodatkowanie dochodów mogą wystąpić małżonkowie, którzy łącznie spełnili następujące warunki:

– podlegają w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o PIT,

– pozostawali w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, czyli cały 2004 r.,

– istnieje między nimi wspólność majątkowa (również przez cały rok podatkowy).

Ponadto ustawodawca uzależnia możliwość wspólnego rozliczenia od tego, by do żadnego z małżonków w roku podatkowym nie miały zastosowania przepisy:

• art. 30c ustawy o PIT (opodatkowanie podatkiem liniowym),

• ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, regulujące między innymi opodatkowanie niektórych przychodów (dochodów) osób fizycznych w formie karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych (warunek ten nie dotyczy podatników, o których mowa w art. 1 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, tj. podatników osiągających przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej).

Małżonkowie muszą pamiętać jeszcze o tym, by wniosek o wspólne opodatkowanie dochodów złożyć nie później niż w terminie określonym do złożenia zeznania za rok podatkowy.

Jeżeli małżonkowie spełniają wszystkie z powyższych warunków, to mogą na wniosek opodatkować łącznie sumę swoich dochodów (określonych zgodnie z art. 9 ust. 1 i 1a ustawy), po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot podlegających (zgodnie z przepisami ustawy) odliczeniu od dochodu. W tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie (np. od wygranych w grach liczbowych, dywidend, odsetek od lokat bankowych, itp.). Wspomniana zasada obliczania podatku ma zastosowanie również w sytuacji, gdy jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany zgodnie z art. 27 ustawy o PIT lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (dochód ten w 2004 r. wynosi 2790 zł).

SŁOWNICZEK

Z analogicznego przywileju wspólnego rozliczenia podatku za 2004 r. nadal skorzystać mogą rodzice samotnie wychowujący dzieci.

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której sąd orzekł separację w rozumieniu odrębnych przepisów. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Z wnioskiem o obliczenie podatku w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dzieci może wystąpić osoba, która w roku podatkowym łącznie spełniała warunki określone w ustawie o PIT, tj.:

– samotnie wychowywała dzieci w 2004 r.:

• małoletnie,

• bez względu na ich wiek, na które zgodnie z odrębnymi przepisami pobierany był zasiłek pielęgnacyjny,

• do ukończenia 25 lat, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach o wyższych szkołach zawodowych, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku (dochód ten w 2004 r. wynosi 2790 zł) oraz

– ani do tej osoby, ani do jej dziecka w roku podatkowym nie miały zastosowania przepisy:

• art. 30c ustawy o PIT (opodatkowanie podatkiem liniowym),

• ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, regulujące między innymi opodatkowanie niektórych przychodów (dochodów) osób fizycznych w formie karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych (warunek ten nie dotyczy podatników, o których mowa w art. 1 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, tj. podatników osiągających przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej),

– wniosek o opodatkowanie dochodów w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci został przez tę osobę złożony nie później niż w terminie określonym do złożenia zeznania za rok podatkowy, czyli w terminie do 2 maja 2005 r. (gdyż w tym roku 30 kwietnia przypada na dzień wolny od pracy).

RADZIMY

Jeżeli osoba samotnie wychowująca dzieci spełnia wszystkie ustawowe warunki, to może na swój wniosek określić podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy swoich dochodów, z tym że do dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie (np. od wygranych w grach liczbowych, dywidend, odsetek od lokat bankowych, itp.) oraz nie dolicza się dochodów uzyskanych przez pełnoletnie dziecko.

RADZIMY

Zeznanie podatkowe należy złożyć w odpowiednim urzędzie skarbowym. Podatnik może to zrobić osobiście, ale może również przesłać zeznanie listem poleconym (o terminie decyduje data stempla pocztowego).

Podatnicy, którzy mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (podlegający nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), składają zeznanie do urzędu skarbowego ustalonego według miejsca zamieszkania w ostatnim dniu roku podatkowego, a gdy zamieszkanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustało przed tym dniem – według ostatniego miejsca zamieszkania na jej terytorium. Jeżeli jednak podatnik nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (podlegający ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), wówczas składa zeznanie do urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania osób zagranicznych, określonego w rozporządzeniu ministra finansów.

Podatnik, który składa zeznanie na formularzu PIT-36, lub małżonkowie rozliczający się razem w tym zeznaniu, muszą poinformować urząd o formie płacenia podatku. Informację tę podaje się w formularzu PIT-36. Chodzi o to, by podatnicy poinformowali fiskusa m.in. o tym, czy korzystali w 2004 r. lub w jednym z pięciu lat poprzedzających rok, za który składane jest zeznanie, ze zwolnienia (tzw. kredytu podatkowego) na podstawie art. 44 ust. 7a ustawy, z tym że w 2004 r. nie wypełnia się poz. 36-38.

Informacja o formie płacenia podatku zawarta jest w części C formularza PIT-36.

Wiemy już pokrótce, którzy podatnicy zobowiązani są do wypełnienia formularza PIT-36. Teraz postaram się przybliżyć, jak należy wypełnić ten czterostronicowy formularz i jakie informacje koniecznie trzeba w nim zawrzeć.

Podstawowym celem wypełnienia formularza PIT-36 jest rozliczenie się z dochodu lub straty poniesionej przez podatnika z jednego lub kilku źródeł przychodów. Oczywiście trzeba pamiętać, że chodzi tu o te przychody, które podlegają rozliczeniu w PIT-36. Podatnik powinien więc wykazać zarówno kwoty przychodów, koszty uzyskania przychodów, dochody lub straty, a także kwoty należnych zaliczek, w tym również zaliczek pobranych przez płatników.

Jak już wspomniałam, najbardziej istotne informacje podatnik wykazuje w części D formularza PIT-36. W tej bowiem części podatnicy wykazują przychody, koszty uzyskania przychodów, dochody (bądź straty) oraz zaliczki na podatek dochodowy.

Podatnicy, którzy uzyskali w 2004 r. m.in. przychody, od których w trakcie roku podatkowego musieli sami płacić zaliczki, powinni wypełnić PIT-36. Podatnicy ci mogli ponadto uzyskiwać przychody z innych źródeł, np. ze stosunku pracy. W takich przypadkach podatnicy uwzględniają te przychody również na formularzu PIT-36. Źródłem przychodu może więc być wynagrodzenie podatnika ze stosunku: pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej, a także zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, wypłacone przez zakład pracy. Informacje dotyczące jednego z wymienionych tu przychodów podatnicy wypełniają na podstawie imiennych informacji PIT-11 sporządzonych przez płatników (zakłady pracy).

Jeżeli podatnik wykaże już przychód ze stosunku pracy lub stosunków pokrewnych, powinien następnie wykazać sumę kosztów uzyskania przychodów z tego tytułu przysługujących za miesiące, w których uzyskał przychody z tego źródła. Podkreślam dla ułatwienia, że kwota kosztów uwzględniona przez płatnika została wykazana w poz. 35 i 39 informacji PIT-11.

Trzeba pamiętać jeszcze o obowiązującej w przepisach zasadzie, że jeżeli wymienione roczne koszty uzyskania przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej są niższe od wydatków poniesionych przez podatnika na dojazd do zakładu lub zakładów pracy środkami transportu autobusowego, kolejowego, promowego lub komunikacji miejskiej, to w zeznaniu koszty te mogą być przyjęte w wysokości wydatków faktycznie poniesionych, udokumentowanych wyłącznie imiennymi biletami okresowymi.

Podatnikowi uzyskującemu przychody ze stosunku pracy i korzystającemu w stosunku do tych przychodów z praw autorskich lub z praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, przysługują koszty uzyskania przychodów w wysokości 50 proc. uzyskanego przychodu. Koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone w danym miesiącu przez płatnika – ze środków podatnika – składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenia chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b) ustawy o PIT, a których podstawę wymiaru stanowi ten przychód. Jednocześnie należy pamiętać, iż koszty uzyskania przychodów w wyżej określonej wysokości mogą być zastosowane jedynie do tej części uzyskanego przychodu, który korzysta z praw autorskich lub z praw pokrewnych.

RADZIMY

Podatnik po wykazaniu przychodu ze stosunku pracy lub stosunków pokrewnych, obliczeniu kosztów uzyskania przychodów powinien również wykazać sumę zaliczek pobranych przez płatnika (płatników) od dochodów ze stosunku pracy (stosunków pokrewnych) wykazanych w informacji PIT-11 i należnych zaliczek wynikających z deklaracji PIT-53.

Jeżeli jednak podatnik osiągnął w roku podatkowym jednocześnie dochody bez pośrednictwa płatników, m.in. ze stosunku pracy z zagranicy, z emerytur i rent z zagranicy lub z tytułu działalności wykonywanej osobiście, rozliczane w trakcie roku podatkowego w deklaracji PIT-53, wykazuje tylko raz łączną kwotę należnych z tych źródeł zaliczek. Kwotę tę podatnik może wykazać albo w części D. 1 formularza w wierszu 1 „Wynagrodzenia ze stosunku: pracy, służbowego, spółdzielczego i z pracy nakładczej, a także zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, wypłacone przez zakład pracy”, albo w wierszu 5 „Działalność wykonywana osobiście, o której mowa w art. 13 ustawy (w tym umowy o dzieło i zlecenia)”, albo w wierszu 8 „Inne źródła, niewymienione w wierszach od 1 do 7”.

Kolejnym źródłem przychodów podlegającym opodatkowaniu, a tym samym obowiązkowi rozliczenia są emerytury, renty krajowe oraz inne świadczenia, o których mowa w art. 34 ust. 7 ustawy o PIT.

Informacje dotyczące tego źródła przychodów podatnicy wypełniają na podstawie imiennych informacji PIT-40A/11A, które sporządzają przez organy rentowe. Jako przychód z tytułu emerytur – rent krajowych należy wykazać łączną kwotę świadczeń emerytalnych i rentowych (w tym renty strukturalne, renty socjalne) wraz ze wzrostami i dodatkami (z wyłączeniem dodatków rodzinnych i pielęgnacyjnych oraz dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych), a także świadczenia przedemerytalne i zasiłki przedemerytalne wypłacone przez organ rentowy.

Przypominam, że w przypadku tego źródła przychodów podatnicy nie wypełniają tych części zeznania podatkowego, które dotyczą kosztów uzyskania przychodów z tego źródła ani strat. Natomiast informację o zaliczkach należy wykazać jako sumę zaliczek pobranych przez płatnika(ów), określoną w imiennych informacjach PIT-40A/11A.

PIT-36 przeznaczony jest m.in. dla tych podatników, którzy w 2004 r. uzyskali przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jeżeli więc podatnicy uzyskali przychody z takiej działalności oraz inne, które mogłyby być wykazane na formularzu PIT-37, to i tak muszą wypełnić PIT-36. Uzyskiwanie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej obliguje podatników do wyboru formularza PIT-36.

To, co należy uznać za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, określa art. 14 ustawy o PIT. Z przepisu tego wynika, że za przychód z tej działalności uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników, którzy dokonują sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Przypominam, że przychody z działalności gospodarczej w walutach obcych przelicza się na złote według kursów średnich z dnia uzyskania przychodu ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski. Jeżeli przychody wyrażone są w walutach obcych, a między dniem ich uzyskania i dniem faktycznego otrzymania występują różne kursy walut, przychody te odpowiednio podwyższa się lub obniża o różnice wynikające z zastosowania kursu kupna walut z dnia faktycznego otrzymania przychodów, ustalonego przez bank, z którego usług korzystał uzyskujący przychód, oraz zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia uzyskania przychodu. Natomiast przychody z tytułu różnic kursowych od własnych środków lub wartości pieniężnych w walutach obcych związanych z działalnością gospodarczą ustala się jako różnicę między wartością tych środków obliczoną przy zastosowaniu kursu kupna walut z dnia faktycznego otrzymania przychodu oraz kursu kupna walut z dnia ich otrzymania albo kursu sprzedaży z dnia nabycia walut, ogłaszanego odpowiednio przez bank, z którego usług korzystał podatnik.

Za przychody z tytułu umów najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze, których przedmiotem są składniki majątku związane z działalnością gospodarczą, uważa się przychody należne określone na dzień, w którym należności wynikające z tych umów stają się wymagalne.

RADZIMY

Ustawa o PIT określa, że przychodem z działalności gospodarczej są również:

1) przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą oraz przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej składników majątku będących:

• środkami trwałymi,

• składnikami majątku, o których mowa w art. 22d ust. 1 ustawy o PIT, z wyłączeniem składników, których wartość początkowa ustalona zgodnie z art. 22g tej ustawy nie przekracza 1500 zł,

• wartościami niematerialnymi i prawnymi

– ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, w tym także przychody z odpłatnego zbycia składników majątku określonych w art. 22d ust. 1 ustawy, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego lub udziału w takim prawie nieujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

2) dotacje, subwencje, dopłaty i inne nieodpłatne świadczenia otrzymane na pokrycie kosztów albo jako zwrot wydatków, z wyjątkiem gdy przychody te są związane z otrzymaniem, zakupem albo wytworzeniem we własnym zakresie środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, od których, zgodnie z art. 22a-22o ustawy o PIT, dokonuje się odpisów amortyzacyjnych,

3) różnice kursowe,

4) otrzymane kary umowne,

5) odsetki od środków na rachunkach bankowych utrzymywanych w związku z wykonywaną działalnością,

6) wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, w tym z tytułu zaciągniętych kredytów (pożyczek), z wyjątkiem umorzonych pożyczek z Funduszu Pracy,

7) wartość zwróconych wierzytelności, które zostały, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o PIT, odpisane jako nieściągalne albo na które utworzono rezerwy zaliczone uprzednio do kosztów uzyskania przychodów,

8) wartość zwróconych wierzytelności wynikających z umowy, o której mowa w art. 23f ustawy o PIT, zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 23h tej ustawy,

9) wartość należności umorzonych, przedawnionych lub odpisanych jako nieściągalne w tej części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

10) równowartość odpisów aktualizujących wartość należności, uprzednio zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w przypadku ustania przyczyn, dla których dokonano tych odpisów,

11) w przypadku obniżenia lub zwrotu podatku od towarów i usług zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym – naliczony podatek od towarów i usług w tej części, w której uprzednio został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów,

12) równowartość rozwiązanych lub zmniejszonych rezerw, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 22 ustawy o PIT, zaliczonych uprzednio do kosztów uzyskania przychodów,

13) wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczonych zgodnie z art. 11 ust. 2-2b ustawy o PIT, z wyjątkiem otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn,

14) otrzymane wynagrodzenie za obsługę pracowniczego programu emerytalnego uczestnika, w związku ze zwrotem środków pochodzących ze składki dodatkowej,

15) wynagrodzenia płatników z tytułu:

• terminowego wpłacania podatków pobranych na rzecz budżetu państwa,

• wykonywania zadań związanych z ustalaniem prawa do świadczeń i ich wysokości oraz wypłatą świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych,

16) przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, składników majątku związanych z działalnością gospodarczą

17) otrzymane odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.

Nie wszystkie przychody uzyskane przez podatnika można zaliczyć do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. I tak do przychodów tych nie zalicza się:

• pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek,

• kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek,

• zwróconych, umorzonych lub zaniechanych podatków i opłat stanowiących dochody budżetu państwa albo budżetów jednostek samorządu terytorialnego, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,

• zwróconych innych wydatków niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,

• zwróconych, umorzonych lub zaniechanych wpłat dokonywanych na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów,

• przychodów, które w rozumieniu przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych zwiększają ten fundusz,

• kwoty stanowiącej równowartość umorzonych zobowiązań, w tym także umorzonych pożyczek (kredytów), jeżeli umorzenie zobowiązań jest związane z postępowaniem upadłościowym z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego,

• zwolnionych od wpłat należności z tytułu podatku od towarów i usług w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, zwróconej różnicy podatku od towarów i usług oraz zwróconego podatku akcyzowego, dokonywanych na podstawie odrębnych przepisów,

• przychodów z odpłatnego zbycia na podstawie umowy przewłaszczenia w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu – do czasu ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu umowy.

RADZIMY

Od 2003 r. podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności gospodarczej mogą skorzystać z preferencji podatkowej, czyli tzw. kredytu podatkowego. Skorzystanie z takiego kredytu wywołuje odpowiednio skutki w sposobie rozliczenia podatnika z tytułu przychodów uzyskanych z tej działalności.

Zgodnie z art. 44 ust. 7a ustawy o PIT, podatnicy, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, są zwolnieni na ustawowo określonych warunkach z obowiązku uiszczania zaliczek miesięcznych przez cały rok podatkowy, z tytułu tej działalności, w roku podatkowym następującym:

• bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność ta była prowadzona co najmniej przez pełnych 10 miesięcy, albo

• dwa lata po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności, jeżeli nie został spełniony wcześniej wymieniony warunek.

Warunki, od których spełnienia zależy możliwość skorzystania ze zwolnienia, określone zostały w art. 44 ust. 7c ustawy o PIT.

Jak już wcześniej wspominałam, podatnicy korzystający z omawianego zwolnienia wykazują w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) składanym za rok podatkowy, w którym korzystali z tego zwolnienia, dochód osiągnięty (stratę poniesioną) z pozarolniczej działalności gospodarczej. Dochodu tego nie łączy się z dochodami z innych źródeł. Natomiast dochód ten z pozarolniczej działalności gospodarczej łączy się z dochodem (stratą) z tego źródła, wykazanym w zeznaniach o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) składanych za pięć kolejnych lat następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik korzystał ze zwolnienia – w wysokości 20 proc. tego dochodu w każdym z tych lat. Zasadę tą stosuje się odpowiednio również do podatników, którzy w latach następujących po roku korzystania ze zwolnienia wybrali sposób opodatkowania na zasadach określonych w art. 30c, czyli tych, którzy korzystają ze stawki liniowej.

Doliczenia, o którym mowa, podatnicy dokonują w części C załącznika PIT/Z składanego wraz z zeznaniem za rok podatkowy, w którym podatnik ma obowiązek tego dokonać. Podkreślam jednak, że w zeznaniu za 2004 r. podatnicy doliczenia tego nie dokonują, tym samym nie wypełniają części C załącznika PIT/Z.

Kolejnym źródłem przychodów obligującym podatnika do rozliczenia na formularzu PIT-36 są przychody uzyskane z działów specjalnych produkcji rolnej.

Przychód z działów specjalnych produkcji rolnej ustala się według zasad określonych w art. 14 ustawy o PIT, czyli według zasad właściwych dla pozarolniczej działalności gospodarczej, jeżeli podatnik prowadzi księgi wykazujące te przychody. O zamiarze założenia ksiąg podatnik ma obowiązek zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego przed rozpoczęciem roku podatkowego albo przed rozpoczęciem prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli nastąpiło ono w ciągu roku.

Rozliczając przychody z działów specjalnych produkcji rolnej podatnik w zeznaniu rocznym PIT-36 powinien wykazać przychody z tego źródła należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Dotyczy to tych podatników, którzy prowadzą księgi wykazujące te przychody. W przypadku podatników nieprowadzących ksiąg należy wykazać dochód ustalony przy zastosowaniu tzw. norm szacunkowych.

Do kwoty przychodów uzyskanych przez podatnika z działów specjalnych produkcji rolnej dolicza się kwoty zwiększające przychód z tytułu utraty przez podatnika prawa do ulg inwestycyjnych, w związku z art. 7 ust. 19 i 20 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 104, poz. 1104 z późn. zm.). Jeżeli podatnik prowadzi księgi wykazujące koszty uzyskania przychodów, powinien wykazać je w swoim zeznaniu. Podatnicy nieprowadzący ksiąg nie wypełniają kolumny dotyczącej kosztów uzyskania przychodów.

Podatnicy, którzy prowadzą księgi, obliczają kwotę dochodu jako różnicę przychodu i kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli podatnik nie prowadzi ksiąg, należy wykazać dochód ustalony przy zastosowaniu norm szacunkowych. Z kolei kwotę straty oblicza się, jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów. Analogicznie podatnicy nieprowadzący ksiąg nie wypełniają tej kolumny.

Kwoty zaliczek należnych od przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej wykazuje się na podstawie decyzji PIT-7.

SŁOWNICZEK

Jeżeli podatnik zobowiązany jest do rozliczenia się z podatku za 2004 r. na formularzu PIT-36, a uzyskał ponadto w 2004 r. przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 ustawy o PIT, wykazuje wszystkie przychody na tym samym formularzu.

Informacje o przychodach uzyskanych z tytułu działalności wykonywanej osobiście podatnicy wypełniają na podstawie imiennych informacji PIT-11/8B i PIT-R sporządzonych przez płatnika i deklaracji PIT-53. Podatnicy uwzględniają kwoty przychodu uzyskanego w grudniu 2004 r. i przysługujących za ten miesiąc kosztów uzyskania przychodów w przypadku uzyskiwania dochodów z tej działalności bez pośrednictwa płatnika.

Następnie podatnik wykazuje sumę przychodów z tego źródła. O tym, co uważa się za przychody z działalności wykonywanej osobiście mówi art. 13 ustawy o PIT.

ETAP 1

ETAP 2

ETAP 3

ETAP 4

ETAP 5

Jeśli w 2004 r. podatnik uzyskał oprócz przychodów, z których rozlicza się obowiązkowo na formularzu PIT-36, przychody z najmu lub dzierżawy, wykazuje je w tym samym zeznaniu.

Wypełniając tę część formularza, która dotyczy przychodów z najmu lub dzierżawy, należy wykazać sumę przychodów z tego źródła otrzymanych lub postawionych do dyspozycji podatnika. Potem podatnik wykazuje koszty poniesione w celu uzyskania przychodów z tego tytułu, kwotę dochodu lub kwotę straty oraz sumę należnych zaliczek za rok podatkowy wynikającą z deklaracji PIT-5 złożonej za listopad, powiększoną o zaliczkę za grudzień w wysokości należnej za listopad, a w przypadku likwidacji działalności w ciągu roku podatkowego kwotę z ostatnio złożonej deklaracji PIT-5.

Na formularzu PIT-36 podatnik może dodatkowo wykazać przychody uzyskane z tytułu praw majątkowych (w tym praw autorskich i innych praw, o których mowa w art. 18 ustawy o PIT).

Informacje o przychodach z tytułu praw majątkowych podatnicy wypełniają między innymi na podstawie imiennych informacji PIT-11/8B. W tej części zeznania należy więc wykazać sumę przychodów z praw majątkowych, w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.

Ostatni wiersz 8 dotyczący źródeł przychodów w części D.1 formularza PIT-36 odnosi się do przychodów uzyskanych z innych źródeł przychodów niewymienionych w wierszach od 1 do 7. Oznacza to, że tę część wypełniają np. podatnicy, którzy uzyskali przychody m. in. z tytułu:

• dniówek obrachunkowych i udziałów w dochodzie podzielnym rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,

• zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego,

• należności za pracę przypadających tymczasowo aresztowanym oraz skazanym,

• świadczeń wypłaconych z Funduszów: Pracy oraz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

• stypendiów,

• świadczeń integracyjnych przyznanych na podstawie ustawy o zatrudnieniu socjalnym,

• emerytury – renty z zagranicy.

RADZIMY

Podatnicy, którzy z przychodów osiągniętych w 2004 r. rozliczają się w zeznaniu PIT-36 w określonych przypadkach, mogą odliczyć dochód zwolniony, straty i składki na ubezpieczenia społeczne.

Pierwsze z możliwych odliczeń dotyczy dochodu zwolnionego od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 63a ustawy o PIT. Chodzi tu o dochody podatników uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. nr 123, poz. 600 z późn. zm.). Tak więc poz. 129 i 130 w części E dotyczy dochodu zwolnionego z podatku w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 63a ustawy, u podatników, którzy otrzymali zezwolenie na prowadzenie tej działalności po dniu 31 grudnia 2000 r.

Kolejne odliczenie dotyczy strat poniesionych w latach ubiegłych, a więc przed 2004 r. Tę część zeznania wypełniają więc podatnicy, którzy w latach: 2000, 2001, 2002 lub 2003 wykazali straty i w 2004 r. mają prawo do odliczania straty z lat ubiegłych. Podatnicy mają prawo do odliczenia tej straty od dochodu w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość takiego odliczenia w którymkolwiek z tych lat, w tym również w 2004 r., nie może przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty.

Warto wiedzieć, że odliczenie straty przysługuje tylko od dochodu z tego samego źródła, które przyniosło stratę. Jeżeli więc w latach 2000–2003 podatnicy utracili prawo do ulg inwestycyjnych lub prawo do zwolnienia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej i w związku z tym zmniejszali stratę poniesioną ze źródła przychodów, z którym związane były ulgi lub zwolnienia, to wówczas w 2004 roku odliczają stratę zmniejszoną o kwoty utraconych w tych latach ulg lub zwolnień.

Odliczeniu nie podlegają straty z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych oraz straty ze źródeł przychodów, z których dochody są wolne od podatku dochodowego.

Również w części E zeznania podatnicy dokonują odliczeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Odliczeniu podlegają składki określone w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.):

• zapłacone w roku podatkowym – 2004 bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

• potrącone w roku podatkowym 2004 przez płatnika ze środków podatnika na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, z tym że w przypadku podatników osiągających przychody z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, tylko w części obliczonej od przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Nie podlegają odliczeniu od dochodu składki na ubezpieczenia społeczne:

• odliczone od dochodów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30c ustawy,

• odliczone od przychodów na podstawie przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym,

• których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód): wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21, 52 i 52a ustawy o PIT oraz od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Pamiętaj, że kwotę wydatków z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie.

O odliczeniach od dochodu podatnicy informują w części F formularza PIT-36. Tę część zeznania wypełniają podatnicy, którzy w 2004 r. ponieśli wydatki uprawniające do odliczenia ich od dochodu, a więc np. wydali pieniądze na darowizny.

Po pierwsze, w tej części zeznania podatnicy wykazują odliczenia od dochodu wykazane w załączniku PIT/O. Chodzi tu o odliczenia od dochodu na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 5, 6 i 9 ustawy o PIT, a więc m.in. odliczenia wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej, czy dokonanych przez podatnika darowizn.

Następną część formularza wypełniają podatnicy korzystający z odliczeń od dochodu z tytułu spłaty odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi, podlegającemu w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych.

Część F formularza PIT-36 przeznaczona jest również na wykazanie odliczenia w ramach tzw. dodatkowej obniżki. Pozycje 140 i 141 wypełniają podatnicy, którzy w latach ubiegłych dokonywali odliczeń na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1995 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz.U. nr 14, poz. 63 z późn. zm.), i którzy na podstawie przepisów tego rozporządzenia mają prawo do dokonania dodatkowej obniżki dochodu do opodatkowania w każdym roku podatkowym, w którym zgodnie z odrębnymi przepisami dokonywane są odpisy amortyzacyjne. Dodatkowa obniżka nieznajdująca pokrycia w dochodzie nie podlega odliczeniu w latach następnych.

Kolejnym odliczeniem jest odliczenie wydatków mieszkaniowych wykazanych w załączniku PIT/D.

Podobnie jak poprzednie odliczenia od dochodu, tak i odliczenia w ramach premii inwestycyjnej podatnicy wykazują w części F zeznania. Pozycje 145 i 146 wypełniają podatnicy korzystający z premii inwestycyjnej na podstawie art. 26a ustawy w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2001 r., w związku z art. 7 ust. 18-20 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 104, poz. 1104 z późn. zm.).

W ostatnim wierszu części F podatnicy wykazują dochód zwolniony od podatku w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej na terenie specjalnych stref ekonomicznych, którzy otrzymali zezwolenie na prowadzenie tej działalności przed 1 stycznia 2001 r. W pozycjach 147 i 148 części F należy wykazać kwotę obliczoną w sposób i na zasadach przewidzianych w przepisach wykonawczych do ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. nr 123, poz. 600 z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2001 r.

Podatnicy, którzy utracili np. prawo do korzystania z ulg inwestycyjnych, muszą zwiększyć podstawę opodatkowania. Informację o kwotach zwiększających podstawę opodatkowania lub o kwotach zmniejszających stratę wykazuje się w części G formularza PIT-36.

Odpowiednie pozycje: 149-160 wypełniają podatnicy, którzy utracili prawo do:

• ulg inwestycyjnych na skutek wystąpienia okoliczności, o których mowa w par. 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1995 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz.U. nr 14, poz. 63 z późn. zm.),

• zwolnienia od podatku dochodowego dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, na skutek wystąpienia okoliczności, o których mowa w przepisach wykonawczych do ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. nr 123, poz. 600 z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2001 r., a także w art. 21 ust. 5b-5c ustawy o PIT.

W pozycjach 149 i 150 podatnicy wykazują kwoty uprzednio odliczonych ulg inwestycyjnych lub uprzednio odliczonego dochodu objętego zwolnieniem z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej, do których utracili prawo. Pozycji tych nie wypełniają natomiast podatnicy, którzy korzystali z ulg inwestycyjnych, o których mowa w art. 26a ustawy w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2001 r. i utracili prawo do ulg inwestycyjnych na skutek wystąpienia okoliczności, o których mowa w tym przepisie. Na mocy art. 7 ust. 19 i 20 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 104, poz. 1104 z późn. zm.) podatnicy ci są obowiązani zwiększyć przychód o kwoty uprzednio odliczonych ulg inwestycyjnych.

W następnej kolejności podatnicy wykazują w odpowiednich pozycjach 151-152 kwoty wpływające na zwiększenie podstawy opodatkowania albo – w odpowiednich pozycjach 153-156 – kwoty wpływające na zmniejszenie straty z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej.

Jeżeli w roku podatkowym ze źródła przychodów, z którym związana była ulga lub zwolnienie, podatnicy:

• osiągnęli dochód lub dochód równy zero – przenoszą odpowiednio: kwoty wykazane w poz. 149 do poz. 151, a kwoty wykazane w poz. 150 do poz. 152. Kwoty te wpłyną na zwiększenie podstawy opodatkowania,

• ponieśli stratę:

– wykazaną w poz. 50 i 93 – przenoszą odpowiednio: kwoty wykazane w poz. 149 do poz. 153, a kwoty wykazane w poz. 150 do poz. 154,

– wykazaną w poz. 56 i 99 – przenoszą odpowiednio: kwotę wykazaną w poz. 149 do poz. 155, a kwotę wykazaną w poz. 150 do poz. 156.

Kwoty te wpłyną na zmniejszenie straty z tego źródła.

Jeżeli natomiast poniesiona przez podatnika w roku podatkowym strata ze źródła przychodów, z którym związana była ulga lub zwolnienie, jest mniejsza niż kwota utraconej ulgi lub zwolnienia, podatnik w pierwszej kolejności dokonuje zmniejszenia tej straty, natomiast o pozostałą część kwoty utraconej ulgi lub zwolnienia zwiększa podstawę opodatkowania.

Po wykazaniu przychodów, odliczeń od podatku, odliczeń od dochodu oraz kwot zwiększających podstawę opodatkowania lub zmniejszających stratę podatnik może przystąpić do obliczenia podatku.

W części H formularza podatnicy dokonują obliczenia podatku. W tym celu od sumy kwot z poz. 135 i 136 należy odjąć kwoty z poz. 137, 138, 139, 140, 141, 143, 145-148, a następnie dodać sumę kwot z poz. 151 i 152.

Kolejne pozycje 162 i 163 wypełniają podatnicy, którzy w roku podatkowym oprócz dochodów podlegających opodatkowaniu uzyskali dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których zgodnie z postanowieniami umów o zapobieżeniu podwójnemu opodatkowaniu ma zastosowanie metoda wyłączenia z progresją.

Podstawą obliczenia podatku dla podatników rozliczających swoje dochody:

• indywidualnie – jest kwota z poz. 161 (po zaokrągleniu do pełnego złotego),

• wspólnie z dochodami małżonka – jest połowa kwoty z poz. 161 (po zaokrągleniu do pełnego złotego),

• w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci – jest połowa kwoty z poz. 161 (po zaokrągleniu do pełnego złotego).

Następnie podatnik wykazuje podatek obliczony zgodnie z art. 27 ust. 1-8 ustawy o PIT. W tym celu należy wziąć pod uwagę skalę podatkową obowiązującą w 2004 r.

Podatnicy, którzy nie uzyskali dochodów za granicą, obliczają podatek od kwoty wykazanej w poz. 164 stanowiącej podstawę opodatkowania. Obliczenia podatku dokonuje się według obowiązującej w 2004 r. skali podatkowej.

Obowiązek wykazania i doliczenia kwot uprzednio odliczonych od podatku wynika z postanowień art. 6 ustawy z dnia 21 listopada 2001 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 134, poz. 1509 z późn. zm.), art. 12 ustawy z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 202, poz. 1956 z późn. zm.) oraz art. 45 ust. 3a ustawy.

Oznacza to, że dokonać doliczeń do podatku będą musieli np. ci podatnicy, którzy skorzystali z odliczeń od podatku z tytułu wydatków poniesionych na własne potrzeby mieszkaniowe, a następnie w roku podatkowym:

• wycofali ze spółdzielni wniesiony wkład mieszkaniowy lub budowlany,

• w całości zmienili przeznaczenie lokalu lub budynku z mieszkalnego na użytkowy,

• otrzymali zwrot odliczonych wydatków po roku, w którym dokonali odliczeń,

z wyjątkiem gdy zwrócone kwoty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu.

Kolejne pozycje w części H, czyli poz. 167 i 168, wypełniają podatnicy, którzy uzyskali dochody z tytułu działalności wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których ma zastosowanie metoda odliczenia podatku zapłaconego za granicą.

Podatnicy rozliczający się na formularzu PIT-36 mają prawo do skorzystania z odliczeń od podatku przewidzianych w ustawie o PIT.

Podatnicy mogą odliczyć od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne. Kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75 proc. podstawy wymiaru tej składki. Następnie podatnicy odliczają wydatki wykazane w załączniku PIT/O. Podatnicy mogą również odliczyć od podatku wydatki mieszkaniowe wykazane w załączniku PIT/D.

Po dokonaniu odliczeń od podatku podatnik przechodzi do obliczenia zobowiązania podatkowego.

Aby obliczyć zobowiązanie podatkowe, trzeba najpierw wykazać zryczałtowany podatek od:

• dochodu z likwidacji działalności gospodarczej dokonanej w grudniu 2004 r.,

• przychodu (dochodu), od którego płatnik nie pobrał zryczałtowanego podatku.

Następnie w części J w poz. 180 podatnik wykazuje podatek należny. Należny podatek zaokrągla się do pełnych dziesiątek groszy.

W następnej kolejności podatnik może dokonać zmniejszenia podatku z tytułu wpłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego, o których mowa w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Kwota zmniejszenia nie może przekroczyć kwoty dokonanej wpłaty, jednak nie więcej niż kwoty stanowiącej 1 proc. wykazanego w zeznaniu podatku. Przypominamy, że wpłaty trzeba dokonać w terminie od 1 stycznia 2005 r. do dnia złożenia zeznania za 2004 r., czyli w tym roku do 2 maja 2005 r., gdyż ostatni dzień kwietnia wypada w dzień wolny.

Na koniec rozliczenia podatnik może się albo cieszyć, bo okaże się, że ma nadpłatę, albo szykować pieniądze, by wpłacić je do urzędu skarbowego.

W części K podatnicy dokonują obliczenia kwoty do zapłaty lub nadpłaty. W poz. 186 podatnicy wykazują sumę faktycznie zapłaconych zaliczek oraz zaliczek pobranych przez płatników. Jeżeli suma ta jest mniejsza od kwoty podatku należnego po zmniejszeniu wykazanego w poz. 182, kwota z poz. 187 będzie kwotą do zapłaty. Jeżeli natomiast suma faktycznie zapłaconych zaliczek oraz zaliczek pobranych przez płatników jest większa od kwoty podatku należnego po zmniejszeniu wykazanego w poz. 182, podatnicy kwotę nadpłaty wykażą w poz. 188. Ponadto w części K zeznania (poz. 189 i 190) należy wykazać kwoty odsetek naliczonych zgodnie z art. 22e ust. 1 pkt 4 i ust. 2 ustawy o PIT, które nie zostały wykazane w trakcie roku podatkowego w deklaracjach PIT-5.

Do składanego zeznania podatkowego za 2004 r. należy dołączyć odpowiednie załączniki i podać ich liczbę.

Podatnicy rozliczający się na formularzu PIT-36 składają załącznik PIT/B, który stanowi informację o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej osiągniętego (poniesionej) w roku podatkowym. Kolejnym charakterystycznym dla formularza PIT-36 załącznikiem jest PIT/Z stanowiący informację o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej, prowadzonej przez podatników korzystających ze zwolnienia na podstawie art. 44 ust. 7a ustawy, osiągniętego (poniesionej) w roku podatkowym.

Innymi załącznikami do zeznania mogą być: PIT/D, PIT-2K, PIT/M, PIT/O, NIP-1 lub NIP-3 oraz sprawozdanie finansowe.

Na koniec nie zapominajmy o tym, że na zeznaniu podatkowym trzeba się podpisać. Jeżeli formularz PIT-36 stanowi łączne rozliczenie małżonków, to potrzebny jest jeszcze podpis małżonka. Oba podpisy składa się w części M formularza.

Agnieszka Witkiewicz

Przed wypełnieniem formularza warto zapoznać się z przepisami, jakie regulują obowiązującą od 1 stycznia 2004 r. stawkę podatku. Podstawowym przepisem w tym zakresie jest art. 30c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.), dalej ustawa o PIT.

Co do zasady zgodnie z jego treścią podatnicy mogą od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej zapłacić 19 proc. podstawy obliczenia podatku.

Wybór 19-proc. stawki jest prawem, a nie obowiązkiem podatnika, co nie oznacza jednak, że aby z tego sposobu skorzystać, nie trzeba spełnić określonych ustawą warunków.

Podatek liniowy mogą wybrać podatnicy uzyskujący dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Aby tak się stało, muszą koniecznie w terminie do 20 stycznia roku podatkowego powiadomić organy podatkowe. W tym celu podatnik musi złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne oświadczenie o wyborze tego sposobu opodatkowania. A w przypadku, gdy podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego, oświadczenie trzeba złożyć do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.

Pamiętać trzeba, iż wybór sposobu opodatkowania dokonany w powyższym oświadczeniu, dotyczy również lat następnych. Nie oznacza to jednak, że podatnik jest skazany do końca życia na 19-proc. stawkę i wiążące się z nią ograniczenia. Zgodnie z ustawą podatnik może również w terminie do dnia 20 stycznia roku podatkowego, zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania. Może też złożyć w tym terminie pisemny wniosek lub oświadczenie o zastosowanie form opodatkowania określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Warto mieć na względzie to, że jeżeli podatnik prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, m.in. w formie spółek, wybór sposobu opodatkowania podatkiem liniowym dotyczy wszystkich form prowadzenia tej działalności, do których mają zastosowanie przepisy ustawy. Chodzi tu o dwa przypadki, tj. gdy podatnik prowadzi działalność:

• samodzielnie i w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej,

• w formie spółki lub spółek niemających osobowości prawnej.

Ustawa jasno mówi też, kiedy podatnik straci prawo do rozliczenia według 19-proc. stawki oraz określa sankcje, jakie będzie musiał ponieść. Chodzi o utratę prawa do opodatkowania stawką liniową przy świadczeniu usług na rzecz pracodawcy. Jeżeli bowiem podatnik, który wybrał podatek liniowy, uzyska z pozarolniczej działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, a także w formie spółki niemającej osobowości prawnej, przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, straci prawo do rozliczania się tą 19-proc. stawką. Chodzi tu o sytuację gdy w ramach usług podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników robił na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy to samo, co w poprzednim roku podatkowym wykonywał lub wykonuje w danym roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.

Podatnik nie tylko straci prawo do opodatkowania 19-proc. stawką. Dodatkowo ustawodawca jasno określił, że będzie musiał złożyć właściwe deklaracje miesięczne o wysokości dochodu osiągniętego od początku roku oraz wpłacić zaliczki obliczone przy zastosowaniu skali podatkowej. Co więcej, będzie musiał również zapłacić odsetki za zwłokę od zaległości z tytułu tych zaliczek. A nie jest to kara mała, bo w normalnej sytuacji podatnik musiałby zapłacić 30-proc. lub 40-proc. podatek, a ponieważ podatnik zaliczek tych nie płacił – powstała zaległość i odsetki mogą okazać się bardzo dotkliwe.

Co do wspomnianej zasady wypowiedział się jeden z organów podatkowych. Zdaniem organu podatkowego zasada ta precyzuje, że wybór sposobu opodatkowania na zasadach określonych w art. 30c (podatek o stałej wysokości 19 proc.) dotyczy wyłącznie form działalności gospodarczej, które są opodatkowane bądź na podstawie art. 27, bądź art. 30c tej ustawy. A w myśl art. 5a pkt 15 powyższej ustawy, ilekroć jest w niej mowa o ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym – oznacza to ustawę z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 144, poz. 930 ze zm.). Postanowienie art. 9a ust. 5 nie dotyczy więc automatycznie wszystkich przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie ma zastosowania do przychodów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Jak zauważono w wyjaśnieniu, w związku z tym wybór sposobu opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczy dochodów, do których mają zastosowanie przepisy tej ustawy.

Natomiast zdaniem organu osiągnięte w tym samym roku podatkowym przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, podlegają opodatkowaniu na zasadach określonych w tejże ustawie (pismo Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 23 lutego 2004 r., US.PB-1/415-4/04).

Warto też zauważyć, że ustawodawca ustanowił 19-proc. stawkę z zastrzeżeniem art. 29, 30, 30d i art. 44 ust. 4 ustawy o PIT.

SŁOWNICZEK

Pierwszy przepis dotyczy ustalenia stawek zryczałtowanych dla podatników, na których ciąży ograniczony obowiązek podatkowy. Zgodnie z jego treścią podatek dochodowy od uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez tych podatników przychodów:

• z działalności określonej w art. 13 pkt 2 i 6-9 oraz z odsetek, z praw autorskich lub z praw pokrewnych, z praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również ze sprzedaży tych praw, z należności za udostępnienie tajemnicy receptury lub procesu produkcyjnego, za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego, handlowego lub naukowego, w tym także środka transportu, oraz za informacje związane ze zdobytym doświadczeniem w dziedzinie przemysłowej, handlowej lub naukowej (know-how) – pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20 proc. przychodu,

• z opłat za usługi w zakresie działalności widowiskowej, rozrywkowej lub sportowej, wykonywanej przez osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą, a organizowanej za pośrednictwem osób fizycznych lub osób prawnych prowadzących działalność w zakresie imprez artystycznych, rozrywkowych lub sportowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20 proc. przychodu,

• z tytułu należnych opłat za wywóz ładunków i pasażerów przyjętych do przewozu w portach polskich przez zagraniczne przedsiębiorstwa morskiej żeglugi handlowej, z wyjątkiem ładunków i pasażerów tranzytowych – pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 10 proc. przychodów,

• uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez zagraniczne przedsiębiorstwa żeglugi powietrznej – pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 10 proc. przychodów,

• z tytułu świadczeń doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze – pobiera się w formie ryczałtu w wysokości 20 proc. przychodu.

Zasady te stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. Jednakże zastosowanie stawki podatku wynikającej z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub niepobranie podatku zgodnie z taką umową jest możliwe pod warunkiem udokumentowania dla celów podatkowych miejsca zamieszkania podatnika uzyskanym od niego zaświadczeniem wydanym przez właściwy organ administracji podatkowej, zwanym „certyfikatem rezydencji”.

W drugim przepisie (art. 30) skonkretyzowano zasady pobierania ryczałtu od uzyskanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dochodów (przychodów):

• z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 6, 6a i 68 – w wysokości 10 proc. wygranej lub nagrody,

• z tytułu świadczeń otrzymanych przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 26 i 38 – w wysokości 10 proc. należności,

• z tytułu świadczeń pieniężnych otrzymywanych po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej na podstawie odrębnych ustaw, przez okres roku co miesiąc lub za okres roku jednorazowo albo co miesiąc przez okres trzech miesięcy – w wysokości 20 proc. należności,

• z wynagrodzeń za udzielanie pomocy Policji, organom kontroli skarbowej, funkcjonariuszom celnym, Straży Granicznej, Wojskowym Służbom Informacyjnym i Żandarmerii Wojskowej lub Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, wypłacanych z funduszu operacyjnego – w wysokości 20 proc. wynagrodzenia,

• od dochodów z nieujawnionych źródeł przychodów lub nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach – w wysokości 75 proc. dochodu,

• z tytułu gromadzenia oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych – w wysokości 75 proc. uzyskanego dochodu na każdym indywidualnym koncie emerytalnym,

• od jednorazowych odszkodowań za skrócenie okresu wypowiedzenia, wypłacanych żołnierzom zwalnianym z zawodowej służby wojskowej na podstawie art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 25 maja 2001 r. o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2001–2006 (Dz.U. nr 76, poz. 804 i nr 85, poz. 925) – w wysokości 20 proc. przychodu.

Kolejny przepis art. 30d ustawy o PIT stanowi zaś, że jeżeli właściwy organ podatkowy lub właściwy organ kontroli skarbowej określi, na podstawie art. 25, dochód podatnika w wysokości wyższej (stratę w wysokości niższej) niż zadeklarowana przez podatnika w związku z dokonaniem transakcji, o których mowa w art. 25a, a podatnik nie przedstawi tym organom wymaganej przez te przepisy dokumentacji podatkowej – różnicę między dochodem zadeklarowanym przez podatnika a określonym przez te organy opodatkowuje się stawką 50 proc.

Ostatni przepis, który trzeba mieć na uwadze, korzystając z 19-proc. stawki podatku, to art. 44 ust. 4 ustawy o PIT. Zgodnie z jego treścią podatek od dochodu związanego z likwidacją działalności (art. 25 ust. 3) ustala się w formie 10-proc. ryczałtu od tego dochodu. Podatek wówczas jest płatny w terminie płatności zaliczki za ostatni miesiąc prowadzenia działalności. W tym przypadku podatnik jest obowiązany dołączyć do odpowiedniej deklaracji spis pozostałych na dzień likwidacji towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków oraz rzeczowych składników majątku związanego z wykonywaną działalnością. W tym także dzieł sztuki, eksponatów muzealnych i aparatury audiowizualnej, jeżeli wydatki na ich nabycie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, niebędących środkami trwałymi, wycenionych według cen zakupu.

Podstawą obliczenia podatku liniowego jest dochód ustalony zgodnie z art. 9 ust. 1, 2, 3, 3a i 5, art. 24 ust. 1 i 2 lub art. 24b ust. 1 i 2, lub art. 25.

Przypomnijmy, zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych jako zwolnione stale i czasowo oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Dochodem ze źródła przychodów, co do zasady, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. O wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, można obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty. Nie dotyczy to jednak strat z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych (dotyczących nieruchomości art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy) oraz ze źródeł przychodów, z których dochody są wolne od podatku dochodowego. Ma jednak zastosowanie do straty z działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli dochód z działów specjalnych produkcji rolnej przez okres następnych pięciu kolejnych lat podatkowych ustalany jest na podstawie ksiąg. Przepis dotyczący straty stosuje się odpowiednio, gdy w okresie, o którym mowa, podatnik jest opodatkowany na zasadach określonych w rozdziale 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. W tym przypadku obniża się przychód, o którym mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Ustalając dochód opodatkowany 19-proc. stawką, trzeba pamiętać o ogólnych zasadach dotyczących ustalania dochodu u osób fizycznych. Przede wszystkim o tym, że u podatników, którzy zgodnie z obowiązującymi ich zasadami rachunkowości sporządzają sprawozdanie finansowe, za dochód z działalności gospodarczej uważa się dochód wykazany na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg, zmniejszony o dochody wolne od podatku i zwiększony o wydatki nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów, zaliczone uprzednio w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Ponadto u podatników osiągających dochody z działalności gospodarczej i prowadzących księgi przychodów i rozchodów dochodem z działalności jest różnica pomiędzy przychodem w rozumieniu art. 14 a kosztami uzyskania powiększona o różnicę pomiędzy wartością remanentu końcowego i początkowego towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, wyrobów gotowych, braków i odpadków, jeżeli wartość remanentu końcowego jest wyższa niż wartość remanentu początkowego, lub pomniejszona o różnicę pomiędzy wartością remanentu początkowego i końcowego, jeżeli wartość remanentu początkowego jest wyższa. Dochodem z odpłatnego zbycia składników majątku, wykorzystywanych na potrzeby działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej, jest przychód z odpłatnego zbycia składników majątku, a w pozostałych przypadkach dochodem lub stratą jest różnica między przychodem z odpłatnego zbycia a:

1) wartością początkową wykazaną w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z zastrzeżeniem pkt 2, powiększona o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od tych środków i wartości lub

2) wartością wynikającą z dokumentu stwierdzającego nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego lub udziału w takim prawie, którego wartość początkową dla celów dokonywania odpisów amortyzacyjnych ustalono zgodnie z art. 22g ust. 10, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od tego prawa lub udziału w takim prawie.

Ustawa stanowi też, że do podatnika podatku liniowego mogą mieć zastosowanie przepisy dotyczące szacowania. Chodzi konkretnie o wspomniany wcześniej art. 24b ust. 1 i 2 ustawy o PIT. Stanie się tak, jeżeli ustalenie dochodu (straty) w sposób przewidziany w ustawie nie jest możliwe. W przypadku podatników, na których ciąży ograniczony obowiązek podatkowy, obowiązanych do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz księgi rachunkowej w przypadku braku możliwości określenia dochodu na podstawie tych ksiąg, dochód określa się w drodze oszacowania. Stosuje się dodatkowo wskaźnik dochodu w stosunku do przychodu w wysokości:

• 5 proc. – z działalności w zakresie handlu hurtowego lub detalicznego,

• 10 proc. – z działalności budowlanej lub montażowej albo w zakresie usług transportowych,

• 60 proc. – z działalności w zakresie pośrednictwa, jeżeli wynagrodzenie jest określone w formie prowizji,

• 80 proc. – z działalności w zakresie usług adwokackich lub rzeczoznawstwa,

• 20 proc. – z pozostałych źródeł przychodów.

W przypadku podatku liniowego należy mieć na uwadze również regulacje dotyczące tzw. związku gospodarczego podatnika.

Zgodnie z przepisami, jeżeli w wyniku powyższych powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały – dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Dochody w takich sytuacjach określa się w drodze oszacowania, stosując następujące metody:

• porównywalnej ceny niekontrolowanej,

• ceny odprzedaży,

• rozsądnej marży („koszt plus”).

Tylko gdyby nie było to możliwe, można zastosować metody zysku transakcyjnego.

RADZIMY

Przepisy dotyczące powiązań gospodarczych zastosowane zostaną w trzech sytuacjach. Po pierwsze, gdy podmiot krajowy bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu innym podmiotem krajowym, w jego kontroli albo posiada udział w jego kapitale. Po drugie, gdy te same osoby prawne lub fizyczne równocześnie, bezpośrednio lub pośrednio, biorą udział w zarządzaniu podmiotami krajowymi lub w ich kontroli albo posiadają udział w kapitale tych podmiotów. Po trzecie, także w przypadku powiązań o charakterze rodzinnym, wynikających ze stosunku pracy oraz majątkowych pomiędzy podmiotami krajowymi lub osobami pełniącymi w tych podmiotach funkcje zarządzające, kontrolne czy nadzorcze, a także, jeżeli którakolwiek osoba łączy funkcje zarządzające, kontrolne albo nadzorcze w tych podmiotach.

Podatnicy podatku liniowego mogą odliczyć składki na ubezpieczenie społeczne od dochodu, pod warunkiem że nie zostały:

• zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub

• odliczone od dochodów opodatkowanych na zasadach ogólnych lub

• odliczone od przychodów na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Ustawa w art. 30c ust. 4 i 5 przesądza też kwestie dotyczące opodatkowania podatników, na których ciąży nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce, ale osiągają ponadto dochody z działalności prowadzonej za granicą.

I tak podatnik, na którym ciąży nieograniczony obowiązek podatkowy, a osiąga również dochody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ze źródeł przychodów znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a dochody te nie są zwolnione od opodatkowania na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, łączy je z dochodami ze źródeł przychodów „polskich”. W tym przypadku od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi zapłaconemu w obcym państwie. Odliczenie to nie może jednak przekroczyć tej części podatku obliczonego przed dokonaniem odliczenia, która proporcjonalnie przypada na dochód uzyskany w obcym państwie.

Reguły te będą miały również zastosowanie do podatnika obowiązanego do zapłaty podatku w Polsce, uzyskującego wyłącznie dochody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej wykonywanej poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub ze źródeł przychodów znajdujących się poza Polską.

Przypomnijmy, przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursów z dnia otrzymania lub postawienia do dyspozycji podatnika, ogłaszanych przez bank, z którego usług korzystał podatnik, i mających zastosowanie przy kupnie walut. Jeżeli nie korzystamy z usług banku, przychody przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych z dnia uzyskania przychodów, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Tylko wtedy, gdy bank, z którego usług korzystamy, stosuje różne kursy walut obcych i nie jest możliwe dostosowanie kursu, do przeliczenia przychodu na złote, można zastosować kurs średni walut obcych z dnia uzyskania przychodu, ogłaszany przez Narodowy Bank Polski.

SŁOWNICZEK

Podatnicy, którzy w 2004 r. zdecydowali się na podatek liniowy po raz pierwszy, w tym roku muszą złożyć w urzędzie skarbowym przeznaczony dla nich formularz. Jest to nowy druk PIT-36L, czyli zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym. Pamiętajmy jednak, że PIT-36L przeznaczony jest wyłącznie dla podatników rozliczających się indywidualnie. Jest to związane z tym, że konsekwencją wyboru podatku liniowego jest utrata prawa do wspólnego rozliczenia z małżonkiem i preferencji dotyczącej rozliczenia osób samotnie wychowujących dzieci.

Wypełniając PIT-36L w pierwszej kolejności należy wypełnić poz. 1, gdzie podatnik musi wpisać NIP. Jest to jedna z kilku rubryk, które bezwzględnie należy wypełnić, w przeciwnym razie nie obejdzie się bez wizyty w urzędzie skarbowym lub nawet korekty zeznania.

RADZIMY

Miejscem składania formularza jest urząd skarbowy według miejsca zamieszkania podatnika. Jednak mogą tu wystąpić pewne wątpliwości w przypadku przeprowadzek czy też braku miejsca zamieszkania w Polsce. Przypomnijmy, że będzie to urząd skarbowy właściwy dla miejsca zamieszkania podatnika w ostatnim dniu roku podatkowego, czyli w naszym przypadku na koniec 2004 r. Gdyby podatnik zamierzał przenieść się za granicę, będzie to urząd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania. Należy podać nazwę urzędu skarbowego, którym kieruje właściwy dla podatnika naczelnik urzędu skarbowego.

Po wpisaniu właściwego urzędu skarbowego należy w poz. 6 określić cel złożenia formularza, czyli rozliczenie za dany rok podatkowy. Dodatkowo można zaznaczyć kwadrat korekta, jeżeli formularz ma na celu korektę wcześniej złożonego zeznania.

W tej części należy podać dane identyfikacyjne podatnika składającego zeznanie.

Kolejno w pozycjach 7-18:

• nazwisko,

• pierwsze imię,

• datę urodzenia

• województwo

• powiat, gminę i ulicę

• numer domu lub numer lokalu

• miejscowość

• kod pocztowy i pocztę.

Po ujawnieniu danych personalnych i adresu podatnik musi określić formę płacenia podatku. Pozycję 19 zaznaczy podatnik, który musiał sporządzać wymienioną w ustawie dokumentację transakcji podmiotów powiązanych.

Chodzi tu o podatników dokonujących transakcje w ramach powiązań gospodarczych. Zgodnie z art. 25a ustawy o PIT podatnicy dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi z tymi podatnikami lub transakcji, w związku z którymi zapłata należności wynikających z takich transakcji dokonywana jest bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, są obowiązani do sporządzenia dokumentacji podatkowej takiej (takich) transakcji. Dokumentacja ta obejmuje:

1) określenie funkcji, jakie spełniać będą podmioty uczestniczące w transakcji (uwzględniając użyte aktywa i podejmowane ryzyko),

2) określenie wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją oraz formę i termin zapłaty,

3) metodę i sposób kalkulacji zysków oraz określenie ceny przedmiotu transakcji,

4) określenie strategii gospodarczej oraz innych działań w jej ramach – w przypadku gdy na wartość transakcji miała wpływ strategia przyjęta przez podmiot,

5) wskazanie innych czynników – w przypadku gdy w celu określenia wartości przedmiotu transakcji przez podmioty uczestniczące w transakcji uwzględnione zostały te inne czynniki,

6) określenie oczekiwanych przez podmiot obowiązany do sporządzenia dokumentacji korzyści związanych z uzyskaniem świadczeń – w przypadku umów dotyczących świadczeń (w tym usług) o charakterze niematerialnym.

Obowiązek sporządzania powyższej dokumentacji obejmuje transakcję lub transakcje, w których łączna kwota (lub jej równowartość) wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym łączna kwota wymagalnych w roku podatkowym świadczeń przekracza równowartość:

• 30 000 euro – w przypadku świadczenia usług, sprzedaży lub udostępnienia wartości niematerialnych i prawnych albo

• 50 000 euro – w pozostałych przypadkach.

Obowiązek ten obejmuje również transakcję, w związku z którą zapłata należności wynikająca z takiej transakcji dokonywana jest bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, jeżeli łączna kwota (lub jej równowartość) wynikająca z umowy lub rzeczywiście zapłacona w roku podatkowym łączna kwota wymagalnych w roku podatkowym świadczeń przekracza równowartość 20 000 euro.

Kwadrat w pozycji 20 zaznaczą podatnicy, którzy korzystali w jednym z 5 lat poprzedzających rok, za jaki wypełniamy zeznanie, ze zwolnienia na podstawie art. 44 ust. 7a i w rozliczanym roku korzystali z odliczenia z art. 44 ust. 7f ustawy.

Przy czym pierwszy przepis dotyczy podatników, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej i są zwolnieni z obowiązków comiesięcznej wpłaty zaliczek na podatek. Zwolnienie to dla podatników, u których w roku rozpoczęcia działalności była ona prowadzona co najmniej przez pełnych 10 miesięcy, dotyczy roku podatkowego następującego bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli działalność, oraz dwa lata po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie tej działalności dla podatników, którzy nie spełniali 10-miesięcznego warunku prowadzenia działalności w pierwszym roku.

Przypomnijmy, że zwolnienie to może dotyczyć tylko podatników, którzy łącznie spełniają wszystkie poniższe warunki:

• w okresie poprzedzającym rok korzystania z tego zwolnienia osiągnęli przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej średniomiesięcznie w wysokości stanowiącej równowartość w złotych kwoty co najmniej 1000 euro, przeliczonej według średniego kursu euro, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia roku poprzedzającego rok rozpoczęcia tej działalności,

• od dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej do dnia 1 stycznia roku podatkowego, w którym rozpoczynają korzystanie ze zwolnienia, byli małym przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, a w okresie poprzedzającym rok korzystania ze zwolnienia zatrudniali, na podstawie umowy o pracę, w każdym miesiącu co najmniej 5 osób w przeliczeniu na pełne etaty,

• w prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej nie wykorzystują środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także innych składników majątku, o których mowa w art. 24 ust. 3 – o znacznej wartości – udostępnionych im nieodpłatnie przez osoby zaliczone do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, wykorzystywanych uprzednio w działalności gospodarczej prowadzonej przez te osoby i stanowiących ich własność,

• złożyli właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenie o korzystaniu z tego zwolnienia; oświadczenie składa się w formie pisemnej w terminie do dnia 31 stycznia roku podatkowego, w którym podatnik będzie korzystał z tego zwolnienia,

• w roku korzystania ze zwolnienia są opodatkowani na zasadach ogólnych.

Podatnicy korzystający z powyższego zwolnienia dochód osiągnięty (stratę poniesioną) z pozarolniczej działalności gospodarczej wykazują w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) składanym za rok podatkowy korzystania ze zwolnienia. Dochodu tego nie łączy się z dochodami z innych źródeł. Strata podlega rozliczeniu zgodnie z art. 9 ustawy o PIT.

Dochód powyższy mają prawo połączyć z dochodem (stratą) z tego źródła, wykazanym w zeznaniach składanych za pięć kolejnych lat następujących bezpośrednio po roku, w którym korzystali ze zwolnienia. Doliczenie wynosi co roku 20 proc. tego dochodu w każdym z tych lat. Ponieważ zgodnie z ustawą zasada ta ma zastosowanie również do podatników, którzy w latach następujących po roku korzystania ze zwolnienia wybrali sposób opodatkowania podatkiem liniowym, mają obowiązek ujawnić ten fakt w PIT-36L.

Inaczej mówiąc podatnik, który zaczyna działalność gospodarczą i spełnia określone warunki, może przez cały następny rok nie płacić zaliczek na podatek (względnie kolejne dwa lata). Podatek oczywiście kiedyś trzeba zapłacić. Jednak następuje to w sposób rozłożony w czasie. Dochód z okresu zwolnienia podatnik będzie opodatkowywał sukcesywnie przez pięć kolejnych lat, doliczając w każdym roku do dochodu osiągniętego „zaległe” 20 proc. dochodu z roku podlegającego zwolnieniu.

Wracając do formularza, dodatkowo w części C w pozycji 21 korzystający z rozliczania ulgi w spłacie podatku przedsiębiorca musi podać rok, w którym był zwolniony z obowiązku wpłaty zaliczek miesięcznych na podatek.

Przed wypełnieniem kolejnej części dotyczącej dochodu, ewentualnie straty z działalności gospodarczej, niezbędne będzie przejście i wypełnienie części K-M.

W części K podatnik wykazuje dochody/straty z pozarolniczej działalności gospodarczej. Z tym jednak, że jeśli podatnik wykonuje różne rodzaje działalności lub wykonuje działalność w wielu miejscach, a wszystkie operacje gospodarcze ujmuje w jednej księdze – wypełnia część K.1, wpisując przychody, koszty i dochody/straty. Ponadto wpisuje w niej rodzaj działalności i miejsce jej prowadzenia, a także REGON.

Część K. 2 wypełnią zaś podatnicy, którzy prowadzą większą liczbę ksiąg. W ich przypadku możliwe jest także wypełnienie załącznika PIT/B.

W następnej części L podatnicy wykażą przychody, koszty i dochody/stratę w spółce niebędącej osobą prawną, w której podatnik jest wspólnikiem. W części L. 1 należy wskazać dane dotyczące dochodów/straty podatnika z udziału w spółce, w tym ze współwłasności małżonków. Przede wszystkim będą to dane dotyczące spółki, w tym nazwa, NIP, REGON oraz miejsce prowadzenia działalności. W poz. 64 i 75 należy wpisać udział podatnika w przychodach spółki. Wartość tę należy podać w procentach z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku. Należy też zwrócić uwagę, że w przypadku poszczególnych spółek kwoty przychodu, kosztów i dochodu/straty należy wpisać w rozbiciu na przychód spółki i przychód przypadający na podatnika.

Po wypełnieniu części L podatnik przechodzi do części M, gdzie dokonuje podsumowania danych dotyczących przychodów i kosztów przypadających na podatnika wykazanych w częściach K i L oraz ze wszystkich składanych załączników PIT/B. Po zsumowaniu odpowiednich kwot przychodów i kosztów podatnik oblicza wysokość dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej. Kwoty wykazane w części M podatnik przenosi odpowiednio do części D. Jeśli podatnik zaznaczy kwadrat w poz. 20, czyli korzystał ze zwolnienia we wpłacie zaliczek na podatek w związku z rozpoczęciem działalności, przepisuje je do informacji PIT/Z. Jednakże w zeznaniu składanym za 2004 r. sytuacja taka jeszcze nie wystąpi.

Dla przykładu, aby wypełnić rubrykę 96 dotyczącą łącznego przychodu, należy zsumować kwoty z pozycji 54, 60, 69, 80 i 91.

Warto zauważyć, że w wierszu pozarolnicza działalność gospodarcza części D w kol. b podatnik wykazuje przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Pamiętajmy, że chodzi tu o przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Ponadto kwoty zwiększające przychód z tytułu utraty przez podatnika prawa do ulg inwestycyjnych, w związku z art. 7 ust. 19 i 20 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 104, poz. 1104 z późn. zm.).

Ale uwaga, u podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych VAT za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Podatnik musi pamiętać, że w kol. f wspomnianego wiersza trzeba wykazać kwotę należnych zaliczek za rok podatkowy wynikającą z deklaracji PIT-5L złożonej za listopad, powiększoną o zaliczkę za grudzień w wysokości należnej za listopad. W przypadku likwidacji działalności w ciągu roku podatkowego – kwotę z ostatnio złożonej deklaracji PIT-5L. Podatnicy, którzy korzystali z uproszczonej formy wpłacania zaliczek, w kol. f wykazują sumę kwot zaliczek należnych za miesiące od stycznia do grudnia.

Część D wypełniają także podatnicy, którzy uzyskali dochody z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej wykonywanej za granicą lub ze źródeł przychodów położonych za granicą, do których ma zastosowanie metoda odliczenia podatku zapłaconego za granicą.

W tej części podatnik odlicza straty i składki na ubezpieczenie społeczne. Po wypełnieniu poz. 27 – straty z lat ubiegłych, oraz 28 – składki na ubezpieczenie społeczne, może obliczyć dochód po odliczeniach. Jest to różnica dochodu wykazanego w poz. 24 i sumy kwot odliczonej straty oraz składek na ubezpieczenie społeczne.

Część dotyczącą strat wypełnią ci podatnicy, którzy w latach: 2000, 2001, 2002 lub 2003, wykazali straty i w 2004 r. mają prawo do odliczania straty z lat ubiegłych. Podatnicy mają prawo do odliczenia straty od dochodu z tego samego źródła, które przyniosło stratę w najbliższych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Pamiętajmy, że wysokość takiego odliczenia w którymkolwiek z tych lat, w tym również w 2004 r., nie może przekroczyć 50 proc. kwoty tej straty. Jeżeli w latach 2000-2003 podatnicy utracili prawo do ulg inwestycyjnych lub prawo do zwolnienia z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej i w związku z tym zmniejszali stratę poniesioną ze źródła przychodów, z którym związane były ulgi lub zwolnienia, to wówczas w 2004 r. odliczają stratę zmniejszoną o kwoty utraconych w tych latach ulg lub zwolnień.

Podatnicy powinni pamiętać, że odliczeniu nie podlegają składki na ubezpieczenia społeczne:

• jeżeli zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

• odliczone od dochodów opodatkowanych na zasadach ogólnych – art. 27 ustawy o PIT,

• odliczone od przychodów na podstawie przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym,

• których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód): wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21, 52 i 52a ustawy oraz od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

RADZIMY

W tym miejscu podatnik wykazuje kwoty zwiększające podstawę opodatkowania, względnie zmniejszające stratę. Chodzi tu o:

• utratę prawa do odliczenia ulg inwestycyjnych albo prawa do zwolnienia na podstawie przepisów wykonawczych do ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz.U. nr 123, poz. 600 z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym przed dniem l stycznia 2001 r., w tym ulg inwestycyjnych, na skutek wystąpienia okoliczności, o których mowa w par. 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 stycznia 1995 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym (Dz.U. nr 14, poz. 63, z późn. zm.).

• utratę zwolnienia z art. 21 ust. 5b i 5c ustawy o PIT. Przypomnijmy, że chodzi o zwolnienie dochodów podatników działających na podstawie zezwolenia w specjalnej strefie ekonomicznej przysługującego podatnikowi wyłącznie z tytułu dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie strefy. W razie cofnięcia zezwolenia, podatnik traci prawo do zwolnienia i jest obowiązany do zapłaty podatku za cały okres korzystania ze zwolnienia podatkowego. Wówczas podatnik jest obowiązany do zwiększenia podstawy opodatkowania o kwotę dochodu, w odniesieniu do którego utracił prawo do zwolnienia, a w razie poniesienia straty do jej zmniejszenia o tę kwotę – w rozliczeniu zaliczki za miesiąc, w którym utracił to prawo. Gdy zaś utrata prawa nastąpiła w ostatnim miesiącu roku podatkowego – w rocznym rozliczeniu podatku. We wszystkich przypadkach utraty zwolnień należy wpisać kwoty dokonanych odliczeń, do których podatnik stracił prawo

• kwoty wpływające na zwiększenie podstawy opodatkowania,

• kwoty wpływające na zmniejszenie straty.

Pamiętajmy, że pozycji 30 nie wypełniają podatnicy, którzy korzystali z ulg inwestycyjnych, o których mowa w art. 26a ustawy w brzmieniu obowiązującym przed dniem l stycznia 2001 r. i utracili prawo do ulg inwestycyjnych na skutek wystąpienia okoliczności, o których mowa w tym przepisie. Zgodnie bowiem z art. 7 ust. 19 i 20 ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 104, poz. 1104 z późn. zm.), podatnicy ci są obowiązani zwiększyć przychód o kwoty uprzednio odliczonych ulg inwestycyjnych.

Kwoty wpływające na zwiększenie podstawy opodatkowania podatnik wykazuje w poz. 31. Jeżeli podatnik osiągnął dochód lub dochód równy zero, przenosi kwotę wykazaną w poz. 30 do poz. 31. Kwota ta wpływa na zwiększenie podstawy opodatkowania.

Kwoty wpływające na zmniejszenie straty wykazujemy w poz. 32. Gdy podatnik poniósł stratę, przenosi kwotę wykazaną w poz. 30 do poz. 32. Kwota ta wpływa bowiem na zmniejszenie straty z tego źródła.

Podatnicy, którzy muszą dokonać zmniejszenia straty poniesionej z pozarolniczej działalności gospodarczej, wypełniają poz. 33, czyli muszą obliczyć różnicę kwoty z poz. 25 i kwoty wykazanej w poz. 32.

RADZIMY

Jest to część, w której obliczamy podatek. Dochód do opodatkowania to kwota z poz. 29 – dochód po odliczeniach plus kwoty z poz. 31 – wpływające na zwiększenie podstawy opodatkowania (poz. 34).

W następnej rubryce 35 (podstawa obliczenia podatku) wpisujemy kwotę z poz. 34 po zaokrągleniu do pełnego złotego. Podstawę obliczenia podatku zaokrągla się bowiem do pełnego złotego, czyli kwoty wynoszące: mniej niż 50 groszy pomija się, a 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.

W poz. 36 należy wpisać podatek obliczony według stawki 19-proc., tj. z kwoty z poz. 35.

W poz. 37 wykazujemy doliczenia do podatku. W tym celu niezbędne będzie zapoznanie się z art. 6 ustawy z dnia 21 listopada 2001 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. nr 134, poz. 1509 z późn. zm.). Jak również z treścią art. 12 ustawy z dnia 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 202, poz. 1956 z późn. zm.) oraz art. 45 ust. 3a ustawy o PIT.

Doliczenia będą musieli dokonać podatnicy, którzy:

1) skorzystali z tzw. ulg mieszkaniowych, czyli odliczeń od podatku z tytułu wydatków poniesionych na własne potrzeby mieszkaniowe, a następnie w roku podatkowym:

• wycofali ze spółdzielni wniesiony wkład mieszkaniowy lub budowlany,

• w całości zmienili przeznaczenie lokalu lub budynku z mieszkalnego na użytkowy,

• otrzymali zwrot odliczonych wydatków po roku, w którym dokonali odliczeń, z wyjątkiem, gdy zwrócone kwoty zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu,

• wycofali oszczędności z kasy mieszkaniowej, z wyjątkiem, gdy wycofaną kwotę po określonym w umowie o kredyt kontraktowy okresie systematycznego oszczędzania wydatkowali zgodnie z celami systematycznego oszczędzania na rachunku prowadzonym przez tę kasę,

• przenieśli uprawnienia do rachunku oszczędnościowo-kredytowego na rzecz osób trzecich, z wyjątkiem dzieci własnych lub przysposobionych,

• zbyli grunt lub prawo wieczystego użytkowania gruntu;

2) w roku podatkowym otrzymali zwrot uprzednio:

• zapłaconych i odliczonych składek na ubezpieczenie zdrowotne,

• odliczonej wpłaty, na rzecz organizacji pożytku publicznego, o którą nastąpiło zmniejszenie podatku na podstawie art. 27d ustawy.

W poz. 38 wpisujemy podatek zapłacony za granicą przeliczony na złote i na końcu podatek w poz. 39. W tym celu należy do kwoty z pozycji 36 (obliczony podatek) dodać kwotę z poz. 37 (doliczenia do podatku) i odjąć kwotę z poz. 38 (czyli podatku zapłaconego za granicą).

RADZIMY

Ta część to odliczenie od podatku. Tu należy wykazać kwotę zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pamiętać należy, że odliczeniu nie podlegają jednak składki na ubezpieczenie zdrowotne:

• odliczone od zryczałtowanego podatku dochodowego,

• odliczone od podatku obliczonego zgodnie z zasadami ogólnymi art. 27 ustawy, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód): wolny od podatku dochodowego na podstawie art. 21, 52 i 52a ustawy oraz od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Ale tu mała uwaga. Otóż suma zapłacona przez podatnika nie pokrywa się obecnie z kwotą do odliczenia. Odliczeniu zgodnie z przepisami podlega nie więcej niż 7,75 proc. Wpłaty muszą być udokumentowane dowodami ich poniesienia.

To miejsce na obliczenie zobowiązania podatkowego. W poz. 41 należy wykazać podatek po odliczeniu, tj. poz. 39 (podatek) minus poz. 40 (odliczona składka zdrowotna).

W poz. 42 wpisujemy zryczałtowany podatek od dochodu z remanentu likwidacyjnego i od dochodu, od którego płatnik nie pobrał zryczałtowanego podatku. Jest to zryczałtowany podatek od:

• dochodu z likwidacji działalności gospodarczej dokonanej w grudniu 2004 r.,

• przychodu (dochodu), od którego płatnik nie pobrał zryczałtowanego podatku.

W poz. 43 wykazujemy podatek należny po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy – suma kwot z poz. 41 i 42 (podatek po odliczeniu i zryczałtowany podatek od dochodu z remanentu likwidacyjnego lub dochodu, od którego płatnik nie pobrał zryczałtowanego podatku).

Pamiętajmy jednak, że należny podatek zaokrągla się do pełnych dziesiątek groszy w ten sposób, że kwoty wynoszące: mniej niż 5 groszy pomija się, a 5 i więcej groszy podwyższa się do pełnych dziesiątek groszy.

W poz. 44 należy wpisać sumę należnych zaliczek za rok podatkowy, czyli kwotę z poz. 26. W poz. 45 wykazujemy różnicę między podatkiem należnym a zaliczkami (poz. 43 minus poz. 44). W poz. 46 wpisujemy różnicę między sumą należnych zaliczek a podatkiem należnym (poz. 44 minus poz. 43).

To pozycja, w której podatnik wykaże podatek do zapłaty lub nadpłatę. W tej części odpowiednio w poz. 47 wpisujemy sumę zapłaconych zaliczek przez podatnika, w poz. 48 – kwotę do zapłaty, a w poz. 49 – kwotę nadpłaty. W poz. 50 kwotę odsetek naliczonych zgodnie z art. 22e ust. 1 pkt 4 i ust. 2 ustawy o PIT niewykazanych w trakcie roku podatkowego w deklaracjach PIT-5L.

W tym ostatnim przypadku chodzi o odpisy amortyzacyjne. Dotyczy to podatników, którzy nabyli lub wytworzyli we własnym zakresie składniki majątku, o wartości początkowej przekraczającej 3500 zł. Wówczas jeżeli ze względu na przewidywany przez nich okres używania równy lub krótszy niż rok nie zaliczą ich do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych, a faktyczny okres ich używania przekroczy rok – są obowiązani, w pierwszym miesiącu następującym po miesiącu, w którym ten rok upłynął, wpłacić odsetki. Kwotę odsetek naliczonych od dnia zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku do dnia, w którym okres ich używania przekroczył rok, muszą wpłacić do urzędu skarbowego w terminie do 20 dnia tego miesiąca. Dodatkowo mają obowiązek naliczoną kwotę odsetek wykazać w składanych deklaracjach lub zeznaniu. Z tym zastrzeżeniem, że zasada ta nie dotyczy przypadków zaliczenia wydatków na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie składników majątku o wartości początkowej przekraczającej 3500 zł do kosztów uzyskania przychodów, a następnie zaliczenia tych składników do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych przed upływem roku od dnia ich nabycia lub wytworzenia. Wówczas odsetki nalicza się do dnia zaliczenia ich do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych.

To miejsce na informacje dotyczące rodzaju i liczby dołączonych formularzy. W części tej podatnicy m.in. informują o liczbie dołączonych do zeznania formularzy.

Przypomnijmy, załącznikami do PIT-36L są druki PIT/B i PIT/Z.

PIT/B to informacja o wysokości dochodu lub straty z pozarolniczej działalności gospodarczej osiągniętej w roku podatkowym. Załącznik przeznaczony jest dla tych podatników, którym w część K czy też L zeznania głównego PIT-36L zabrakło miejsca na dane ze wszystkich prowadzonych ksiąg lub spółek. Gdy informacja PIT/B stanowiła załącznik do PIT-36L podatnik nie wypełnia jej części D.

PIT/Z to informacja o wysokości dochodu (straty) z pozarolniczej działalności gospodarczej, prowadzonej przez podatników korzystających ze zwolnienia na podstawie art. 44 ust. 7a ustawy, osiągniętego (poniesionej) w roku podatkowym.

Ale uwaga, do zeznania PIT-36L za 2004 r. podatnicy nie dołączają tej informacji.

W tej części podatnik może też poinformować o złożonym wraz z zeznaniem zgłoszeniu identyfikacyjnym lub aktualizacyjnym. Dla podatników prowadzących samodzielnie działalność gospodarczą będzie to formularz NIP-1. Zaś dla pozostałych osób formularz NIP-3.

Podstawę prawną obowiązku identyfikacji i ewidencji stanowi ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz.U. nr 142, poz. 702 z późn. zm.). Zgodnie z jej treścią co do zasady podatnicy obowiązani są do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego. Istotne jest jednak to, że zgłoszenia identyfikacyjnego dokonuje się jednokrotnie, bez względu na rodzaj oraz liczbę opłacanych przez podatnika podatków, formę opodatkowania, liczbę oraz rodzaje prowadzonej działalności gospodarczej oraz liczbę prowadzonych przedsiębiorstw.

Zgłoszenie identyfikacyjne osób fizycznych zawiera nazwisko, imiona, imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, płeć, nazwisko rodowe, obywatelstwo lub obywatelstwa, adres miejsca zamieszkania, adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub czasowy, rodzaj i numer dowodu tożsamości oraz numer ewidencyjny PESEL.

Zgłoszenie identyfikacyjne podatników niebędących osobami fizycznymi zawiera w szczególności pełną i skróconą nazwę (firmę), formę organizacyjno-prawną, adres siedziby, numer identyfikacyjny REGON, organ rejestrowy lub ewidencyjny i numer nadany przez ten organ, wykaz rachunków bankowych, adres miejsca przechowywania dokumentacji rachunkowej oraz przedmiot wykonywanej działalności określony według obowiązujących standardów klasyfikacyjnych. W tym zakresie niezbędne jest podanie ponadto:

• w przypadku zakładów (oddziałów) osób prawnych oraz innych wyodrębnionych jednostek wewnętrznych będących podatnikami – NIP-u oraz innych danych dotyczących jednostki macierzystej,

• w przypadku spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych – danych dotyczących wspólników, w tym również NIP-u nadanego poszczególnym wspólnikom,

• w przypadku podatkowych grup kapitałowych – danych dotyczących spółek wchodzących w skład grupy, w tym również NIP-u, nadanych tym spółkom.

Zgłoszenie podatników wykonujących działalność gospodarczą zawiera również informacje dotyczące tej działalności. Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą co do zasady dołączają do zgłoszenia identyfikacyjnego uwierzytelnione lub urzędowo poświadczone kopie dokumentów potwierdzających informacje objęte zgłoszeniem, w szczególności: odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, umowy spółki, dokumentu potwierdzającego uprawnienie do korzystania z lokalu lub nieruchomości, w których znajduje się siedziba, zaświadczenia o numerze identyfikacyjnym REGON. Wówczas upoważniony pracownik przyjmujący zgłoszenie poświadcza zgodność przedstawionych odpisów tych dokumentów lub w uzasadnionych przypadkach może sporządzić taki odpis, oryginały zaś zwraca zgłaszającemu za pokwitowaniem na odpisach.

Ponadto podatnicy mają obowiązek aktualizowania danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym przez dokonanie zgłoszenia aktualizacyjnego do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w określonych ustawą terminach. Na przykład termin aktualizowania danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym dla podatników VAT wynosi 14 dni, a dla pozostałych podatników podatku dochodowego – 30 dni od dnia zmiany danych.

Na formularzach NIP-1 i NIP-3 podatnik może podać numer osobistego rachunku bankowego, na który urząd skarbowy dokona ewentualnego zwrotu nadpłaty.

Podatnicy podatku liniowego mogą też poinformować w części N o dołączeniu do zeznania sprawozdania finansowego.

Sprawozdanie finansowe są obowiązani dołączyć do zeznania podatnicy prowadzący księgi rachunkowe. Nie dołączają ich bowiem do zeznania, ale wraz ze związanymi z ich prowadzeniem dokumentami przechowują do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Warto pamiętać, że w części L można podać też nowy adres (zmieniony po dniu złożenia zeznania, zwłaszcza w przypadku cudzoziemców opuszczających Polskę) numer telefonu, faksu, e-mail (podanie tej informacji nie jest jednak obowiązkowe).

RADZIMY

W następnej części podatnik składa oświadczenie o ewentualnej odpowiedzialności karnej za podanie fałszywych danych i podpis. Ostatnia część to adnotacje urzędu skarbowego.

Ciekawej interpretacji przepisów dokonał jeden z organów podatkowych w zakresie relacji między ulgą uczniowską a wyborem podatku liniowego. Jak zauważył zgodnie z treścią art. 27c ust. 1 i 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.) – w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2003 r. – podatnicy uzyskujący przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą korzystać z ulgi polegającej na obniżeniu podatku dochodowego z tytułu szkolenia uczniów, zwanej dalej ulgą uczniowską. Ulga uczniowska przysługuje osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą, w tym również w formie spółki prawa cywilnego lub osobowej spółki handlowej, z wyjątkiem spółki partnerskiej, uprawnionym na mocy odrębnych przepisów do szkolenia uczniów i zatrudniającym w ramach prowadzonej działalności pracowników w celu przygotowania zawodowego. Ulga ta przysługuje także w przypadku, gdy uprawnionym do szkolenia uczniów jest przynajmniej jeden ze wspólników lub pracownik osoby (spółki) prowadzącej działalność gospodarczą. Należy podkreślić, że przyznanie ulgi z tytułu szkolenia uczniów uzależnione jest od spełnienia przez podatnika warunków określonych w art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ulgę uczniowską stosuje się od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została wydana decyzja o przyznaniu ulgi, co wynika z treści art. 27c ust. 7 ustawy z 26 lipca 1991 r. w brzemieniu obowiązującym do 31 grudnia 2003 r.

Od 1 stycznia 2004 r. ulga z tytułu szkolenia uczniów została zniesiona – na podstawie art. 1 pkt 24 ustawy z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 202, poz. 1956 ze zm.).

Niemniej jednak, stosownie do art. 13 ust. 1 ustawy z 12 listopada 2003 r., podatnikom, którzy przed 1 stycznia 2004 r. nabyli prawo do obniżki podatku dochodowego o kwotę ulgi uczniowskiej w zakresie i na zasadach określonych w art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2004 r., a odliczenia te nie znalazły pokrycia w podatku dochodowym obliczonym za lata poprzedzające rok 2004, przysługuje prawo do dokonywania tych odliczeń na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2004 r.

Podatnicy, którzy przed 1 stycznia 2004 r. zawarli z uczniami lub szkołami właściwe umowy, o których mowa w art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2004 r., oraz rozpoczęli praktyczną naukę zawodu lub szkolenie w celu przygotowania zawodowego nie później niż w roku szkolnym 2003/2004, nabywają prawo do ulgi uczniowskiej po 31 grudnia 2003 r. w zakresie i na zasadach określonych w art. 27c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2004 r., co wynika z art. 13 ust. 2 ww. ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw.

Ponadto stosownie do art. 30c ust. 1 i 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek dochodowy od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, uzyskanych przez podatników, którzy wybrali sposób opodatkowania dochodów z tej działalności podatkiem liniowym, z zastrzeżeniem art. 29, 30, 30d i art. 44 ust. 4, wynosi 19 proc. podstawy obliczenia podatku. Podstawą obliczenia podatku, o której mowa w ust. 1, jest dochód ustalony zgodnie z art. 9 ust. 1, 2, 3, 3a i 5, art. 24 ust. 1 i 2 lub art. 24b ust. 1 i 2 albo art. 25. Dochód ten podatnicy mogą pomniejszać o składki na ubezpieczenie społeczne określone w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a).

Jak wynika natomiast z treści art. 20 pkt 1 ustawy z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, podatnikom opodatkowanym w sposób określony w art. 30c ustawy wymienionej w art. 1 nie przysługuje prawo do dokonywania odliczeń i zwolnień od dochodu oraz od podatku obliczonych na zasadach określonych w art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o których mowa m.in. w art. 13 niniejszej ustawy (czyli odliczenia ulgi z tytułu szkolenia uczniów).

W rozpatrywanym przypadku, decyzją naczelnika urzędu skarbowego z grudnia 2003 r., podatnikowi została przyznana ulga z tytułu szkolenia ucznia. Biorąc pod uwagę przytoczone powyżej przepisy, ulga ta mogłaby być stosowana począwszy od stycznia 2004 r., gdyby podatnik na rok 2004 nie wybrał formy opodatkowania dochodów osiąganych z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej 19-proc. podatkiem liniowym. Niemniej jednak należy zauważyć, że wybór takiego rodzaju opodatkowania dochodów nie powoduje definitywnej utraty możliwości odliczenia ulgi uczniowskiej w okresie późniejszym, w którym podatnik korzystać będzie z innej formy rozliczania. Jednocześnie przepisy podatkowe nie określają terminu, do którego ulga z tytułu szkolenia ucznia musi zostać wykorzystana. Reasumując, jeżeli podatnik w przyszłości opodatkuje dochody inną formą opodatkowania niż 19-proc. podatek liniowy, będzie mógł dokonywać stosownego obniżania podatku dochodowego o wspomnianą ulgę przyznaną decyzją z grudnia 2003 r. – aż do jej pełnego wykorzystania.

Ponadto opodatkowanie dochodów osiąganych z pozarolniczej działalności gospodarczej w sposób przewidziany w art. 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stanowi przeszkody do wydania przez organ podatkowy decyzji administracyjnej w sprawie przyznania (lub odmowy przyznania) ulgi z tytułu szkolenia uczniów, z którymi podatnik zawarł umowy o zatrudnienie w celu praktycznej nauki przed 1 stycznia 2004 r., a ich szkolenie zakończy się w 2004 r. (późniejsze stosowanie tej ulgi stanowi problem odrębny). Zatem w przypadku spełnienia przez podatnika wszystkich wymaganych prawem warunków do uzyskania ulgi organ podatkowy wyda decyzję przyznającą ulgę z tytułu szkolenia uczniów na podstawie umów zawartych przed 1 stycznia 2004 r., a ulgę tę można będzie stosować poprzez obniżanie podatku dochodowego od dochodów opodatkowanych w sposób inny niż 19-proc. podatkiem liniowym – aż do jej pełnego wykorzystania (brak górnej granicy czasowej, do której ulga ta może być wykorzystywana) – zob. wyjaśnienie Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 1 czerwca 2004 r. (BI/005-0237/04).

Aleksandra Tarka