Jak zaksięgować przewłaszczenie rzeczy

 Ponieważ zamówienie ostatecznie nie zostało wykonane, a firma, pomimo wezwania, nie zwróciła wpłaconej zaliczki, została przez nas wezwana do wydania przewłaszczonych urządzeń. Urządzenia zostały przez nas przejęte protokolarnie i częściowo zabrane. Otrzymaliśmy od przewłaszczającego fakturę VAT sprzedaży całości urządzeń na kwotę brutto 17 200 zł i o tyle też został pomniejszony dług spółki X (w tym jedynie 2200 zł VAT, gdyż jedna ze starszych została zwolniona z VAT). W jaki sposób powinny zostać prawidłowo zaksięgowane opisane zdarzenia?

RADA

Czynność przeniesienia własności rzeczy w związku z ich przewłaszczeniem po bezskutecznym upływie terminu do wykonania zobowiązania stanowi odpłatną dostawę towarów. W związku z tym takie wydanie rzeczy powinno zostać udokumentowane fakturą VAT. W konsekwencji nabyta tą drogą rzecz staje się składnikiem majątku przejmującego (wierzyciela). Następuje też zaspokojenie długu, w całości bądź w części, które bilansowo ma ten sam skutek co kompensata należności od przewłaszczającego i zobowiązań przejmującego z tytułu przejęcia rzeczy na własność. Szczegóły wraz z dekretacją - w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie rzeczy ruchomej oznaczonej co do tożsamości zawierana jest w celu zabezpieczenia spłaty długu wierzycielowi. Z tej formy zabezpieczenia często korzystają banki i firmy leasingowe, lecz również stosowana jest podczas zwykłych transakcji gospodarczych. Należy jednak podkreślić, że umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie spłaty długu nie jest wprost określona w prawie cywilnym. W praktyce zastosowanie mają tu art. 349 i 710 Kodeksu cywilnego. Artykuł 349 wskazuje, że:

przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą.

Z kolei art. 710 określa umowę użyczenia, gdzie:

użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

A zatem w celu zabezpieczenia spłaty długu przewłaszczający (dłużnik) przenosi na rzecz przejmującego (wierzyciela) własność określonych rzeczy, z zastrzeżeniem, iż jeśli dług zostanie spłacony w określonym terminie, to przeniesienie własności straci moc i przewłaszczający stanie się na powrót właścicielem tych rzeczy. Jednocześnie przewłaszczający zatrzymuje przewłaszczone rzeczy w swoim władaniu w charakterze biorącego w użyczenie, na bezpłatne używanie. To pod kontrolą przewłaszczającego pozostaje nadal przedmiotowa rzecz, jest więc nadal składnikiem jego aktywów, mimo że według prawa cywilnego jest własnością przejmującego, a dotyczy to nawet nieruchomości, które zostały przewłaszczone na zabezpieczenie aktem notarialnym.

WAŻNE!

W praktyce w wyniku umowy przewłaszczenia nie dochodzi do wydania rzeczy wierzycielowi. Wydanie takie następuje dopiero w momencie niespełnienia przez dłużnika (przewłaszczającego) warunków umowy.

Fakt zawarcia umowy przewłaszczenia nie wymaga (na tym etapie) zapisów w księgach rachunkowych. Może być jedynie odnotowany na kontach pozabilansowych jako warunkowa wierzytelność. Przeniesienie własności związane z umową przewłaszczenia na zabezpieczenie nie stanowi też dostawy towarów ani dostawy usług, ponieważ rzecz jest nadal w posiadaniu przewłaszczającego.

Ponadto ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 12 ust. 4 pkt 13) wskazuje, że przychodami nie są przychody z:

odpłatnego zbycia na podstawie umowy przewłaszczenia w celu zabezpieczenia wierzytelności, w tym pożyczki lub kredytu - do czasu ostatecznego przeniesienia własności przedmiotu umowy.

Treść tego artykułu pokazuje, że również według ustawy o podatku dochodowym przewłaszczana rzecz jest własnością przewłaszczającego, aż do czasu jej wydania przejmującemu. Także korzystanie z przewłaszczonej rzeczy przez przewłaszczającego (dłużnika) do czasu jej wydania nie stanowi dla niego świadczenia nieodpłatnego w rozumieniu ustaw podatkowych.