Zyski i straty aktuarialne

Rezerwy należy tworzyć w wiarygodnie oszacowanej wartości, tak by kwoty rezerwy możliwie najdokładniej odzwierciedlały szacunek kwoty wymaganej do spełnienia bieżącego zobowiązania na dzień tworzenia lub weryfikacji rezerwy, przy uwzględnieniu ryzyka i niepewności, które są nierozerwalnie związane z prowadzoną przez jednostkę działalnością gospodarczą.

Podstawą wyceny rezerw na przyszłe świadczenia na rzecz pracowników są przepisy prawa pracy, regulaminów wynagrodzeń, układów zbiorowych i innych wiążących porozumień pracodawców z pracownikami.

Zarówno KSR 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” (dalej KSR 6), jak i MSR 19 Świadczenia pracownicze (dalej MSR 19) jako metodę szacowania rezerw na te świadczenia zalecają wycenę aktuarialną, ponieważ ustalenie kwot tych rezerw opiera się na wielu założeniach finansowych i demograficznych - są to tzw. założenia aktuarialne. Zgodnie z MSR 19 założenia aktuarialne powinny być bezstronne i wzajemnie dopasowane (spójne). Założenia demograficzne dotyczą przyszłych cech charakteryzujących aktualnie zatrudnionych, byłych pracowników i ich rodziny, którzy są uprawnieni do świadczeń.

Założenia demograficzne odnoszą się do następujących kwestii:

• umieralności w trakcie zatrudnienia i po jego upływie,

• wskaźników rotacji pracowników,

• niezdolności do pracy i wcześniejszego przechodzenia na emeryturę.

Przyjmuje się, że wykorzystywane w wycenie aktuarialnej założenia demograficzne odzwierciedlają ogólny obraz fluktuacji pracowników danej jednostki.

Założenia finansowe zaś dotyczą takich zagadnień, jak:

• stopa dyskontowa,

• poziom przyszłego wynagrodzenia i przyszłych świadczeń.

Założenia finansowe opierają się na określanych na dzień bilansowy rynkowych oczekiwaniach odnoszących się do okresu, w którym ma nastąpić wywiązanie się z zobowiązań.

UWAGA

Przyjęte założenia aktuarialne mogą ulec zmianie w kolejnych okresach wyceny rezerw, co w konsekwencji może spowodować zmianę wartości rezerwy. W takiej sytuacji powstają tzw. zyski lub straty aktuarialne. Są one efektem zmian założeń aktuarialnych.

Zyski i straty aktuarialne ujmujemy jako przychody lub koszty. Zgodnie z § 6 MSR 19:

Standard wymaga od jednostki: (...)

k) ujmowania ustalonej części skumulowanej wartości netto zysków i strat aktuarialnych, przekraczającej wyższą z następujących dwóch kwot:

i) 10% wartości bieżącej zobowiązania z tytułu określonych świadczeń (przed odliczeniem aktywów programu) oraz

ii) 10% wartości godziwej aktywów programu.

Częścią zysków i strat aktuarialnych, która ma zostać ujęta w odniesieniu do każdego programu określonych świadczeń, jest iloraz kwoty wykraczającej na poprzedni dzień sprawozdawczy poza przedział 10% i przewidywanych, średnich, pozostałych okresów zatrudnienia pracowników uczestniczących w programie.

Limity te wylicza się i stosuje oddzielnie dla każdego programu określonych świadczeń. Wartość, która przekracza wskazane wyżej progi, jest dzielona przez pozostały okres zatrudnienia pracowników, a następnie ujmowana w wyniku okresu. Jeśli zyski i straty aktuarialne nie przekroczyły powyższych progów, to nie muszą być ujmowane w rachunku zysków i strat.