Wybór biegłego rewidenta - cena nie może być dominującym kryterium

Przemyślany wybór audytora to korzyść dla przedsiębiorcy

Dopasowanie oczekiwań co do formy i zakresu komunikacji między biegłym i jednostką w trakcie badania, zrozumienie i akceptacja proponowanej metodologii przeprowadzenia audytu, dostosowanie doświadczenia audytora do specyfiki badanej jednostki, to tylko niektóre korzyści  świadomego i przemyślanego wyboru biegłego rewidenta. Specjalizacja i znajomość branży czasami może choć nie musi mieć istotnego znaczenia w zakresie prawidłowej oceny sprawozdania finansowego jednostki.

– W przypadku gdy branża jednostki badanej wymaga dość specyficznej wiedzy na temat regulacji prawnych, pominięcie tego elementu w procesie wyboru biegłego rewidenta może jednak nie tylko osłabić jakość badania, ale także wytworzyć barierę niepewności, co do wyników badania przeprowadzonego przez biegłego rewidenta. – wyjaśnia Krzysztof Burnos, członek Krajowej Rady Biegłych Rewidentów i międzynarodowej grupy roboczej FEE ds. corporate governance, która opracowała przewodnik dot. dobrych praktyk procesu wyboru biegłego rewidenta.

Jeżeli firma oczekuje stałej obecności biegłego rewidenta na badaniu, a zastosowany model audytu opiera się jedynie na nadzorze nad zespołem audytorskim, wtedy może być to zalążek nieporozumienia, który nie sprzyja efektywności badania.

Dobry wybór rewidenta, czyli jaki?

Za wybór biegłego rewidenta w jednostce odpowiadają organy zatwierdzające sprawozdanie finansowe jednostki i nadzorujące działania zarządu oraz funkcjonowanie jednostki. Proces ten może angażować, w zależności od obowiązujących zasad corporate governance, akcjonariuszy, udziałowców, rady nadzorcze, komitety audytu, zewnętrzne organy regulacyjne itp.

Co do zasady, jak każdy proces decyzyjny, wybór biegłego rewidenta obejmuje zebranie odpowiednich informacji o potencjalnych wykonawcach badania sprawozdania finansowego, ich analizę według określonych kryteriów oraz dokonanie ostatecznego wyboru na podstawie wyników analizy. Dobrą praktyką jest dokumentowanie tego procesu.

– Z jednej strony, zbieranie ofert i sporządzenie uzasadnienia wyboru to budowanie w jednostce dobrej praktyki corporate governance. Z drugiej strony, umożliwienie organom nadzorczym rozliczenia się z podejmowanych decyzji i doskonalenia tego procesu w przyszłości – wyjaśnia ekspert Krajowej Izby Biegłych Rewidentów.

Dobry wybór audytora nie może opierać się wyłącznie na ofertach przesłanych pocztą lub emailem. Oferty stanowią zaledwie początek procesu prowadzącego do poznania potencjalnego wykonawcy badania. Kolejnym etapem powinno być spotkanie z biegłym rewidentem, który odpowiadać będzie za wykonanie badania.

– Podczas takiego spotkania właściciele czy organy nadzorcze jednostki uzyskać mogą odpowiedzi na  dodatkowe pytania z zakresu kwalifikacji czy doświadczenia biegłego rewidenta, stosowanej metodologii wykonywania badań, zamierzonej wielkości zespołu audytorskiego, terminów wykonania badania, zamierzonego podejścia do określonych obszarów sprawozdania finansowego – wyjaśnia Krzysztof Burnos. Niestety bardzo często nie dochodzi do spotkań z biegłymi rewidentami w procesie ich wyboru. Główną tego przyczyną jest stale niewystarczająca wiedza jednostek na temat samego procesu badania sprawozdań finansowych jak i postrzeganie badania przez większość organów nadzorczych jako obowiązku ustawowego, który należy po prostu wypełnić.

Wysokość ceny to kryterium niewystarczające

Kierowanie się przy wyborze biegłego rewidenta ceną jako jedynym kryterium jest niewłaściwe. Stosowanie wyłącznie kryterium ceny świadczy o niskim poziomie profesjonalizmu organów nadzorczych jednostki badanej. Często dramatycznie niski poziom ceny powinien stanowić kluczową przesłankę odrzucenia otrzymanej oferty przez profesjonalną radę nadzorczą. Waga ceny w zbiorze zastosowanych kryteriów stanowić powinna ok. 20 – 30 proc.

Przykładowymi dodatkowymi kryteriami, jakie powinny zostać zastosowane w procesie wyboru biegłego rewidenta są ryzyka, z jakimi wiąże się badane sprawozdania finansowe. Zwłaszcza specyficzne środowisko sprawozdawczości finansowej, ryzyka związane z nietypowymi, złożonymi transakcjami, branża, szczególne regulacje prawne, rozproszenie geograficzne jednostki, przewidywany czas realizacji badania, zastosowane zasady sprawozdawczości finansowej, zakres komunikacji z radą nadzorczą czy audytorem grupy (jeśli jednostka należy do grupy kapitałowej). Wszystkie zidentyfikowane czynniki ryzyka powinny zostać „przekute” na wymagania stawiane biegłemu rewidentowi. 

Przykładowo krótki okres realizacji zlecenia może wymagać dysponowania w krótszym czasie odpowiednio większymi zasobami.

– Oczywiście krótszy okres badania nie może sam w sobie stanowić ograniczenia badania, o którym mowa w KSRF. Specyfika określonych warunków prawnych działalności jednostek wymagać może posiadania lub dostępu do wiedzy na temat szczególnych kwestii. Przykładem może być działalność w specjalnych strefach ekonomicznych czy działalność funduszy inwestycyjnych – mówi Krzysztof Burnos.

Jednak brak doświadczenia biegłego rewidenta w określonych branżach nie musi być podstawą do wyeliminowania go z procesu wyboru jeżeli zapewni on, że ma dostęp do odpowiednich ekspertów zewnętrznych i jest w stanie skompletować zespół posiadający odpowiednie kompetencje. Takich dodatkowych informacji rada nadzorcza czy też właściciele jednostki dowiedzieć się mogą jedynie podczas spotkań z biegłymi rewidentami oferującymi badanie sprawozdań finansowych.

Dobre praktyki w jednym dokumencie

Federacja Europejskich Księgowych (FEE – Fédération des Experts Comptables Européens) opracowała dokument zawierający dobre praktyki procesu wyboru biegłego rewidenta do badania sprawozdania finansowego. Dokument jest odpowiedzią na oczekiwane przez regulatora unijnego podniesienie jakości badań i wzmocnienie niezależności biegłego rewidenta. Przewodnik to efekt pracy wielu środowisk. Dokument oparty jest z jednej strony na już funkcjonujących regułach wyboru w części firm, z drugiej na wiedzy biegłych rewidentów, jak wybór taki powinien wyglądać. Upowszechnianie dobrych praktyk corporate governance jest szczególnie istotne w obliczu nowych regulacji i wzmocnienia obowiązków i odpowiedzialności organów nadzorczych jednostek badanych i dotyczy zarówno jednostek dużych jak i małych.

W krajach członkowskich Unii Europejskiej trwają prace nad wdrożeniem postanowień unijnej reformy rynku audytorskiego. Polski ustawodawca na dostosowanie krajowego prawa do nowych wytycznych ma czas do połowy 2016 roku. Już teraz wiadomo jednak, że procedury wyboru biegłego powinny zostać rozwinięte tak aby cena nie stanowiła jedynego i dominującego kryterium wyboru.