Jaka forma opodatkowania się bardziej opłaca? Czy działalność gospodarcza jest rzeczywiście opodatkowana „jednokrotnie", a spółki „dwukrotnie"?

Podatki w działalności gospodarczej, spółce cywilnej i spółce jawnej

Osoby prowadzące działalność gospodarczą lub będące wspólnikami spółki cywilnej lub spółki jawnej muszą liczyć się z zapłatą 4 podstawowych „podatków" (pomijam tu podatek VAT, akcyzę, wszelkiego rodzaju opłaty za wpisy do rejestrów, etc.):

1. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
2. Składka na ubezpieczenia społeczne (ZUS)
3. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (NFZ)
4. Danina solidarnościowa (DS)

Wbrew pozorom nie ma jednej odpowiedzi na pytanie jaka jest łącznie stawka tych wszystkich „podatków". Odpowiedź zależy od tego, ile zarabiamy oraz tego, jaki sposób opodatkowania PIT wybraliśmy. Kwestią najważniejszą, która bardzo często umyka wszelkim analizom podatkowym jest to, że w działalności gospodarczej, spółce cywilnej i spółce jawnej „opodatkowaniu" podlega cały dochód z prowadzonej działalności bez względu na to, czy przedsiębiorca planuje przeznaczyć ten dochód na dalszy rozwój firmy, na inwestycje poza firmą, czy na prywatne wydatki.

Przykład:
Osoba fizyczna prowadzi firmę transportową w formie wpisu do CEIDG. Przychody tej firmy to 7,8 mln zł, a dochód do opodatkowania to 2 mln zł. Przedsiębiorca dla siebie potrzebuje 600.000 zł rocznie. Pozostały zysk inwestuje w rozwój firmy. Ile zapłaci "podatku"?

* dane podawane w przybliżeniu

Podatki w spółkach kapitałowych

Wspólnicy spółek kapitałowych mają nieco łatwiej, gdyż w przeważającej większości muszą płacić wyłącznie dwa podatki:

1. Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
2. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

W przypadku podatników CIT istotne znaczenie ma także to, czy spółka może być traktowana jako tzw. mały podatnik CIT. Większość firm w Polsce spełnia kryteria, ponieważ ich przychody nie przekraczają 2 mln euro brutto w ciągu roku. Mały podatnik CIT płaci CIT w wysokości 9%, a duży podatnik CIT w wysokości 19%.

Dodatkowo, niektóre spółki mogą przejść na „CIT Estoński", który powoduje, że do czasu dystrybucji zysku w ogóle nie płaci się podatku dochodowego.

Przykład:
Osoba fizyczna prowadzi firmę transportową w formie spółki z o.o. Wspólnikiem mniejszościowym w spółce jest żona wspólnika większościowego. Przychody tej firmy to 7,8 mln zł, a dochód do opodatkowania to 2 mln zł. Wspólnicy dla siebie potrzebują 600.000 zł rocznie. Pozostałe pieniądze inwestuje w rozwój firmy. Ile zapłacą "podatku"?

* dane podawane w przybliżeniu, CIT Estoński jest płacony częściowo jako CIT i częściowo jako PIT

Czy można wypłacić cały zysk?

Sprawdzając sprawozdania finansowe poszczególnych firm okazuje się, że na koniec roku obrotowego pozycja „zysk" prawie nigdy nie jest równa pozycji „środki pieniężne w kasie i na rachunkach". Oznacza to, że nie należy utożsamiać zysku z pieniędzmi, które na dany moment pozostają w dyspozycji firmy. Najczęściej jest tak, że zysk jest wyższy niż stan środków pieniężnych. Jest tak z kilku powodów.

Pierwszym powodem jest to, że do zysku zaliczane są także zyski z faktur wystawionych do kontrahentów, które nie zostały jeszcze faktycznie opłacone. To takie „zyski urojone". Z jednej strony firma nie otrzymała jeszcze pieniędzy za sprzedane towary, czy wykonane usługi, z drugiej Państwo pobiera „podatki" od takich zysków, a przedsiębiorcy / wspólnicy mogą podjąć decyzję o „wypłacie" takiego zysku. 

Drugim powodem jest to, że w trakcie roku obrotowego zyski są przeznaczane na bieżąco na dalsze inwestycje w firmie (np. budowę nowej hali magazynowej, zakup nowego oprogramowania, etc.). Takie wydatki powodują, że pieniędzy w kasie firmy jest mniej, ale nie wpływają one na zmniejszenie zysku. Wydatki te są uwzględniane w kosztach w formie „odpisów amortyzacyjnych", co oznacza, że są poniesione w jednym roku (np. 2023) a będą księgowo i podatkowo zaliczane w koszty przez najbliższe 5, 10 a nawet 40 lat.

Trzecim powodem jest to, że część zobowiązań firmy, która została już zaksięgowana w koszty będzie faktycznie opłacona dopiero po zakończeniu roku obrotowego. Pierwsze dwie sytuacje powiększały dysproporcję między zyskiem a środkami pieniężnymi. Ostatni przykład powoduje zmniejszenie tej różnicy, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić do tego, że zysku nie będzie w ogóle, za to firma będzie dysponowała środkami pieniężnymi na koniec roku obrotowego.

Z punktu widzenia „opodatkowania" kluczowym pytaniem jest zatem to, czy firma wypłaca cały zysk. Już wiemy, że najczęściej zysk jest wyższy niż stan środków pieniężnych w firmie. Oznacza to, że racjonalnie działający właściciel firmy nie dopuści do takiej sytuacji, żeby wypłacić zysk w kwocie przewyższającej dostępne środki pieniężne (chociaż formalnie może tak zrobić). Co więcej, najczęściej taki właściciel uzna, że należy pozostawić w firmie odpowiednią pulę pieniędzy w celu zachowania odpowiedniej płynności finansowej. Oznacza to, że w zdecydowanej większości firm pieniądze wypłacane do właścicieli są mniejsze niż dochody wykazywane przez te firmy w zeznaniach podatkowych.

dr r.pr. Dawid Rejmer z Kancelarii Finansowej Lex