REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Co zrobić, gdy kontrola trwa pół roku

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Tomasz Król
prawnik - prawo pracy, cywilne, gospodarcze, administracyjne, podatki, ubezpieczenia społeczne, sektor publiczny
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

W naszej firmie trwa kontrola podatkowa, w zakresie podatku dochodowego za 2004 r., wszczęta przez urząd skarbowy. Kontrola rozpoczęła się 1 lipca 2007 r. Pierwszym terminem jej zakończenia był koniec lipca, następnie przedłużono go do końca września, a teraz przedłużono do końca grudnia 2007. Czy urząd skarbowy robi to zgodnie z prawem?

RADA

REKLAMA

REKLAMA

Nie, z pytania wynika bowiem, że kontrolerzy przekroczyli roczny limit kontroli przewidziany przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. W praktyce ma to jednak niewielkie znaczenie dla postępowania podatkowego. Dokumenty i informacje uzyskane w czasie przewlekłej kontroli będą bowiem podstawą wydania ważnej decyzji. Decyduje o tym zgodne z przepisami Ordynacji podatkowej przedłużanie kolejnych terminów zakończenia kontroli. Tylko czasami sąd popiera przedsiębiorcę, który odmówił uczestniczenia w kontroli przeprowadzonej niezgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej. Firma, nękana przedłużającą się kontrolą, może złożyć ponaglenie z uwagi na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie do organu podatkowego wyższego stopnia. Istnieje też możliwość wystąpienia do sądu cywilnego z pozwem o odszkodowanie. Sprawa tego typu jest jednak bardzo trudna do wygrania.

UZASADNIENIE

W opisanej sytuacji kontrolerzy przestrzegają przepisów Ordynacji podatkowej, naruszają natomiast przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

REKLAMA

Ordynacja podatkowa - brak ograniczeń czasowych dla kontroli

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Kontrola powinna zostać zakończona bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie wskazanym w upoważnieniu do jej przeprowadzenia (art. 284b Ordynacji podatkowej). Niestety, przedłużenie czasu trwania kontroli przez organ kontroli jest łatwe do przeprowadzenia. Dla przedłużenia - i to prawie w nieskończoność - czasu trwania kontroli, wystarczy że kontrolujący:

• zawiadomi kontrolowanego,

• poda przyczyny przedłużenia terminu zakończenia kontroli (uzasadnienie) i

• wskaże nowy termin zakończenia kontroli.

Organ kontrolny, przekazując pismo z taką informacją, jest w świetle przepisów Ordynacji podatkowej praktycznie bezkarny. Z art. 284b Ordynacji wynika co prawda, że dokumenty dotyczące czynności kontrolnych dokonanych po upływie terminu wskazanego w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli nie stanowią dowodu w postępowaniu podatkowym. Jednak wskazanie nowego terminu zakończenia kontroli oznacza, że przedsiębiorca nie może żądać wyłączenia dowodów z dokumentów dotyczących czynności kontrolnych dokonanych po terminie. Dodatkowo przedsiębiorcy nie mają obecnie żadnych realnych instrumentów polemizowania z tezą urzędników, twierdzących, że przedłużenie kontroli jest uzasadnione.

Ponaglenie

W praktyce jedyne, co mogą zrobić przedsiębiorcy, to skorzystanie z art. 141 § 1 Ordynacji podatkowej. Na podstawie tego przepisu przedsiębiorca może wnieść do organu wyższego stopnia ponaglenie w związku z niezałatwieniem sprawy we właściwym terminie. Jeżeli organ wyższego stopnia uzna je za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz ustala osoby winne niezałatwienia sprawy w terminie. Pracownik organu podatkowego, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej przepisami prawa.

Ustawa o swobodzie działalności - ograniczenia czasowe dla kontroli

Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać 4 tygodni. Dotyczy to mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców. W odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców czas ten wynosi 8 tygodni (art. 83 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).

Od tych bardzo korzystnych dla przedsiębiorcy reguł są wyjątki. Ograniczeń czasu kontroli nie stosuje się m.in. w przypadku, gdy przepisy odrębne od ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przewidują możliwość przeprowadzenia kontroli w toku postępowania prowadzonego przez organ. Na tej podstawie organy kontrolne działające na mocy ustawy o kontroli skarbowej nie podlegają ograniczeniom w zakresie czasu kontroli przedsiębiorcy, gdyż przeprowadzają kontrolę w czasie postępowania. Gdy podstawą działań kontrolerów jest Ordynacja podatkowa, ograniczenia czasu trwania kontroli powinny mieć zastosowanie, ponieważ Ordynacja wyraźnie odróżnia postępowanie podatkowe od czynności sprawdzających czy kontroli podatkowej. Przedsiębiorca nie został jednak wyposażony w żadne narzędzia prawne, które przymusiłyby organ podatkowy do zakończenia kontroli w terminie przewidzianym w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Nieprzestrzeganie czasu trwania kontroli przez organy podatkowe nie jest bowiem zagrożone żadną sankcją.

Można też spotkać się z twierdzeniem organów kontrolnych, że mogą przedłużyć czas kontroli ponad obowiązujące limity na podstawie art. 83 ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Zgodnie z tym przepisem przedłużenie czasu trwania kontroli powinno być uzasadnione na piśmie, doręczone przedsiębiorcy i wpisane do książki kontroli przed podjęciem dalszych czynności kontrolnych. Należy jednak podkreślić, że z przepisu tego nie wynika możliwość przekroczenia limitu czasu trwania kontroli, tj. wspomnianych 4 lub 8 tygodni.

Co o przedłużaniu czasu kontroli orzekły sądy

Wprowadzenie maksymalnego czasu kontroli miało w założeniach chronić przedsiębiorcę nękanego licznymi kontrolami. W praktyce przepis ten okazuje się tylko wytyczną dla kontrolerów. Taką tezę zawiera np. orzeczenie NSA z 29 sierpnia 2006 r. (sygn. akt I FSK 1045/05). NSA uznał, że art. 83 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest przepisem dyscyplinującym kontrolerów. Jeżeli nie dotrzymają oni limitów czasu kontroli, mogą być pociągnięci jedynie do odpowiedzialności za niezałatwienie sprawy w terminie. Samo przedłużenie czasu trwania kontroli - jeżeli odbyło się zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej - nie odbiera możliwości wydania przez organ podatkowy decyzji na podstawie zgromadzonych w ten sposób dowodów.

(...) o ile naruszenie przez organ kontroli przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej o ograniczeniu czasu trwania kontroli stanowi naruszenie art. 120 O.p. oraz art. 7 Konstytucji RP, to jednak nie dyskwalifikuje bezwzględnie wyników kontroli oraz nie czyni niemożliwym wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie. Limity czasowe wynikające z przepisu art. 83 u.s.d.g. należy traktować jako dyscyplinujące organ w załatwieniu sprawy, ich przekroczenie nie stanowi o utracie prawa do prowadzenia już wszczętej kontroli podatkowej, ani też nie wpływa na ważność dokonanych już czynności kontrolnych (...). Nie oznacza to jednak braku jakichkolwiek konsekwencji prawnych naruszenia terminu zakończenia kontroli, bowiem na niezałatwienie sprawy we właściwym terminie kontrolowanemu służy ponaglenie do organu wyższej instancji (art. 141 O.p.), zaś pracownik organu, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej przepisami prawa (art. 142 O.p.). Możliwe jest także wykazanie przez podatnika związku przyczynowo-skutkowego między szkodą a działaniem pracownika organu kontrolnego związaną z naruszeniem termin załatwienia sprawy.

Pomimo negatywnego wydźwięku tego orzeczenia może się ono przedsiębiorcy przydać. Sąd wskazał w nim bowiem, że przedsiębiorca zawsze może powołać się przed sądem na naruszenie ogólnych zasad prawa przez kontrolerów. Z orzeczenia wynika też, że powołanie się na tę okoliczność nie będzie przeszkodą w wydaniu prawomocnej decyzji na podstawie uzyskanych w czasie kontroli dokumentów. Dokumenty zebrane w czasie trwania przedłużonej kontroli będą stanowiły dowód w sprawie, nawet gdy przedsiębiorca wykaże, że przedłużenie czasu trwania kontroli nie było uzasadnione.

Odszkodowanie

Przedsiębiorca może taki dowód wykorzystać w staraniach o odszkodowanie. Artykuł 260 Ordynacji podatkowej nakazuje stosować w tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego. Należy jednak uprzedzić, że uzyskanie odszkodowania od organu państwa na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego jest bardzo trudne. Przykładowo art. 417 k.c. stanowi, że:

za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Tak jak to zostało wspomniane wcześniej, organy podatkowe przedłużają czas trwania kontroli podatkowej na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej. W ten sposób mogą prowadzić kontrolę nawet przez pół roku, pomimo że zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej kontrolę mogą prowadzić co najwyżej przez 4 tygodnie lub 8 tygodni. Łamiąc przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jednocześnie działają w zgodzie z przepisami Ordynacji podatkowej. Stąd funkcjonariusze mogą odrzucić zarzuty przedsiębiorcy, twierdząc, że działali zgodnie z prawem.

Dla przedsiębiorców korzystny, ale również trudny w stosowaniu, jest art. 4172 k.c., który stanowi, że:

Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Na tej podstawie, nawet gdyby organ podatkowy wykazał, że przeprowadził kontrolę zgodnie z przepisami, ale w efekcie działań kontrolerów powstała szkoda, przedsiębiorca może uzyskać odszkodowanie. Trudność w stosowaniu art. 4172 k.c. wynika z tego, że muszą wystąpić okoliczności wskazujące, że wypłaty odszkodowania wymagają względy słuszności (a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne). Jest wątpliwe, aby można było zastosować ten przepis właścicielowi dobrze prosperującej firmy.

Poza tym uzyskane ewentualne odszkodowanie nie obejmie kosztów kontroli, które zazwyczaj są przerzucane na przedsiębiorców łącznie z kosztami udostępniania na czas kontroli odrębnego pomieszczenia dla kontrolerów.

Odmowa poddania kontroli

Przedsiębiorca zazwyczaj próbuje wykazać bezprawność prowadzonej kontroli już po jej zakończeniu. Tego typu spory z organami podatkowymi mogą trwać wiele lat po zakończeniu kontroli. Inna strategia przedsiębiorców polega na odmowie poddania się kontroli. Czasami sądy popierają przedsiębiorcę, który odmówił uczestniczenia w kontroli przeprowadzonej niezgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej. Przykładem może być wyrok Sądu Rejonowego w Łodzi z 20 grudnia 2006 r. (sygn. akt XIX 879/05). Przedsiębiorca i jego pełnomocnik przestali reagować na pisma kontrolerów wzywające przez rok do dostarczania kolejnych dokumentów do siedziby organu kontrolującego. Zostali oskarżeni o utrudnianie kontroli. Sąd odrzucił ten zarzut. Należy jednak pamiętać, że sprawa nie dotyczyła kontroli podatkowej, a kontroli z zakresu prawa pracy i sprawdzenia, czy przedsiębiorca nie zatrudniał „na czarno” pracowników.

• art. 260, art. 284b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 120, poz. 818

• rozdział 5 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej - j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 127, poz. 880

• art. 417, art. 4172 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 82, poz. 557

Tomasz Król

konsultant podatkowy

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Monitor Księgowego

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy KSeF sprawi, że księgowi będą mieli mniej pracy? Niekoniecznie

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) to jedno z najważniejszych przedsięwzięć cyfryzacyjnych w polskim systemie podatkowym, mające na celu uproszczenie i zautomatyzowanie obiegu faktur – od ich wystawienia, przez przesyłanie, aż po archiwizację. Choć Ministerstwo Finansów zapowiada, że dzięki obowiązkowemu modelowi KSeF przedsiębiorcy i księgowi zyskają czas, w praktyce księgowi nie spodziewają się mniejszego nakładu pracy. Wręcz przeciwnie, 36,1% księgowych oczekuje, że wdrożenie KSeF przysporzy im więcej obowiązków, a 75% z nich nadal czuje, że ich firma nie jest przygotowana do wdrożenia KseF – wynika z raportu fillup k24 “Księgowi i firmy wobec wdrożenia KSeF”.

Polskie jabłka na Łotwie… a w Białorusi? Spór podatkowy trafia do TSUE

Wyobraźmy sobie typowy dzień w polskiej firmie eksportującej jabłka. Towar gotowy, kontrahent zarejestrowany na Łotwie, formalności załatwione – wszystko wydaje się proste. Ale niespodziewanie pojawia się problem: jabłka wylądowały w Białorusi. I nagle w centrum uwagi znajduje się VAT – czy to wciąż wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT), czy już eksport?

Ministerstwo Finansów i KAS: budujemy Tax Morale. Czy moralność podatkowa zastąpi mechanizmy kontroli podatkowej?

W dniu 28 października 2025 r. w Ministerstwie Finansów odbyła się konferencja na temat moralności podatkowej w społeczeństwie i gospodarce. Uczestnikami spotkania byli m.in. wiceminister finansów Szef KAS Marcin Łoboda, przedstawiciele szwedzkiej administracji podatkowej, Krajowej Administracji Skarbowej, środowiska naukowego i biznesu. Spotkanie było okazją do dyskusji na temat budowania moralności podatkowej i jej wpływu na skuteczność poboru podatków.

Jak dobrze żyć (efektywnie współpracować) z księgowym? Przychody, koszty, bartery, dokumenty. Praktyczne rady dla twórców internetowych i influencerów

Jesteś influencerem, twórcą internetowym, a może dopiero zaczynasz swoją przygodę z działalnością online? Niezależnie od etapu, na którym jesteś – prędzej czy później przyjdzie moment, w którym będziesz musiał zmierzyć się z rozliczeniami podatkowymi. Współpraca z księgowym to w takim przypadku nie tylko konieczność, ale przede wszystkim ogromne ułatwienie i wsparcie w prowadzeniu legalnej, uporządkowanej działalności twórczej.

REKLAMA

Zwolnienia z kasy fiskalnej – aktualne przepisy i wyjątki 2025

Kasy fiskalne od lat stanowią nieodłączny element prowadzenia działalności gospodarczej. Z jednej strony są narzędziem do rejestrowania sprzedaży, z drugiej wspomagają rozliczenia podatkowe, zapewniając transparentność transakcji pomiędzy sprzedawcą i nabywcą.

Cypr staje się rajem dla polskich emigrantów. Skarbówka potwierdza korzystne zasady ryczałtu od przychodów zagranicznych

Przełom w interpretacji Krajowej Informacji Skarbowej! Fiskus potwierdził, że osoby przenoszące rezydencję podatkową do Polski mogą objąć ryczałtem wszystkie swoje przychody zagraniczne – od dywidend i kryptowalut po nieruchomości. Dla zamożnych reemigrantów to szansa na ogromne oszczędności i najkorzystniejsze warunki podatkowe w historii.

KSeF pomoże uszczelnić budżet. MF liczy na 18,7 mld zł wpływów w 2026 roku

Dzięki zmianom w podatkach i uszczelnieniu systemu za pomocą KSeF, Polska może w 2026 roku zyskać nawet 18,7 mld zł. Wśród planowanych działań są m.in. podwyżki CIT dla banków, wyższe stawki VAT i akcyzy oraz ograniczenie liczby osób nielegalnie zatrudnionych w budownictwie.

Samochód osobowy w firmie - zmiany w limitach od 1 stycznia 2026 r. Jak rozliczać auta kupione do końca 2025 roku?

Zmiany w prawie podatkowym potrafią zaskakiwać. Szczególnie wtedy, gdy istotne przepisy wprowadzane są niejako „tylnymi drzwiami”. Tym razem mamy do czynienia z modyfikacją, która znacząco wpłynie na sposób rozliczania kosztów związanych z nabyciem samochodów osobowych.

REKLAMA

Rezerwa finansowa w firmie to nie luksus - to konieczność. Jak wyliczyć i budować rezerwę na nagłe sytuacje

Wielu właścicieli firm mówi: „Nie mam z czego odkładać, wszystko idzie na bieżące wydatki.” Inni: „Jak będą wolne środki, to coś odłożę.” Problem w tym, że te wolne środki rzadko kiedy się pojawiają. Albo jeśli już są – szybko znikają. A potem przychodzi miesiąc bez wpłat od klientów, niespodziewany wydatek albo gorszy sezon. I nagle z dnia na dzień zaczyna brakować nie tylko pieniędzy, ale też spokoju, decyzyjności, kontroli. To nie pech. To brak bufora.

100 dni do KSeF – co się zmieni już od lutego 2026 roku?

Już od 1 lutego 2026 r. duże firmy będą wystawiać wyłącznie e‑faktury w KSeF, a wszyscy podatnicy będą je odbierać elektronicznie. Od kwietnia obowiązek rozszerzy się na pozostałych przedsiębiorców, wprowadzając jednolity, ustandaryzowany obieg faktur i koniec papierowych dokumentów.

REKLAMA