REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jaką funkcję pełni rachunek kosztów w przedsiębiorstwie

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Zbigniew Klimiuk
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Przy określonych zasobach podstawowy cel przedsiębiorstwa, jakim jest maksymalizacja zysku, można osiągnąć, obniżając koszty. To dlatego kontrola kosztów jest najważniejszym obszarem zarządzania przedsiębiorstwem. Narzędziem do wykonania tego zadania jest rachunek kosztów.

Do kosztów zalicza się zużycie związane z normalną (zwykłą) działalnością podmiotu. Nie zalicza się natomiast zużycia spowodowanego zdarzeniami losowymi, które należy wykazywać jako straty nadzwyczajne. Występuje ścisła relacja między wydatkami i kosztami jednostek.

REKLAMA

REKLAMA

Wydatkiem jest każdy rozchód środków pieniężnych, niezależnie od celu tego rozchodu. Wzajemną relację pojęć koszt-wydatek można określić następująco: każdy koszt był, jest lub będzie się wiązał z wydatkiem, natomiast nie każdy wydatek będzie kosztem.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Należy pamiętać, że koszt może występować wcześniej, równolegle lub później niż wydatek. Koszty niebędące wydatkami to przede wszystkim amortyzacja z tytułu planowanych odpisów zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

REKLAMA

Koszty decydują bezpośrednio o wyniku finansowym prowadzonego przedsiębiorstwa i mają wpływ na sposób zagospodarowania ograniczonych zasobów. Koszty, jako wyodrębniona kategoria ekonomiczna, stanowią przedmiot opisu rachunku kosztów. Rachunek kosztów powinien dostarczyć informacji użytecznych do podejmowania decyzji oraz umożliwić kontrolę na wszystkich szczeblach zarządzania. Oprócz zadania informacyjnego (głównego) rachunek kosztów powinien spełniać wiele zadań szczegółowych. Najważniejsze zadania rachunku kosztów to:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

• dostarczenie wiarygodnych danych potrzebnych do wykazania prawidłowego wyniku działalności jednostki za pomocą obliczania kosztów dotyczących przedmiotu sprzedaży, prawidłowej wyceny zapasów (przy zachowaniu zasad ostrożnej wyceny) materiałów, towarów, produkcji w toku i półfabrykatów oraz niesprzedanych produktów gotowych;

• ustalenie rentowności poszczególnych produktów gotowych lub ich grup oraz sporządzenie dla tych produktów jednostkowych kalkulacji;

• wykazanie przyczyn i miejsc powstawania odchyleń kosztów rzeczywistych od zamierzonego poziomu kosztów. Wielkościami odniesienia mogą być koszty planowane i koszty ubiegłego okresu poniesione przy analogicznej lub zbliżonej produkcji bądź koszty innych zakładów, również o zbliżonej lub analogicznej działalności oraz o zbliżonych warunkach organizacyjnych i technicznych;

• ustalenie kosztów w przekroju komórek organizacyjnych, ośrodków odpowiedzialności, a w ich ramach i pozycji rodzajowych, co umożliwia ocenę gospodarności pracy poszczególnych komórek jednostki gospodarczej;

• dostarczenie danych umożliwiających kontrolę technicznego przygotowania produkcji, ocenę efektywności konstrukcji, od której w poważnym stopniu zależą koszty produkowanych wyrobów oraz zastosowanej technologii;

• aktywne przeciwdziałanie marnotrawstwu drogą wstępnej kontroli zużycia oraz wykrywanie rezerw produkcyjnych, stopnia wykorzystania czasu pracy, surowców, odpadów itd.

Rozpatrując rachunek kosztów w aspekcie wymienionych funkcji zarządzania, z ogólnej funkcji informacyjnej rachunku kosztów można wyłonić funkcje szczegółowe: planistyczno-optymalizacyjną, motywacyjną oraz kontrolną.

Rachunek kosztów odgrywa w przedsiębiorstwie podwójną rolę. Z jednej strony gromadzi i porządkuje informacje konieczne do sporządzenia sprawozdań finansowych, z drugiej - dostarcza szczegółowych informacji niezbędnych w procesie wewnętrznego zarządzania przedsiębiorstwem. Każda z nich wymaga innego rodzaju kosztów.

Rachunek kosztów prowadzony w przedsiębiorstwie na potrzeby sprawozdawczości zewnętrznej jest mało przydatny dla celów zarządzania przedsiębiorstwem. Jest on bowiem zdeterminowany regulacjami prawnymi. Opiera się na kosztach faktycznie poniesionych w danym okresie, pozwalających na wycenę zapasów i ustalenie wyniku finansowego. Informacje zawarte w ramach tego rachunku muszą być zgodne z aktualnymi przepisami prawa, wiarygodne i dające się zweryfikować.

Rachunek kosztów oparty na kosztach poniesionych w związku z wytworzeniem określonej liczby wyrobów nosi miano rachunku kosztów pełnych. Jego istota sprowadza się do uchwycenia wszystkich kosztów i możliwie precyzyjnego ich rozliczenia na wyprodukowane wyroby. Ten typ rachunku kosztów stracił jednak swoją przydatność w zarządzaniu przedsiębiorstwem przede wszystkim ze względu na relatywny wzrost udziału kosztów pośrednich w całkowitym koszcie własnym przedsiębiorstwa.

Rachunkiem kosztów, który stał się przydatny do zarządzania przedsiębiorstwem w zmiennym otoczeniu, jest nowy rachunek kosztów, zwany rachunkiem kosztów zmiennych. Jego istota sprowadza się do podziału całkowitych kosztów własnych przedsiębiorstwa na koszty zmienne, proporcjonalnie do wielkości produkcji, oraz na koszty stałe, niezależnie od rozmiarów wytworzonej produkcji, będące raczej kosztami gotowości przedsiębiorstwa do jej wytworzenia. Rachunek ten kontroluje ich proces kształtowania się w przedsiębiorstwie, a w szczególności wielkość i strukturę kosztów stałych przedsiębiorstwa. Jest on w dużym stopniu zależny od posiadanego potencjału produkcyjnego, a także pomaga przedsiębiorstwu w podejmowaniu bardziej trafnych decyzji cenowych wraz z określeniem opłacalności sprzedaży wyrobów na poszczególnych rynkach.

W zarządzaniu kosztami istotne jest określenie i oszacowanie przedmiotu kosztu. Przykładem przedmiotu kosztu może być usługa wykonywana przez szpital, konkretny produkt lub koszt funkcjonowania wydziału lub zakładu. Na tym etapie bardzo duże znaczenie ma sposób grupowania i alokacji informacji kosztowych. Zależy on od konstrukcji funkcjonującego w firmie rachunku kosztów.

W praktyce przedsiębiorstw ewidencja kosztów ograniczona tylko do jednego układu klasyfikacyjnego kosztów umożliwia prowadzenie ksiąg rachunkowych zgodnie z obowiązującą ustawą o rachunkowości, aczkolwiek jest ona niewystarczająca.

Celowe stało się rozbudowanie rachunku kosztów o nowe przekroje klasyfikacyjne, umożliwiające zaspokojenie potrzeb informacyjnych wszystkich komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa. Układ rachunku kosztów w przedsiębiorstwie powinien generować informacje użyteczne z punktu widzenia odbiorcy przekazu. Dla osób podejmujących decyzje najważniejsza jest istotność otrzymywanych informacji. Jeśli informacja nie jest istotna, to nie ma wartości.

W wielu przedsiębiorstwach o rozbudowanej strukturze organizacyjnej wprowadza się budżetowanie i kontrolę budżetową kosztów. Jest to podstawowa technika sterowania kosztami, prowadząca do ciągłego obniżania kosztów działalności przedsiębiorstw. Dotyczy to m.in. firm o strukturze wielozakładowej. Powstają w nich stanowiska odpowiedzialne za planowanie i wykonanie budżetów kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo na ściśle określonych odcinkach działalności. Powody, dla których zaczęto sporządzać budżety, są następujące: wsparcie planowania rocznej działalności, koordynacja działań różnych części organizacji oraz upewnienie się, że działania tych części wzajemnie się uzupełniają; komunikowanie różnorodnych zamierzeń kierownikom centrów odpowiedzialności, motywowanie menedżerów do dokładania starań dla osiągnięcia celów wytyczonych przez całą organizację, sterowanie działalnością, ocena pracy menedżerów.

Wraz z decentralizacją zarządzania nastąpił podział odpowiedzialności za wykonanie przyjętych zadań rzeczowych i finansowych na ośrodki odpowiedzialności.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Szczegółowa analiza odchyleń budżetów umożliwia ujawnienie i rozliczenie przyczyn odchyleń oraz podjęcie działań zaradczych. Kierowników ośrodków odpowiedzialności rozlicza się jedynie z odchyleń istotnych, których przyczyny leżały w zasięgu ich decyzji. Jednak nieuniknione wydaje się wprowadzenie jednolitego systemu budżetowania i ewidencji kosztów w przedsiębiorstwach o rozbudowanej strukturze.

dr Zbigniew Klimiuk

specjalista ds. zarządzania i marketingu

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Biuletyn Rachunkowości

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Czy KSeF sprawi, że księgowi będą mieli mniej pracy? Niekoniecznie

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) to jedno z najważniejszych przedsięwzięć cyfryzacyjnych w polskim systemie podatkowym, mające na celu uproszczenie i zautomatyzowanie obiegu faktur – od ich wystawienia, przez przesyłanie, aż po archiwizację. Choć Ministerstwo Finansów zapowiada, że dzięki obowiązkowemu modelowi KSeF przedsiębiorcy i księgowi zyskają czas, w praktyce księgowi nie spodziewają się mniejszego nakładu pracy. Wręcz przeciwnie, 36,1% księgowych oczekuje, że wdrożenie KSeF przysporzy im więcej obowiązków, a 75% z nich nadal czuje, że ich firma nie jest przygotowana do wdrożenia KseF – wynika z raportu fillup k24 “Księgowi i firmy wobec wdrożenia KSeF”.

Polskie jabłka na Łotwie… a w Białorusi? Spór podatkowy trafia do TSUE

Wyobraźmy sobie typowy dzień w polskiej firmie eksportującej jabłka. Towar gotowy, kontrahent zarejestrowany na Łotwie, formalności załatwione – wszystko wydaje się proste. Ale niespodziewanie pojawia się problem: jabłka wylądowały w Białorusi. I nagle w centrum uwagi znajduje się VAT – czy to wciąż wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT), czy już eksport?

Ministerstwo Finansów i KAS: budujemy Tax Morale. Czy moralność podatkowa zastąpi mechanizmy kontroli podatkowej?

W dniu 28 października 2025 r. w Ministerstwie Finansów odbyła się konferencja na temat moralności podatkowej w społeczeństwie i gospodarce. Uczestnikami spotkania byli m.in. wiceminister finansów Szef KAS Marcin Łoboda, przedstawiciele szwedzkiej administracji podatkowej, Krajowej Administracji Skarbowej, środowiska naukowego i biznesu. Spotkanie było okazją do dyskusji na temat budowania moralności podatkowej i jej wpływu na skuteczność poboru podatków.

Jak dobrze żyć (efektywnie współpracować) z księgowym? Przychody, koszty, bartery, dokumenty. Praktyczne rady dla twórców internetowych i influencerów

Jesteś influencerem, twórcą internetowym, a może dopiero zaczynasz swoją przygodę z działalnością online? Niezależnie od etapu, na którym jesteś – prędzej czy później przyjdzie moment, w którym będziesz musiał zmierzyć się z rozliczeniami podatkowymi. Współpraca z księgowym to w takim przypadku nie tylko konieczność, ale przede wszystkim ogromne ułatwienie i wsparcie w prowadzeniu legalnej, uporządkowanej działalności twórczej.

REKLAMA

Zwolnienia z kasy fiskalnej – aktualne przepisy i wyjątki 2025

Kasy fiskalne od lat stanowią nieodłączny element prowadzenia działalności gospodarczej. Z jednej strony są narzędziem do rejestrowania sprzedaży, z drugiej wspomagają rozliczenia podatkowe, zapewniając transparentność transakcji pomiędzy sprzedawcą i nabywcą.

Cypr staje się rajem dla polskich emigrantów. Skarbówka potwierdza korzystne zasady ryczałtu od przychodów zagranicznych

Przełom w interpretacji Krajowej Informacji Skarbowej! Fiskus potwierdził, że osoby przenoszące rezydencję podatkową do Polski mogą objąć ryczałtem wszystkie swoje przychody zagraniczne – od dywidend i kryptowalut po nieruchomości. Dla zamożnych reemigrantów to szansa na ogromne oszczędności i najkorzystniejsze warunki podatkowe w historii.

KSeF pomoże uszczelnić budżet. MF liczy na 18,7 mld zł wpływów w 2026 roku

Dzięki zmianom w podatkach i uszczelnieniu systemu za pomocą KSeF, Polska może w 2026 roku zyskać nawet 18,7 mld zł. Wśród planowanych działań są m.in. podwyżki CIT dla banków, wyższe stawki VAT i akcyzy oraz ograniczenie liczby osób nielegalnie zatrudnionych w budownictwie.

Samochód osobowy w firmie - zmiany w limitach od 1 stycznia 2026 r. Jak rozliczać auta kupione do końca 2025 roku?

Zmiany w prawie podatkowym potrafią zaskakiwać. Szczególnie wtedy, gdy istotne przepisy wprowadzane są niejako „tylnymi drzwiami”. Tym razem mamy do czynienia z modyfikacją, która znacząco wpłynie na sposób rozliczania kosztów związanych z nabyciem samochodów osobowych.

REKLAMA

Rezerwa finansowa w firmie to nie luksus - to konieczność. Jak wyliczyć i budować rezerwę na nagłe sytuacje

Wielu właścicieli firm mówi: „Nie mam z czego odkładać, wszystko idzie na bieżące wydatki.” Inni: „Jak będą wolne środki, to coś odłożę.” Problem w tym, że te wolne środki rzadko kiedy się pojawiają. Albo jeśli już są – szybko znikają. A potem przychodzi miesiąc bez wpłat od klientów, niespodziewany wydatek albo gorszy sezon. I nagle z dnia na dzień zaczyna brakować nie tylko pieniędzy, ale też spokoju, decyzyjności, kontroli. To nie pech. To brak bufora.

100 dni do KSeF – co się zmieni już od lutego 2026 roku?

Już od 1 lutego 2026 r. duże firmy będą wystawiać wyłącznie e‑faktury w KSeF, a wszyscy podatnicy będą je odbierać elektronicznie. Od kwietnia obowiązek rozszerzy się na pozostałych przedsiębiorców, wprowadzając jednolity, ustandaryzowany obieg faktur i koniec papierowych dokumentów.

REKLAMA