Odliczenie składki zdrowotnej od ryczałtu osób duchownych - czyli jak wypełnić PIT-19A - PIT 2009

Stosownie do art. 50 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (...) osoby duchowne opłacające ryczałt są zwolnione od obowiązku składania zeznań podatkowych o wysokości osiągniętego dochodu ze źródła przychodu objętego ryczałtem.

Złożenie deklaracji dotyczącej zapłaconych i odliczonych składek na ubezpieczenie zdrowotne jest więc ich jedynym obowiązkiem po zakończeniu roku podatkowego, o ile nie zajdą okoliczności skutkujące koniecznością zawiadomienia urzędu o zaistniałych zmianach w stosunku do roku poprzedniego.

Kto jest zobowiązany do złożenia deklaracji PIT-19A

Osoby duchowne mają obowiązek opłacania ryczałtu od przychodów w postaci opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.

Osoby duchowne muszą zawiadomić właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rozpoczęciu pełnienia funkcji o charakterze duszpasterskim w terminie 14 dni od dnia objęcia funkcji.

Zawiadomienie to wystarczy złożyć w zwykłej formie pisemnej (nie ma tu żadnego obowiązującego wzoru). Właściwym do przyjęcia tego zawiadomienia jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca wykonywania funkcji duszpasterskich.

Natomiast na podstawie art. 45 ust. 4 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (...) osoby duchowne, które nie pełnią funkcji proboszczów, wikariuszy i rektorów, a osiągają powyższe przychody z misji, rekolekcji oraz innych posług religijnych, opłacają ryczałt według stawek określonych w załączniku nr 6 dla parafii o liczbie mieszkańców powyżej 1000 do 3000, w zależności od miejsca zamieszkania, jeżeli zawiadomią naczelnika urzędu skarbowego o osiąganiu takich przychodów.

Przepisy nie definiują pojęcia „osoba duchowna”, która ma możliwość opłacania ryczałtu od przychodów uzyskiwanych w związku z pełnieniem funkcji duszpasterskich. Dlatego za osobę duchowną może być uznana tylko taka osoba, która jest duchownym kościoła lub związku wyznaniowego mającego uregulowaną sytuację prawną. Podkreślił to m.in. NSA w wyroku z 19 września 2000 r. (sygn. akt III SA 1411/00):

(…) brak definicji pojęcia „duchowny” w ustawodawstwie dotyczącym kościołów i innych związków wyznaniowych wymaga wnikliwego zapoznania się z zasadami funkcjonowania kościoła lub związku wyznaniowego dla uznania określonej osoby za duchownego (…) ”

Opodatkowaniu ryczałtem podlegają tylko te przychody osoby duchownej, które są osiągane przez nią z tytułu pełnienia funkcji duszpasterskich. Jeśli osoba duchowna osiąga dodatkowo jeszcze inne przychody - np. z tytułu umowy o pracę w szkole, w ramach której prowadzi lekcje religii, to przychody z tego tytułu podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

W jakim terminie składa się deklarację PIT-19A

Przepisy formalnie nakazują osobom duchownym złożenie deklaracji do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym. Ponieważ jednak w 2010 r. 31 stycznia przypada w niedzielę, to zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej termin na złożenie deklaracji PIT-19A za 2009 r. ulega przesunięciu na najbliższy dzień roboczy, tj. na poniedziałek 1 lutego 2010 r.

Jak wypełnić deklarację PIT-19A

Wypełnianie PIT-19A osoba duchowna rozpoczyna od wpisania własnego NIP w pierwszej rubryce formularza. Bez wpisania tego numeru deklaracja byłaby nieważna. W takim przypadku bez wizyty w urzędzie w celu wyjaśnienia i uzupełnienia tego braku raczej by się nie obyło.

Następnie wskazuje, za który rok się rozlicza. Tą informację musi zamieścić w rubryce 4 formularza. Brak tej informacji spowoduje, że zostanie wezwana przez urząd celem jej uzupełnienia. Podobnie będzie, gdy w rubryce 6 nie zaznaczy, czy składa urzędowi deklarację za dany rok, czy też jej korektę (bądź korektę za lata ubiegłe). Powinna pamiętać, że w przypadku konieczności złożenia korekty deklaracji z lat poprzednich korekty tej dokonuje na formularzu właściwym dla danego roku podatkowego.

Przepisy podatkowe wymagają, aby do korekty dołączyć pisemne wyjaśnienie przyczyn jej złożenia.

Część A. Miejsce składania deklaracji

W rubryce 5 należy wskazać nazwę urzędu skarbowego, do którego składana jest deklaracja. Będzie to urząd właściwy według miejsca wykonywania funkcji duszpasterskich, a nie według miejsca zamieszkania osoby duchownej (jeśli są one różne). Tak określona właściwość wynika wprost z przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

O każdej zmianie miejsca wykonywania funkcji duszpasterskich osoba duchowna jest zobowiązana powiadomić o tym naczelników urzędów skarbowych właściwych według dotychczasowego i nowego miejsca wykonywania funkcji oraz podać dane niezbędne do ustalenia wysokości ryczałtu według nowego miejsca wykonywania funkcji.

Obowiązek zawiadomienia dotyczy również odpowiednio osób, u których charakter wykonywanej funkcji ulega zmianie.

Część B. Dane podatnika

Ta część została podzielona na dwie sekcje:

W pierwszej sekcji (B.1.) zatytułowanej „Dane identyfikacyjne” osoba duchowna podaje swoje dane osobowe, tj. nazwisko, pierwsze imię, datę urodzenia, PESEL, imię ojca oraz imię matki.

Numer PESEL wskazują tylko te osoby, którym nadano ten numer.

W drugiej sekcji (B.2.) powinna wskazać swój adres miejsca zamieszkania.

Część C. Adres miejsca wykonywania funkcji o charakterze duszpasterskim

W tej części osoba duchowna wskazuje adres miejsca, w którym wykonywała funkcje o charakterze duszpasterskim. Może się on pokrywać z adresem miejsca zamieszkania, ale nie musi.

Prawidłowe wypełnienie tej części ma istotne znaczenie, gdyż według adresu miejsca wykonywania funkcji o charakterze duszpasterskim jest ustalana właściwość naczelnika urzędu skarbowego, do którego powinna zostać złożona deklaracja. To również ten naczelnik jest właściwy do wydania decyzji ustalającej wysokość ryczałtu na dany rok podatkowy.

Część D. Kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne, zapłacone i odliczone od ryczałtu

W tej części deklaracji osoba duchowna wykazuje faktycznie zapłacone i odliczone od ryczałtu kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne w poszczególnych kwartałach roku podatkowego.

Osoba duchowna, która opłaca ryczałt od przychodów osób duchownych finansuje składkę na swoje obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne z własnych środków od podstawy wymiaru równej co najmniej kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2008 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 1126 zł. Od 1 stycznia 2009 r. wynosi ono 1276 zł. Na swój wniosek osoba duchowna może opłacać składkę zdrowotną od wyższej podstawy wymiaru.

W rubrykach od 33 do 36 należy zatem wpisać kwoty faktycznie zapłaconych składek w podziale na poszczególne kwartały i dodatkowo w rubryce 37 – łączną kwotę zapłaconych składek.

Z kolei w rubrykach od 38 do 41 osoba duchowna powinna wpisać kwoty składek odliczonych od ryczałtu w trakcie roku podatkowego. Tutaj również należy dodatkowo wskazać łączną kwotę odliczonych składek. Służy do tego rubryka 42.

W rubryce 43 osoba duchowna może wskazać wartość składki zapłaconej na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne za granicą, o ile można ją odliczyć od ryczałtu (jest to część kwoty wykazanej w rubryce 42, a nie kwota sumowana z kwotą wykazaną w rubryce 42).

Możliwość taka pojawiła się w związku z realizacją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 7 listopada 2007 r. (sygn. akt K 18/06). Trybunał Konstytucyjny uznał w nim niekonstytucyjność przepisów updof (stosowanych przecież odpowiednio w odniesieniu do odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne przez opłacające ryczałt osoby duchowne) pozbawiających podatników możliwości odliczenia składek zapłaconych za granicą nie tylko w odniesieniu do składek na ubezpieczenie społeczne, ale także składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Dzięki nowelizacji przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w przedmiotowym zakresie, również osoby duchowne opłacające ryczałt mogą obniżyć go w pierwszej kolejności o kwotę m.in. składki zapłaconej w roku podatkowym z własnych środków na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub w Konfederacji Szwajcarskiej.

Obniżenie to stosuje się jednak tylko pod warunkiem że:

1) nie dotyczy składki, której podstawą wymiaru jest dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,

2) składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej nie została odliczona od dochodu (przychodu) albo podatku w tym państwie albo nie została odliczona na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 2a updof (zob. odliczanie składek społecznych zapłaconych za granicą),

3) istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.

Podstawą do dokonania zapisów przez osobę duchowną w deklaracji PIT-19A są dokumenty potwierdzające wpłaty składek dokonane w roku podatkowym, za który składana jest deklaracja.

Jeżeli osoba duchowna zapomni w trakcie roku zapłacić którąś ze składek, to nie może jej odliczyć od ryczałtu, ani tym bardziej umieścić w PIT-19A. Nie może też odliczyć więcej składki niż wynosiła kwota należnego w danym kwartale ryczałtu.

Nie można też odliczyć składki „podwójnie” – raz od ryczałtu, a drugi raz – od podatku dochodowego (jeśli osoba duchowna osiąga dodatkowo przychody opodatkowane na zasadach ogólnych, od których jest opłacany taki podatek). Natomiast nie ma przeszkód, aby osoba duchowna osiągająca oprócz przychodów opodatkowanych ryczałtem dodatkowe dochody opodatkowane na zasadach ogólnych odliczyła od podatku dochodowego tą część składki, której nie mogła odliczyć z powodu zbyt niskiego ryczałtu.

Tylko kwota stanowiąca równowartość 7,75% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od ryczałtu - pod warunkiem, że składka została przez osobę duchowną faktycznie zapłacona.

Trzeba też pamiętać, że odliczeniu podlega tylko składka opłacana bezpośrednio przez osobę duchowną. Nie podlegają zatem odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne duchownych oraz alumnów wyższych seminariów duchownych i teologicznych, postulantów, nowicjuszy i juniorystów oraz ich odpowiedników, które są finansowane z Funduszu Kościelnego. Fundusz ten zaś na opłacenie tych składek otrzymuje dotacje z budżetu państwa. Nie można więc uznać, że w tym przypadku składki te zostały opłacone bezpośrednio przez osobę duchowną.

Polecamy: serwis VAT

Część E. Oświadczenie i podpis podatnika/ pełnomocnika

Ostatnią czynnością, jaką osoba duchowna musi wykonać wypełniając deklarację jest złożenie podpisu. Jej podpis powinien się znaleźć w rubryce 44 formularza PIT-19A. Brak podpisu czyni deklarację nieważną. Urzędnicy najczęściej nie traktują aż tak surowo podatników, którzy zapomnieli się podpisać. Ale trzeba pamiętać, że w takim przypadku bez wezwania ze strony urzędu w celu uzupełnienia podpisu na pewno się nie obejdzie.

Osoba duchowna nie musi koniecznie składać deklaracji osobiście. Deklarację może za nią złożyć pełnomocnik, podpisując się w specjalnie do tego przeznaczonej rubryce 45. W takim przypadku konieczne jest dołączenie do deklaracji oryginału, bądź uwierzytelnionego odpisu pełnomocnictwa (o ile nie zostało ono już wcześniej złożone w urzędzie).

Polecamy: serwis PIT

Przykład rozliczenia na PIT-19A

Ksiądz Krzysztof Kowalski jest proboszczem w parafii X liczącej 15 000 mieszkańców. W 2008 r. opłacał ryczałt od przychodów osób duchownych. Stawka kwartalna ryczałtu ustalona decyzją urzędu skarbowego na 2008 r. wynosiła 1021 zł.

Ksiądz Kowalski w trakcie 2008 r. opłacał z własnych środków składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, które odliczał od kwot ryczałtu. Składkę za grudzień 2007 r. (którą zapłacił w styczniu 2008 r.) opłacił od podstawy wymiaru obowiązującej w 2007 r. tj. od kwoty minimalnego wynagrodzenia wynoszącego 936 zł.

Składka zapłacona za ten miesiąc wyniosła zatem 84,24 zł (9% podstawy wymiaru). Natomiast składki na ubezpieczenie zdrowotne za miesiące od stycznia do listopada 2008 r. opłacał od podstawy wymiaru równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę obowiązującemu w 2008 r., czyli od kwoty 1126 zł. W związku z tym wysokość opłaconej składki za ww. miesiące 2008 r. wynosiła 101,34 zł (9% podstawy wymiaru).

Natomiast wysokość składki podlegającej odliczeniu wynosiła odpowiednio:

1) za grudzień 2007 r.(opłaconej w styczniu 2008 r.) – 72,54 zł

2) za miesiące od stycznia do listopada 2008 r. (opłaconej w okresie luty-grudzień 2008 r.)- 87,27 zł (7,75% podstawy wymiaru).

Kwartał	Stawka ryczałtu (zł)	Kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne faktycznie zapłacone (9% podstawy wymiaru)	Kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne – podlegające odliczeniu (7,75% podstawy wymiaru)	Ryczałt podlegający wpłacie do urzędu skarbowego
I	1021 zł	286,92 zł	247,08 zł	773,92 zł
II	1021 zł	304,02 zł	261,81 zł	759,19 zł
III	1021 zł	304,02 zł	261,81 zł	759,19 zł
IV	1021 zł	304,02 zł	261,81 zł	759,19 zł

W związku z opłacaniem w 2008 r. ryczałtu od przychodów osób duchownych ksiądz Krzysztof Kowalski jest zobowiązany złożyć do 2 lutego 2009 r. deklarację o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych w poszczególnych kwartałach tego roku (PIT-19A):

Wypełniony formularz PIT-19A

Podstawa prawna:

- ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – Dz. U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.

Anna Welsyng
radca prawny, doradca podatkowy
kancelaria welsyng.pl