Spółka z o.o. ma trzech udziałowców. Jeden z nich chce wydzierżawić spółce swoje maszyny (tokarki, frezarki), które będą służyły podstawowej działalności firmy, oraz swój samochód osobowy. Czy spółka z o.o. kwotę czynszu, który zapłaci udziałowcowi za dzierżawę tych urządzeń, może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów? Czy kwota czynszu za używanie samochodu osobowego powinna mieścić się w kwocie stanowiącej iloczyn kilometrów przebiegu samochodu oraz stawki za jeden kilometr przebiegu, czy też paliwo powinno się mieścić w tej kwocie, a czynsz i tak jest płacony i stanowi koszt uzyskania przychodu? Czy przy umowie najmu samochodu osobowego też jest wymagane prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdu?
Wydatki na używanie przez spółkę maszyn i samochodu ponoszone na rzecz udziałowców będą stanowić koszty uzyskania przychodów pod warunkiem istnienia ich związku z uzyskiwanymi przez spółkę-podatnika przychodami oraz pod warunkiem ekwiwalentności wzajemnych świadczeń. Dodatkowo, w przypadku użytkowania samochodu niestanowiącego własności spółki, wydatki z tego tytułu będą stanowić koszty uzyskania przychodów jedynie do wysokości równej iloczynowi faktycznego przebiegu kilometrów i stawki za kilometr. Prowadzenie ewidencji przebiegu jest tu warunkiem zaliczenia wydatku do kosztów.
Przepisy updop zawierają kilka istotnych ograniczeń dotyczących wydatków spółek kapitałowych (a więc także spółek z ograniczoną odpowiedzialnością) na rzecz członków organów tych spó-łek i udziałowców tych spółek. Ma to na celu ograniczenie dowolności ponoszenia przez te podmioty wydatków na rzecz tych osób. W stosunku do osób będących wspólnikami (udziałowcami) chodzi o to, aby spółki nie transferowały środków na rzecz swoich udziałowców przed ich opodatkowaniem. W przypadku gdyby wszystkie takie wydatki stanowiły koszty uzyskania przychodów, spółki mogłyby transferować środki dowolnie przed opodatkowaniem własnego zysku. Tymczasem w „zwykłym” trybie udziałowiec uzyskuje wynagrodzenie w postaci dywidendy, która jest zyskiem po opodatkowaniu.
Nie uznaje się za koszty uzyskania przychodów jednostronnych wydatków na rzecz udziałowców. A contrario można więc przyjąć, że wszelkie wydatki na rzecz udziałowców, które nie mają charakteru jednostronności, będą stanowić koszty uzyskania przychodów, pod warunkiem że wydatki te są poniesione w celu uzyskania przychodów. W szczególności nie będą miały charakteru jednostronności wszelkie świadczenia wykonywane w ramach stosunków wzajemnych, czyli takich stosunków, w których każda ze stron wykonuje na rzecz drugiej strony jakieś świadczenie. Przykładem takiego stosunku będzie umowa dzierżawy gruntu, zgodnie z którą z jednej strony wydzierżawiający (właściciel) oddaje w dzierżawę grunt, a z drugiej strony otrzymuje w zamian za to czynsz dzierżawny. W tym przypadku mamy do czynienia z dwoma wzajemnymi (nie jednostronnymi) świadczeniami: z jednej strony z oddaniem gruntu do użytkowania i pobierania pożytków, a z drugiej strony z czynszem dzierżawnym.
Odnosząc się zaś do świadczeń, o których mowa w pytaniu, należy przede wszystkim stwierdzić, że co do zasady nie mają one charakteru jednostronności. Zarówno w przypadku wydzierżawienia przez udziałowca maszyn spółce, jak i w przypadku oddania do użytkowania samochodu świadczenia ze strony spółki i ze strony udziałowca będą miały charakter wzajemny, czyli nie jednostronny. Dodatkowo ważne jest jednak, aby świadczenia te miały również charakter ekwiwalentny, czyli że z ekonomicznego punktu widzenia wartość wzajemnych świadczeń powinna być równa. W przeciwnym razie, ze względu na wzajemne powiązania kapitałowe stron, może powstać zarzut transferowania zysków.
Powyższa ogólna zasada będzie jednak ograniczona w przypadku używania samochodu osobowego niestanowiącego własności podatnika. W tym przypadku przepisy updop wyraźnie bowiem przewidują, że spółka-podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki do maksymalnej wysokości równej iloczynowi stawki za jeden kilometr i faktycznego przebiegu pojazdu. Ograniczenie to należy rozumieć w ten sposób, że iloczyn ten stanowi maksymalną wysokość wydatków, które będą kosztami uzyskania przychodów z tytułu używania takiego samochodu. Niezależnie więc od tego, jak skonstruujemy umowę, jeżeli wydatki na czynsz z tytułu wynajmu samochodu oraz koszty paliwa przekraczałyby wspomniany limit (tj. iloczyn kilometrów przebiegu i stawki za kilometr), nadwyżka ponad ten limit nie będzie stanowić kosztów uzyskania przychodów.
Na zakończenie warto jeszcze zauważyć, że warunkiem uznania wydatków z tytułu używania samochodu niestanowiącego własności podatnika jest prowadzenie ewidencji przebiegu tego pojazdu. Brak tej ewidencji spowoduje, że wydatki z tytułu używania samochodów nie będą stanowić kosztu uzyskania przychodów. Nie ma jednego wzoru ewidencji, ale przepisy updop wymagają, aby ewidencja zawierała co najmniej następujące dane: nazwisko, imię i adres zamieszkania osoby używającej pojazdu, numer rejestracyjny pojazdu i pojemność silnika, kolejny numer wpisu, datę i cel wyjazdu, opis trasy (skąd – dokąd), liczbę faktycznie przejechanych kilometrów, stawkę za jeden kilometr przebiegu, kwotę wynikającą z przemnożenia liczby faktycznie przejechanych kilometrów i stawki za jeden kilometr przebiegu oraz podpis podatnika (pracodawcy) i jego dane. Ponadto ewidencja przebiegu pojazdu powinna być potwierdzona przez spółkę-podatnika na koniec każdego miesiąca.
• art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 38 i 51 oraz ust. 5 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 254, poz. 2533
