Przepisy polskiej ustawy o VAT są w pewnym zakresie niezgodne z VI dyrektywą UE. Nie zawsze jednak różnice pomiędzy polską ustawą a aktem wspólnotowym powodują niekorzystne skutki dla podatników. W wielu przypadkach ustawa o VAT zapewnia więcej praw niż wynika to z dyrektywy.
Warto podkreślić, że zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, organy podatkowe nie mogą bezpośrednio stosować przepisów VI dyrektywy, jeżeli są one mniej korzystne niż przepisy krajowe.
Przykładem przepisu niezgodnego z prawem unijnym może być art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, który dopuszcza możliwość odliczenia podatku wykazanego na fakturze, dokumentującej transakcję, która nie podlega opodatkowaniu lub jest z niego zwolniona, pod warunkiem że faktura ta została przez nabywcę uregulowana (także w formie kompensaty).
O fakcie, że regulacja ta jest niezgodna z VI dyrektywą, przesądził ETS w wyroku z uwagi na wyrok ETS C-342/87 Genius Holding przeciw Staatssecretaris van Financien. Sąd orzekł, że w sytuacji gdy wystawiono fakturę z podatkiem, który nie powinien być w niej ujęty, jej odbiorca nie ma prawa do odliczenia VAT.
VI dyrektywa umożliwia odliczenia podatku dopiero w momencie, w którym powstanie obowiązek podatkowy u sprzedawcy VAT. Polska ustawa przewiduje przypadki, w których możliwe jest wcześniejsze odliczenie VAT, jeszcze przed momentem powstania obowiązku podatkowego u dostawcy. Tak jest w przypadku umowy komisu, tzn. komisant może odliczyć VAT zanim powstanie obowiązek podatkowy u komitenta (osoby wstawiającej w komis). Obowiązek podatkowy w przypadku wydania towarów przez komitenta na rzecz komisanta powstaje z chwilą otrzymania przez komitenta zapłaty za wydany towar, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dostawy towarów dokonanej przez komisanta. Komitent może zatem odprowadzić podatek już po dokonaniu sprzedaży przez komisanta, natomiast komisant będzie mógł wcześniej odliczyć podatek na podstawie faktury wystawionej przez komitenta w momencie dokonania dostawy towaru. W takiej sytuacji istnieje oczywiście ryzyko, że organy podatkowe stwierdzą powstanie obowiązku podatkowego u komitenta już w momencie wystawienia faktury, bo taka interpretacja też jest możliwa.
Kolejnym przepisem, który przy dosłownej interpretacji umożliwia przyznanie podatnikom więcej uprawnień niż VI dyrektywa, jest regulacja dotycząca nieodpłatnego przekazania towarów na cele niezwiązane z prowadzonym przedsiębiorstwem (np. na reprezentację i reklamę). Z dosłownego brzmienia tego przepisu można wywnioskować, że jakiekolwiek przekazanie, które jest związane z prowadzoną działalnością, nie podlega VAT. Interpretacja ta narusza podstawowe zasady VAT i wynika wyłącznie z błędnego tłumaczenia zawartych w VI dyrektywie wyłączeń z opodatkowania przedmiotowych przekazań, bowiem oryginalne przepisy nie pozwalają na wysnucie takiego wniosku.
Wskazane regulacje, przyznające podatnikom więcej uprawnień niż VI dyrektywa, mogą nie być interpretowane przez organy podatkowe według ich dosłownego brzmienia, istnieje zatem ryzyko sporu z organami podatkowymi w tym zakresie.
Paweł Jabłonowski, prawnik w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
