Umowa zastawnicza a odpis aktualizujący

RADA

Rozwiązanie odpisu aktualizującego wartość należności następuje w momencie ustąpienia przesłanek powodujących przyczyny jego wcześniejszego utworzenia. Zawarcie umowy zastawniczej nie wywołuje takich skutków. Rozwiązania odpisu aktualizującego należy dokonać dopiero z chwilą zaspokojenia zastawnika w postaci ewentualnego przejęcia zastawu bądź spłaty należności przez dłużnika.

UZASADNIENIE

Zastaw jest prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia wierzytelności z rzeczy lub prawa z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy lub prawa.

Schemat 1. Rodzaje zastawów występujące między podmiotami gospodarczymi

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Do ustanowienia zastawu rejestrowego potrzebna jest umowa między zastawcą - osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu, i zastawnikiem - wierzycielem, oraz wpis do rejestru zastawów.

Przedmiotem zastawu rejestrowego mogą być rzeczy ruchome, z wyjątkiem statków morskich wpisanych do rejestru okrętowego, a także prawa majątkowe, jeżeli są zbywalne.

Zastaw rejestrowy może obejmować rzeczy lub prawa, które zastawca posiada, a także te, które nabędzie dopiero w przyszłości. W takim przypadku obciążenie tych rzeczy lub praw zastawem rejestrowym staje się skuteczne z chwilą ich nabycia przez zastawcę.

Zastawem rejestrowym można obciążyć m.in.:

• rzeczy oznaczone co do tożsamości,

• rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,

• wierzytelności,

• prawa na dobrach niematerialnych.

Schemat 2. Trzy kroki ustanawiania zastawu

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Tabela. Dane, jakie powinna zawierać umowa zastawnicza

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Jeżeli umowa zastawnicza nie zawiera innych postanowień, zastawca może korzystać z przedmiotu zastawu rejestrowego, jednocześnie dbając o utrzymanie go w stanie nie gorszym niż wynikający z prawidłowego używania.

W przypadku ustanowienia zastawu rejestrowego na pojeździe mechanicznym podlegającym rejestracji zastaw ten zostaje odnotowany również w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. Zaspokojenie zastawnika z przedmiotu zastawu rejestrowego następuje w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego lub w sposób pozaegzekucyjny, jeśli umowa zastawnicza to przewiduje.

Schemat 3. Sposoby pozaegzekucyjnego zaspokojenia zastawnika

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Do przejęcia na własność przedmiotu zastawu rejestrowego dochodzi wtedy, gdy upłynie termin, a zobowiązanie nie zostanie zaspokojone. Następuje ono z dniem złożenia przez zastawnika oświadczenia o przejęciu przedmiotu zastawu na własność.

Wartość przejętych rzeczy należy ustalić na podstawie cen rynkowych, tj. średniej ceny tych rzeczy z dnia przejęcia.

Zaspokojenie zastawnika może nastąpić także przez sprzedaż przedmiotu zastawu rejestrowego w drodze przetargu publicznego, który przeprowadzi notariusz lub komornik w terminie 14 dni od dnia złożenia przez zastawnika wniosku o dokonanie sprzedaży.

Zastawnik, bezpośrednio przed podjęciem czynności mających na celu zaspokojenie go z przedmiotu zastawu rejestrowego, powinien zawiadomić o tym zastawcę. Zastawca ma bowiem prawo w ciągu siedmiu dni od dnia zawiadomienia zaspokoić zastawnika bądź wystąpić do sądu z powództwem o ustalenie, że wierzytelność nie istnieje albo nie jest wymagalna w całości lub w części. Dzięki tak przewidzianemu trybowi zastawca może bronić się przed przejęciem jego rzeczy, a w czasie wytoczonego w takim trybie procesu sąd może zabezpieczyć roszczenie, wydając zakaz zbycia przedmiotu zastawu albo zakaz jego przejęcia.

Jeśli w umowie zastawu nie przewidziano możliwości zaspokojenia wierzyciela w sposób pozaegzekucyjny z przedmiotu zastawu, wierzyciel musi w postępowaniu cywilnym wytoczyć powództwo przeciwko zastawcy o zapłatę i w tym trybie dochodzić roszczeń.

Wartość należności trzeba aktualizować, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego, w odniesieniu m.in. do:

• należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna - do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności,

• należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców - w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.