REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak ująć w księgach rachunkowych należność, gdy jej egzekucja okazała się bezskuteczna

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Tadeusz Waślicki
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Nasza firma oddała sprawę do sądu w związku z niezapłaconą fakturą na kwotę 166 936,20 zł (brutto). Sprawę wygraliśmy. Kilka dni temu otrzymaliśmy postanowienie sądu rejonowego o podziale majątku dłużnika, w którym nie uwzględniono naszej firmy. Komornik poinformował nas, że dalsza egzekucja jest bezskuteczna (brak środków). Jak to ująć w księgach rachunkowych?

RADA

REKLAMA

Autopromocja

W przypadku uznania wierzytelności za straconą należy wyksięgować ją w ciężar utworzonego wcześniej odpisu aktualizującego zapisem Wn konto 280 „Odpisy aktualizujące należności”, Ma konto 201 „Rozrachunki z odbiorcami krajowymi niepowiązanymi” lub konto 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej”, jeżeli nie dokonano przeksięgowania po uzyskaniu wyroku.

Jeżeli wcześniej utworzyli Państwo odpis aktualizujący w niepełnej kwocie należności, która pomimo wygrania sprawy w sądzie okazała się nieściągalna, to należy wyksięgować w ciężar odpisu jedynie część wartości (Wn 280, Ma 201), natomiast nadwyżkę nieobjętą aktualizacją - w ciężar konta pozostałych kosztów operacyjnych. W przypadku nieutworzenia odpisu aktualizującego wartość należności (co w omawianym przypadku nie powinno jednak mieć miejsca) należy ją spisać bezpośrednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

UZASADNIENIE

W myśl ustawy o rachunkowości wartość należności kwestionowanych przez dłużnika należy zaktualizować (zmniejszyć ich wartość), uwzględniając stopień prawdopodobieństwa otrzymania zapłaty. Zmniejszenie wartości takiej należności następuje poprzez dokonanie odpisu aktualizującego - do wysokości, która nie została pokryta gwarancją lub innym zabezpieczeniem. Jednocześnie, z chwilą wniesienia pozwu do sądu o zapłatę, wierzytelność zaewidencjonowaną na koncie rozrachunków z kontrahentem powinni Państwo przenieść na konto 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej”. Ma to na celu wyodrębnienie w księgach rachunkowych należności objętych postępowaniem sądowym (a także odpisu aktualizującego w analityce do konta 280 „Odpisy aktualizujące rozrachunki”) - ze względu na konieczność wykazania tych należności w poz. II.2.d. aktywów bilansu. Oczywiście w przypadku objęcia odpisem całej wierzytelności - jej wartość w bilansie będzie zerowa.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Odpisy aktualizujące wartość należności zaliczane są do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych - w zależności od rodzaju należności, których dotyczyła aktualizacja.

Ujęcie w księgach rachunkowych operacji związanych z dochodzeniem należności na drodze sądowej (zakładamy, że wierzytelność, o której mowa w pytaniu, powstała z tytułu dostawy towarów lub usług) może przebiegać następująco:

1. Dokonanie odpisu aktualizującego z chwilą zaistnienia przyczyny uzasadniającej zmniejszenie wartości należności (art. 35b uor):

Wn konto 767 „Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych” 166 936,20 zł

Ma konto 280 „Odpisy aktualizujące należności” 166 936,20 zł

2. Wniesienie pozwu o zapłatę do sądu:

Wn konto 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej” 166 936,20 zł

Ma konto 201 „Rozrachunki z odbiorcami krajowymi niepowiązanymi” 166 936,20 zł

oraz odpowiednie przesunięcie odpisu w analityce do konta 280, żeby odnosił się on do wierzytelności dochodzonych na drodze sądowej, a nie do należności z tytułu sprzedaży towarów i usług.

Wygranie sprawy w sądzie uzasadnia przeniesienie należności z powrotem do grupy rozrachunków z odbiorcami (Wn konto 201, Ma konto 244), ale nie przesądza „automatycznie” o zaliczeniu odpisu aktualizującego do pozostałych przychodów operacyjnych, ponieważ uzyskanie wyroku sądowego nie musi oznaczać wyegzekwowania zapłaty, jeżeli dłużnik nie będzie posiadał majątku.

W przypadku uznania wierzytelności za straconą należy wyksięgować ją w ciężar utworzonego wcześniej odpisu aktualizującego:

Wn konto 280 „Odpisy aktualizujące należności”,

Ma konto 201 „Rozrachunki z odbiorcami krajowymi niepowiązanymi” lub konto 244 „Należności dochodzone na drodze sądowej”, jeżeli nie dokonano przeksięgowania po uzyskaniu wyroku.

Jeżeli wcześniej utworzony zostałby odpis aktualizujący w niepełnej kwocie należności, która pomimo wygrania sprawy w sądzie okazała się nieściągalna, to należy wyksięgować w ciężar odpisu jedynie część wartości (Wn 280, Ma 201), natomiast nadwyżkę nieobjętą aktualizacją - w ciężar konta pozostałych kosztów operacyjnych. W przypadku nieutworzenia odpisu aktualizującego wartość należności, co w omawianym przypadku nie powinno jednak mieć miejsca, należy ją spisać bezpośrednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

Odpis aktualizujący a koszty uzyskania przychodu

Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz od osób fizycznych zasadniczo nie uznają za koszty uzyskania przychodów odpisów aktualizujących, z tym że kosztem podatkowym są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, wyłącznie od tej części należności, która została uprzednio zaliczona do przychodów należnych (np. bez podatku należnego VAT), a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie art. 16 ust. 2a pkt 1 updop lub odpowiednio na podstawie art. 23 ust. 3 updof. Oznacza to, że chociaż z punktu widzenia rachunkowości odpis będzie dotyczyć całej wierzytelności, to jednak powinien zostać odniesiony w części zaliczonej do przychodów należnych (kwota netto) na konto analityczne kosztów podatkowych, natomiast w części dotyczącej VAT - na konto analityczne pozostałych kosztów operacyjnych niestanowiących kosztów uzyskania przychodów.

Uprawdopodobnienie nieściągalności wierzytelności

Zgodnie z przepisami podatkowymi nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, w szczególności gdy:

• dłużnik został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku albo

• zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w myśl przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w znaczeniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo

• wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo

• wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.

Wynika z tego, że aby nieściągalność wierzytelności uznać za uprawdopodobnioną, nie wystarczy jej potwierdzenie prawomocnym orzeczeniem sądu, lecz należy ją również skierować na drogę postępowania egzekucyjnego. W przypadku gdy dłużnik odmawia dobrowolnej zapłaty wierzytelności zasądzonych prawomocnym wyrokiem sądu, wierzyciel we własnym interesie powinien wystąpić na drogę postępowania egzekucyjnego.

Podstawą egzekucji jest tytuł wykonawczy, tj. prawomocny wyrok sądowy zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 776 Kodeksu postępowania cywilnego). Dlatego w pierwszej kolejności wierzyciel powinien wystąpić do sądu, w którym toczyła się sprawa, z wnioskiem o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności (art. 781 § 1 i art. 782 k.p.c.).

Po uzyskaniu tytułu wykonawczego należy złożyć wniosek na piśmie o wszczęcie egzekucji organowi egzekucyjnemu, którym jest komornik sądowy. Do wniosku o wszczęcie egzekucji (zgodnie z art. 797 k.p.c.) należy dołączyć oryginał tytułu wykonawczego. Przepisy o egzekucji regulują różne sposoby jej prowadzenia - może to być egzekucja: z rachunku bankowego, z ruchomości, z nieruchomości, z wynagrodzenia za pracę, z innych wierzytelności, z praw itp. Dlatego we wniosku należy wskazać świadczenie, które ma być spełnione przez dłużnika, np. zapłata wierzytelności, a także sposób egzekucji.

Wniosek o wszczęcie egzekucji, oprócz powyższych wymogów, musi odpowiadać warunkom pisma procesowego, a więc powinien zawierać:

• oznaczenie komornika,

• oznaczenie stron, tj. wierzyciela i dłużnika (ich nazwy i adresy),

• oznaczenie rodzaju pisma („wniosek o wszczęcie egzekucji”),

• podpis strony (lub jej pełnomocnika),

• wymienienie załączników.

Wyjaśniamy to dlatego, że Czytelnik napisał, iż „komornik poinformował nas, że dalsza egzekucja jest bezskuteczna (brak środków)”. Niestety, taka „nieformalna” informacja nie jest podstawą do uznania utraconej wierzytelności, zaliczonej do przychodów należnych, za koszt uzyskania przychodów. W tym przypadku ustawy o podatku dochodowym wymagają udokumentowania nieściągalności wierzytelności:

1) postanowieniem o nieściągalności wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, albo

2) postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność braku odpowiedniego majątku dla zaspokojenia kosztów postępowania, lub

c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo

3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Z tego wynika, że dokonanie odpisu aktualizującego, zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, nawet jeżeli został on zaliczony na podstawie przepisów ustaw o podatku dochodowym do kosztów uzyskania przychodów, nie załatwia sprawy w całości i na zawsze. Odpis aktualizujący wierzytelność ma charakter tymczasowy i nie może być traktowany jako ostateczne zaliczenie zagrożonej, a później straconej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów. Jak wiadomo, kosztami uzyskania przychodów nie mogą być wierzytelności odpisane jako przedawnione (odpowiednio: art. 16 ust. 1 pkt 20 i art. 23 ust. 1 pkt 17 ww. ustaw). Gdyby do przedawnienia doszło, wartość wierzytelności, zaliczona wcześniej do kosztów podatkowych (w postaci odpisu aktualizującego), stanowiłaby przychód podatkowy (odpowiednio: art. 12 ust. 1 pkt 4d updop oraz art. 14 ust. 2 pkt 7b i updof).

Utrzymywanie w księgach rachunkowych należności oraz odpisu aktualizującego powinno trwać tak długo, jak długo istnieje szansa uzyskania zapłaty. Z chwilą gdy stanie się oczywiste, że należność nie zostanie zapłacona (przedawnienie, umorzenie lub nieściągalność), wierzytelność należy odpisać w ciężar konta odpisu aktualizującego, w myśl art. 35b ust. 3 uor, lub bezpośrednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, ewentualnie finansowych, jeżeli nie dokonano wcześniejszej aktualizacji.

W omawianym przypadku Państwa firma powinna uzyskać postanowienie o nieściągalności wydane przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego. Dla zmniejszenia kosztów możliwe jest zgłoszenie do egzekucji jedynie części wierzytelności objętej tytułem wykonawczym, ponieważ, jeśli komornik nie będzie w stanie wyegzekwować niższej kwoty, to tym bardziej nie będzie możliwe wyegzekwowanie całej należności. Postanowienie o nieściągalności części należności będzie jednak wystarczającym dowodem do zaliczenia straconej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów w tej części, która wcześniej została zaliczona do przychodów należnych. Dlatego, jeżeli został dokonany odpis aktualizujący, zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, to wyksięgowanie należności, której nieściągalność została odpowiednio udokumentowana, będzie neutralne z punktu widzenia podatku dochodowego. Ta sama wierzytelność nie może zostać dwukrotnie zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

• art. 35b ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540

• art. 12 ust. 1 pkt 4d, art. 16 ust. 1 pkt 20, art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238

• art. 14 ust. 2 pkt 7b, art. 23 ust. 1 pkt 17, art. 23 ust. 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 211, poz. 1549

• art. 776, art. 781, art. 782, art. 797 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. Nr 43, poz. 296; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 123, poz. 849

Tadeusz Waślicki

autor jest biegłym rewidentem

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Monitor Księgowego

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Ewidencje VAT oszustów i uczciwych podatników niczym się nie różnią. Jak systemowo zablokować wzrost zwrotów VAT? Prof. Modzelewski: jest jeden sposób

Jedyną skuteczną barierą systemową dla prób wyłudzenia zwrotów jest uzależnienie wpływów zwrotów od zastosowania przez podatnika mechanizmu podzielonej płatności w stosunku do kwot podatku naliczonego, który miałby być zwrócony – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Obowiązkowy KSeF - najnowszy harmonogram MF. KSeF 2.0, integracja i testy, tryb offline24, faktury masowe, certyfikat wystawcy faktury i inne szczegóły

W komunikacie z 12 kwietnia 2025 r. Ministerstwo Finansów przedstawiło aktualny stan projektu rozwiązań prawnych, technicznych i biznesowych oraz plan wdrożenia (harmonogram) obowiązkowego systemu KSeF. Można jeszcze do 25 kwietnia 2025 r. zgłaszać do Ministerstwa uwagi i opinie do projektu pisząc maila na adres sekretariat.PT@mf.gov.pl.

Cyfrowe narzędzia dla księgowych. Kiedy warto zmienić oprogramowanie księgowe?

Nowoczesne narzędzia dla księgowych. Na co zwracać uwagę przy zmianie oprogramowania księgowego? Według raportów branżowych księgowi spędzają nawet 50 proc. czasu na czynnościach, które mogłyby zostać usprawnione przez nowoczesne technologie.

Obowiązkowy KSeF - czy będzie kolejne przesunięcie terminów? Kiedy nowelizacja ustawy o VAT? Minister finansów odpowiada

Ministerstwo Finansów dość wolno prowadzi prace legislacyjne nad nowelizacją ustawy o VAT dotyczącą wdrożenia obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Od listopada zeszłego roku - kiedy to zakończyły się konsultacje projektu - nie widać żadnych postępów. Jeden z posłów zapytał ministra finansów o aktualny harmonogram prac legislacyjnych w tym zakresie a także czy minister ma zamiar przesunięcia terminów wejścia w życie obowiązkowego KSeF? W dniu 31 marca 2025 r. minister finansów odpowiedział na te pytania.

REKLAMA

Jak przełożyć termin płatności składek do ZUS? Skutki odroczenia: Podwójna składka w przyszłości i opłata prolongacyjna

Przedsiębiorcy, którzy mają przejściowe turbulencje płynności finansowej mogą starać się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o odroczenie (przesunięcie w czasie) terminu płatności składek. Taka decyzja ZUS pozwala zmniejszyć na pewien czas bieżące obciążenia i utrzymać płynność finansową. Od przesuniętych płatności nie płaci się odsetek ale opłatę prolongacyjną.

Czas na e-fakturowanie. System obsługujący KSeF powinien skutecznie chronić przed cyberzagrożeniami, jak to zrobić

KSeF to krok w stronę cyfryzacji i automatyzacji procesów księgowych, ale jego wdrożenie wiąże się z nowymi wyzwaniami, zwłaszcza w obszarze bezpieczeństwa. Firmy powinny już teraz zadbać o odpowiednie zabezpieczenia i przygotować swoje systemy IT na nową rzeczywistość e-fakturowania.

Prokurent czy pełnomocnik? Różne podejście w spółce z o.o.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jako osoba prawna, działa przez swoje organy. Za prowadzenie spraw spółki i jej reprezentowanie odpowiedzialny jest zarząd. Mnogość obowiązków w firmie może jednak sprawić, że członkowie zarządu będą potrzebowali pomocy.

Nie trzeba będzie składać wniosku o stwierdzenie nadpłaty po korekcie deklaracji podatkowej. Od 2026 r. zmiany w ordynacji podatkowej

Trwają prace legislacyjne nad zmianami w ordynacji podatkowej. W dniu 28 marca 2025 r. opublikowany został projekt bardzo obszernej nowelizacji Ordynacji podatkowej i kilkunastu innych ustaw. Zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r. a jedną z nich jest zniesienie wymogu składania wniosku o stwierdzenie nadpłaty w przypadku, gdy nadpłata wynika ze skorygowanego zeznania podatkowego (deklaracji).

REKLAMA

Dodatkowe dane w księgach rachunkowych i ewidencji środków trwałych od 2026 r. Jest projekt nowego rozporządzenia ministra finansów

Od 1 stycznia 2026 r. podatnicy PIT, którzy prowadzą księgi rachunkowe i mają obowiązek przesyłania JPK_V7M/K - będą musieli prowadzić te księgi w formie elektronicznej przy użyciu programów komputerowych. Te elektroniczne księgi rachunkowe będą musiały być przekazywane do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w ustrukturyzowanej formie (pliki JPK) od 2027 roku. Na początku kwietnia 2025 r. Minister Finansów przygotował projekt nowego rozporządzenia w sprawie w sprawie dodatkowych danych, o które należy uzupełnić prowadzone księgi rachunkowe i ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych - podlegające przekazaniu w formie elektronicznej na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Rozporządzenie to zacznie obowiązywać także od 1 stycznia 2026 r.

Zmiany w przedawnieniu zobowiązań podatkowych od 2026 r. Wiceminister: czasem potrzebujemy więcej niż 5 lat. Co wynika z projektu nowelizacji ordynacji podatkowej

Jedna z wielu zmian zawartych w opublikowanym 28 marca 2025 r. projekcie nowelizacji Ordynacji podatkowej dotyczy zasad przedawniania zobowiązań podatkowych. Postanowiliśmy zmienić przepisy o przedawnieniu zobowiązań podatkowych, ale tak, aby nie wywrócić całego systemu – powiedział PAP wiceminister finansów Jarosław Neneman. Wskazał, że przerwanie biegu przedawnienia przez wszczęcie postępowania będzie możliwe tylko w przypadku poważnych przestępstw. Ponadto projekt przewiduje wykreślenie z kodeksu karnego skarbowego zapisu, że karalność przestępstwa skarbowego ustaje wraz z przedawnieniem podatku.

REKLAMA