Rachunkowe i podatkowe obowiązki jednostki po zawarciu umowy leasingu

Obowiązki podatkowe

Podatek dochodowy

W praktyce wykształcił się podział na umowy leasingu finansowego i operacyjnego. Wynika on ze zróżnicowania skutków podatkowych po stronie finansującego oraz po stronie korzystającego w zależności od typu umowy.

Ustawodawca zdefiniował wiele pojęć używanych w przepisach regulujących zasady opodatkowania stron umów leasingowych:

• podstawowy okres umowy leasingu - rozumie się przez to czas oznaczony, na jaki została zawarta ta umowa - z wyłączeniem czasu, na który może być ona przedłużona lub skrócona,

• odpisy amortyzacyjne - rozumie się przez to odpisy amortyzacyjne dokonywane wyłącznie zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych - z uwzględnieniem ograniczeń w zaliczaniu do kosztów wynikających z przepisów,

• normatywny okres amortyzacji - rozumie się przez to w odniesieniu do:

- środków trwałych - okres, w którym odpisy amortyzacyjne, wynikające z zastosowania stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, zrównują się z wartością początkową środków trwałych,

- wartości niematerialnych i prawnych - ustalony w przepisach obu ustaw o podatkach dochodowych okres amortyzacji dla poszczególnych rodzajów tych wartości,

• rzeczywista wartość netto - rozumie się przez to wartość początkową środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych zaktualizowaną zgodnie z odrębnymi przepisami, pomniejszoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, przy czym suma ta obejmuje również odpisy niestanowiące kosztów uzyskania przychodu,

• hipotetyczna wartość netto - wartość początkowa (zgodnie z zasadami określonymi w ustawach o podatkach dochodowych) pomniejszona o:

- odpisy amortyzacyjne obliczone według metody degresywnej, z uwzględnieniem współczynnika 3 - w odniesieniu do środków trwałych,

- odpisy amortyzacyjne obliczone przy zastosowaniu trzykrotnie skróconych okresów amortyzowania, określonych w przepisach dla poszczególnych rodzajów wartości niematerialnych i prawnych - w odniesieniu do tych wartości,

• spłata wartości początkowej - faktycznie otrzymana przez finansującego w opłatach ustalonych w umowie leasingu równowartość wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, określona zgodnie z zasadami zawartymi w ustawach o podatkach dochodowych, w podstawowym okresie umowy leasingu. Spłaty tej nie koryguje się o kwotę wypłaconą korzystającemu, w przypadku dokonania sprzedaży osobie trzeciej przedmiotu leasingu po okresie jej trwania.

Zasady ustalania przychodów i kosztów w umowie leasingu

Jeżeli w umowie leasingu operacyjnego lub finansowego została określona cena, po której korzystający ma prawo nabyć przedmiot umowy po zakończeniu podstawowego okresu tej umowy, cenę tę uwzględnia się w sumie opłat, pomniejszonych o należny podatek od towarów i usług, które mają odpowiadać co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Do sumy tych opłat nie zalicza się:

• płatności na rzecz finansującego za świadczenia dodatkowe, o ile są one wyodrębnione z opłat leasingowych,

• podatków, w których obowiązek podatkowy ciąży na finansującym z tytułu własności lub posiadania środków trwałych, będących przedmiotem umowy leasingu, oraz składek na ubezpieczenie tych środków trwałych, jeżeli w umowie leasingu zastrzeżono, że korzystający będzie ponosił ciężar tych podatków i składek niezależnie od opłat za używanie,

• kaucji określonej w umowie leasingu wpłaconej finansującemu przez korzystającego (kaucji tej nie zalicza się do przychodów finansującego i odpowiednio do kosztów uzyskania przychodów korzystającego).

Podatek VAT

Za dostawę towarów w rozumieniu ustawy o VAT są uważane czynności stanowiące przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Jedną z nich, wymienioną w art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, jest wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione.

UWAGA!

Przez umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub inne umowy o podobnym charakterze, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, rozumie się umowy, w wyniku których, zgodnie z przepisami o podatku dochodowym, odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający (tzw. leasing finansowy), oraz umowy leasingu w rozumieniu tych przepisów, których przedmiotami są grunty.

Dostawą towarów jest zatem wydanie towarów na podstawie tylko takiej umowy leasingu, w której przewidziano tzw. opcję wykupu - czyli przeniesienia własności przedmiotu leasingu na korzystającego, jako skutek normalnych zdarzeń przewidzianych umową bądź po uiszczeniu ostatniej raty. Zatem jeśli umowa leasingu nie zawiera tego rodzaju klauzuli, nie można mówić o woli finansującego dokonania definitywnej sprzedaży przedmiotu leasingu na rzecz korzystającego po zakończeniu umowy. Takiej umowy nie można zatem uznać za dostawę towarów w rozumieniu ww. art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Tego rodzaju umowa powinna być traktowana jako usługa. Jest nią niewątpliwie umowa tzw. leasingu operacyjnego, która swoim charakterem jest zbliżona do umowy najmu.

W przypadku umowy leasingu spełniającej kryteria uznania jej za dostawę towarów obowiązek podatkowy powstaje tak samo jak w przypadku innych dostaw - z chwilą wydania towaru. Ponieważ dostawa ta powinna zostać udokumentowana fakturą, obowiązek ten powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż w siódmym dniu, licząc od dnia wydania towaru. Podstawę opodatkowania stanowi obrót, czyli kwota należna z tytułu dostawy, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Zatem w przypadku leasingu będącego dostawą towaru opodatkowaniu będzie podlegała cała wartość umowy leasingowej - co powinno znaleźć odzwierciedlenie w wystawionej przez finansującego fakturze.

Jeśli umowa leasingu nie spełnia warunków uznania jej za dostawę towaru (a tym samym jest usługą), to obowiązek podatkowy w przypadku tego rodzaju umowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Oznacza to, że obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do poszczególnych rat leasingowych.

Finansujący, który nabył środek trwały w celu oddania go do używania na podstawie umowy leasingu (niezależnie od tego, czy jest ona dostawą towarów, czy też usługą), ma prawo odliczyć w całości VAT naliczony z faktury dokumentującej nabycie tego środka trwałego. Nie dotyczą go przy tym ograniczenia dotyczące odliczania VAT naliczonego, wprowadzone w odniesieniu do samochodów osobowych, o ile samochody te zostaną przeznaczone wyłącznie w celu oddania ich do używania na podstawie umów leasingowych na co najmniej sześć miesięcy.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Korzystający zawierający umowy leasingu operacyjnego mają prawo do odliczenia VAT naliczonego z faktur dokumentujących poszczególne raty leasingowe. Muszą jednak pamiętać o ograniczeniach związanych z odliczaniem VAT naliczonego, jeśli przedmiotem leasingu jest samochód osobowy w rozumieniu ustawy o VAT. W takim bowiem przypadku kwotę podatku naliczonego do odliczenia stanowi 60% kwoty podatku naliczonego od (czynszu) raty lub innych płatności wynikających z umowy, udokumentowanych fakturą. Jednak suma odliczonych kwot w całym okresie użytkowania samochodu nie może przekroczyć 6000 zł.

Ewidencja w księgach

Leasing finansowy

I. W księgach finansującego:

1) faktura dokumentująca całą sumę płatności leasingowych

Wn „Rozrachunki z odbiorcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto korzystającego

• wartość środka trwałego będącego przedmiotem leasingu

Ma „Środki trwałe”

• prowizja i odsetki za cały okres umowy leasingu

Ma „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”

• VAT należny z faktury wystawionej przez finansującego

Ma „Rozliczenie VAT należnego”

2) zapłata przez korzystającego bieżącej raty leasingowej

Wn „Bieżący rachunek bankowy”

Ma „Rozrachunki z odbiorcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto korzystającego

3) odsetki zawarte w bieżącej racie leasingowej

Wn „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”

Ma „Przychody finansowe”

II. W księgach korzystającego:

1) otrzymanie faktury od finansującego (wartość brutto)

Wn Rozliczenie zakupu (usług)

Ma „Rozrachunki z dostawcami

- w analityce - konto finansującego

• wartość środka trwałego będącego przedmiotem leasingu:

Wn „Środki trwałe”

- w analityce - „Środki trwałe w leasingu finansowym”

Ma „Rozliczenie zakupu (usług)”

• odsetki za cały okres umowy leasingowej:

Wn „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”

Ma „Rozliczenie zakupu (usług)”

• VAT naliczony z faktury:

Wn „Rozliczenie VAT naliczonego”

Ma „Rozliczenie zakupu (usług)”

2) przeksięgowanie odsetek z bieżącej raty leasingowej

Wn „Koszty finansowe”

Ma „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”

3) zapłata bieżącej raty leasingowej

Wn „Rozrachunki z dostawcami”

- w analityce - konto finansującego

Ma „Bieżący rachunek bankowy”

4) amortyzacja środka trwałego będącego przedmiotem leasingu

Wn „Amortyzacja”

Ma „Umorzenie środków trwałych”

W przypadku prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów u finansującego do celów podatkowych przychodem jest część odsetkowa opłaty leasingowej (kol. 7 „Przychody ze sprzedaży towarów i usług”), natomiast u korzystającego kosztem jest odpis amortyzacyjny oraz część odsetkowa opłaty leasingowej (kol. 13 „Pozostałe wydatki”).

Leasing operacyjny

I. W księgach finansującego:

1) faktura dokumentująca bieżącą ratę leasingową

Wn „Rozrachunki z odbiorcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto korzystającego

Ma „Przychody ze sprzedaży usług” (z uwzględnieniem analityki)

Ma „Rozliczenie VAT należnego”

2) przekazanie środka trwałego będącego przedmiotem leasingu (tylko ewidencja analityczna)

Wn „Środki trwałe w leasingu operacyjnym”

Ma „Środki trwałe”

3) amortyzacja środka trwałego będącego przedmiotem leasingu

Wn „Amortyzacja”

Ma „Umorzenie środków trwałych”

4) wpływ raty leasingowej (zapłaty za fakturę) na rachunek bankowy

Wn „Bieżący rachunek bankowy”

Ma „Rozrachunki z odbiorcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto korzystającego

II. W księgach korzystającego:

1) otrzymanie faktury od finansującego dokumentującej czynsz inicjalny

Wn „Usługi obce” (ewentualnie konto 490 „Rozliczenie kosztów” i odpowiednie konto Zespołu „5”)

Wn „Rozliczenie VAT naliczonego”

Ma „Rozrachunki z dostawcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto finansującego

Jeśli kwota czynszu inicjalnego jest znaczna i może wpływać ujemnie na wynik okresu, to powinien on być rozliczany w czasie:

Wn „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”

- w analityce „Czynsz inicjalny”

Ma „Rozliczenie kosztów”

2) wpłata czynszu inicjalnego na rachunek bankowy finansującego

Wn „Rozrachunki z dostawcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto finansującego

Ma „Bieżący rachunek bankowy”

3) wpływ faktury VAT z tytułu bieżącej raty leasingowej

Wn „Usługi obce” (ewentualnie konto 490 „Rozliczenie kosztów” i odpowiednie konto Zespołu „5”)

Wn „Rozliczenie VAT naliczonego”

Ma „Rozrachunki z dostawcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto finansującego

4) zapłata za fakturę z bieżącego rachunku bankowego

Wn „Rozrachunki z dostawcami (z tytułu leasingu)”

- w analityce - konto finansującego

Ma „Bieżący rachunek bankowy”

5) przyjęcie przedmiotu leasingu do ewidencji pozabilansowej

Wn „Obce środki trwałe”

- w analityce „Środki trwałe w leasingu”

6) zwrot przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy

Ma „Obce środki trwałe”

- w analityce „Środki trwałe w leasingu”

Prowadząc podatkową księgę przychodów i rozchodów, u finansującego dla celów podatkowych przychodem jest opłata leasingowa (kol. 7 „Przychody ze sprzedaży towarów i usług”), natomiast kosztem jest odpis amortyzacyjny (kol. 13 „Pozostałe wydatki”). U korzystającego kosztem jest opłata leasingowa (kol. 13 „Pozostałe wydatki”).

Podstawy prawne:

• ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1382

• ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238

• ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 63, poz. 393