Gdy zachoruje osoba prowadząca pozarolniczą działalność

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność i osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności mają prawo do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia zwolnienia lekarskiego, jeżeli mają okres wyczekiwania.

Monitor prawa pracy i ubezpieczeń

Zasiłek chorobowy dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność przysługuje za każdy dzień zwolnienia lekarskiego, łącznie przez 182 dni. W przypadku gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą lub przypada na okres ciąży, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje przez okres 270 dni. Gruźlicę lekarz oznacza na zwolnieniu lekarskim kodem D, natomiast ciążę kodem B lub poświadcza odrębnym zaświadczeniem.

Zasiłek chorobowy ZUS wypłaca w wysokości 80 proc. kwot stanowiących podstawę wymiaru, a za okres pobytu w szpitalu w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru. Natomiast zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru (również za okres pobytu w szpitalu), jeżeli niezdolność do pracy:

1) powstała wskutek wypadku przy pracy, choroby zawodowej, wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

2) przypada na okres ciąży,

3) powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Kodeks pracy 2016 z komentarzem

Obniżenie wysokości zasiłku

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność i osoby współpracujące przy działalności mają obowiązek dostarczyć do ZUS zwolnienie lekarskie w terminie 7 dni od daty jego otrzymania.

Okres 7 dni na dostarczenie zaświadczenia lekarskiego ZUS liczy od następnego dnia po dacie jego otrzymania. Jeżeli zwolnienie lekarskie wpłynie do ZUS po tym terminie, ZUS obniży zasiłek chorobowy o 25 proc. za okres od 8. dnia zwolnienia lekarskiego do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego. Jeśli jednak zwolnienie lekarskie wpłynie do ZUS po tym terminie z przyczyny niezależnej od osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, ZUS nie obniży wysokości zasiłku chorobowego. W tym przypadku osoba ta powinna tę okoliczność udowodnić.

PRZYKŁAD

Krystyna L. prowadzi działalność gospodarczą. W związku z chorobą otrzymała zwolnienie lekarskie na okres od 1 do 17 czerwca 2009 r. Zwolnienie zostało dostarczone do ZUS 12 czerwca 2009 r. Termin 7 dni, w którym Krystyna L. powinna dostarczyć zwolnienie do ZUS, rozpoczął się 2 czerwca i upłynął 8 czerwca. Ponieważ nie dotrzymała tego terminu, ZUS obniży zasiłek chorobowy o 25 proc. za okres od 8. dnia zwolnienia od pracy do dnia dostarczenia zwolnienia lekarskiego, tj. od 8 do 12 czerwca 2009 r.

Podstawa wymiaru zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego

Podstawę wymiaru zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących ZUS oblicza od kwoty, od której zostały obliczone składki na ubezpieczenie chorobowe. Składki na ubezpieczenie chorobowe osoba prowadząca pozarolniczą działalność za siebie i za osobę współpracującą opłaca od takiej samej kwoty, jaka jest podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Do 31 grudnia 2008 r. minimalna podstawa wymiaru składek nie mogła być niższa od kwoty 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Tak ustalona podstawa wymiaru obowiązywała od 3. miesiąca następnego kwartału, przez kolejne 3 miesiące. Osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą mogła zadeklarować opłacenie składek od wyższej kwoty.

Od 1 stycznia 2009 r. podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe osób prowadzących działalność i osób współpracujących przy prowadzeniu działalności jest zadeklarowana kwota, jednak nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka w tak ustalonej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W 2009 r. prognozowane przeciętne wynagrodzenie miesięczne wynosi 3193 zł, a 60 proc. tej kwoty to 1915,80 zł (3193 zł x 60 proc. = 1915,80 zł).

Osoby, które rozpoczęły prowadzenie działalności po 24 sierpnia 2005 r., po spełnieniu dodatkowych warunków mogą przez pierwsze 24 miesiące opłacać składki od kwoty 30 proc. obowiązującego minimalnego wynagrodzenia - 1276 zł. Podstawa wymiaru od 1 stycznia 2009 r. w tym przypadku wynosi 382,80 zł.

ZUS ustalając podstawę wymiaru zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego uwzględnia kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.

Wysokość zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego

Wysokość zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących ZUS oblicza na podstawie przeciętnego miesięcznego przychodu z 12 miesięcy kalendarzowych nieprzerwanego ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli ubezpieczenie trwało krócej niż 12 miesięcy kalendarzowych, to podstawą wymiaru świadczenia jest przeciętny miesięczny przychód z faktycznego okresu ubezpieczenia za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia.

ZUS uwzględnia w podstawie wymiaru świadczeń przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego z tytułu, z którego przysługuje zasiłek. Za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego ZUS uważa również kolejne okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu, np. kolejne okresy prowadzenia pozarolniczej działalności trwające bez przerwy albo gdy przerwa przypada na dzień ustawowo wolny od pracy.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego (również po wznowieniu wykonywania działalności), podstawą wymiaru świadczenia jest najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki na to ubezpieczenie.

Dla osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób współpracujących ZUS obliczy podstawę wymiaru świadczenia z przychodu za pierwszy niepełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczenie chorobowe powstało w trakcie miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w następnym miesiącu.

PRZYKŁAD

Grzegorz P. rozpoczął prowadzenie pozarolniczej działalności 21 maja 2009 r. i od tego dnia podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w maju stanowiła kwota 702,46 zł. W okresie od 1 stycznia 2007 r. do 30 kwietnia 2009 r. Grzegorz P. pracował na podstawie umowy o pracę. Zachorował 5 czerwca 2009 r. Ma wymagany okres podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, ponieważ przerwa między obecnym a poprzednim ubezpieczeniem nie przekroczyła 30 dni. Dlatego ma prawo do zasiłku chorobowego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ZUS wyliczył z przychodu za pierwszy niepełny miesiąc ubezpieczenia, tj. za maj 2009 r. w wysokości 606,15 zł (702,46 zł - 13,71 proc. z 702,46 zł).

Uwzględnianie w podstawie wymiaru przychodu za niepełne miesiące ubezpieczenia

Jeżeli w okresie, z którego ZUS ustala podstawę wymiaru zasiłku, przychód osoby ubezpieczonej został zmniejszony z powodu niewykonywania działalności lub współpracy w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, to ZUS przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń:

1) wyłączy przychód za miesiące, w których działalność lub współpraca była wykonywana przez mniej niż połowę miesiąca,

2) przyjmie przychód za miesiące, w których działalność lub współpraca była wykonywana przez co najmniej połowę miesiąca.

PRZYKŁAD

Katarzyna J. od 5 lat podlega ubezpieczeniu chorobowemu z działalności. Chorowała od 28 maja do 15 czerwca 2009 r. Do podstawy przysługującego jej zasiłku chorobowego ZUS przyjmie przeciętny miesięczny przychód z 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia, poprzedzających miesiąc choroby, tj. od maja 2008 r. do kwietnia 2009 r. Wcześniej Katarzyna J. pobierała zasiłek chorobowy od 1 kwietnia do 4 czerwca 2008 r. i od 10 grudnia 2008 r. do 20 stycznia 2009 r. W podstawie wymiaru zasiłku ZUS nie uwzględni przychodu za maj i grudzień 2008 r. oraz za styczeń 2009 r., tj. za miesiące, w których Katarzyna J. pobierała zasiłek chorobowy i nie wykonywała działalności lub wykonywała ją przez mniej niż połowę miesiąca. Przychód za czerwiec 2008 r., w którym wykonywała działalność przez więcej niż połowę miesiąca, ponieważ pobierała zasiłek chorobowy, ZUS przyjmie w kwocie faktycznej bez uzupełniania. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma kwot przychodu (pomniejszona o 13,71 proc.) za czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad 2008 r. oraz za luty, marzec i kwiecień 2009 r., podzielona przez 9.

Jeżeli w każdym miesiącu kalendarzowym z okresu, z którego ZUS ustala podstawę wymiaru zasiłku, osoba ubezpieczona wykonywała pracę przez mniej niż połowę miesiąca z powodów, o których mowa wyżej, i przychód w każdym miesiącu był zmniejszony, to przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia ZUS przyjmuje przychód za wszystkie miesiące, bez jego uzupełnienia.

Ponowne ustalenie podstawy wymiaru

ZUS nie ustala na nowo podstawy wymiaru kolejnego zasiłku przysługującego osobie prowadzącej pozarolniczą działalność i osobie współpracującej przy działalności, jeżeli w pobieraniu zasiłków tego samego rodzaju, albo w przypadku zmiany rodzaju pobieranego zasiłku nie było przerwy. Jeśli natomiast między okresami pobierania zasiłków wystąpi przerwa, ZUS nie ustala na nowo podstawy wymiaru świadczenia w przypadku przerwy krótszej niż 3 miesiące kalendarzowe.

Jeżeli poprzednio pobieranym świadczeniem było świadczenie rehabilitacyjne i w związku z tym podstawa wymiaru została zwaloryzowana, to podstawę wymiaru kolejnego zasiłku ZUS ustali na podstawie kwoty przyjętej jako podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, po waloryzacji.

Gdzie złożyć zaświadczenie lekarskie

Zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA za okres niezdolności do pracy przypadający w czasie trwania ubezpieczenia oraz za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli tytuł ubezpieczenia ustał w czasie pobierania zasiłku, należy złożyć w ZUS właściwym według siedziby płatnika składek.

PRZYKŁAD

Monika C. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, mieszka w Krakowie, natomiast siedziba firmy mieści się w Katowicach. W okresie od 3 do 18 maja chorowała i otrzymała zwolnienie lekarskie. Zwolnienie lekarskie ZUS ZLA oraz zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3a powinna złożyć w ZUS w Katowicach, tj. w ZUS właściwym dla siedziby płatnika.

W przypadku gdy niezdolność do pracy powstanie po zakończeniu tytułu ubezpieczenia, prawo do zasiłku chorobowego ustali oraz zasiłek wypłaci ZUS właściwy według miejsca zamieszkania.

Podstawa prawna:

• ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn.zm.),

• ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 z późn.zm.),

• ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn.zm.),

• ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn.zm.).