Zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy - jak uzyskać?

Zobacz ujednolicony tekst: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 14 grudnia 1998 r. w sprawie wysokości i trybu wypłaty wynagrodzenia płatnikom składek z tytułu wykonywania zadań z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy - podstawowe zasady

Prawo do zasiłku macierzyńskiego mogą uzyskać tylko ci przedsiębiorcy, którzy zdecydowali się na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Świadczenia mogą otrzymać oczywiście kobiety, które urodziły dziecko (przy czym ojciec może przejąć od matki część urlopu, a zarazem zasiłku), a także niektórzy przedsiębiorcy, którzy przyjęli dziecko na wychowanie (przy spełnionych kryteriach określonych w przepisach).

Zasiłki macierzyńskie od 17 czerwca 2013 r.

Jak długo trzeba opłacać ubezpieczenie chorobowe? Dla przedsiębiorców mamy dobrą wiadomość. O ile prawo do zasiłku na czas choroby pojawia się dopiero po upływie „okresu wyczekiwania”, który trwa 90 dni nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu (3 miesiące opłacania składek), o tyle w przypadku zasiłku macierzyńskiego nie ma okresu wyczekiwania. Wystarczy opłacić przynajmniej jedną składkę na czas, aby otrzymać świadczenia z ZUS.

Przedsiębiorcy na urlopie macierzyńskim lub innym na jego prawach (np. rodzicielskim - opisanym poniżej), mogą równolegle prowadzić działalność gospodarczą bez utraty prawa do zasiłku. W praktyce oznacza to, że mogą wystawiać faktury i rachunki oraz uzyskiwać dzięki temu przychody - pod tym względem nie ma żadnych limitów. A co ze składkami ZUS na czas urlopu macierzyńskiego? Przedsiębiorca w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego nie musi opłacać składek ZUS społecznych, ale składka zdrowotna nadal jest obowiązkowa.

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2014/2015

Polecamy: Nowe umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne – PDF

Czym różnią się urlop macierzyński, rodzicielski, ojcowski i wychowawczy?

Świadczenia wynikające z narodzin dziecka wynikają z różnego rodzaju urlopów. Niedawno pojawiły się nowe przepisy w tym zakresie, które dotyczą także osób prowadzących firmę. Zebraliśmy te informacje, aby dzięki temu przedsiębiorcy mieli pełen przegląd dostępnych świadczeń, wraz z długością ich trwania.

Urlopy macierzyńskie wydłużone - zmiany od 17 czerwca 2013 r.

Obecnie całkowity, maksymalny czas wypłaty zasiłku macierzyńskiego wynosi 52 tygodnie. Na ten okres składają się 3 rodzaje urlopów:

1. urlop macierzyński - podstawowy okres w przypadku urodzenia dziecka - trwa 20 tygodni (przy urodzeniu dwójki lub więcej dzieci w trakcie jednego porodu, kobieta ma prawo do dłuższego urlopu),

2. dodatkowy urlop macierzyński - urlop dodatkowy, udzielany na wniosek osoby przebywającej na urlopie podstawowym - trwa 6 tygodni,

3. urlop rodzicielski - jest to dodatkowy urlop na prawach urlopu macierzyńskiego - trwa 26 tygodni (zasiłek w tym czasie może być nieco niższy - szczegóły są opisane poniżej).

Według ogólnej zasady, urlopy te przysługują kobietom, ale w praktyce nie tylko. Warto  pamiętać, że po wykorzystaniu obowiązkowych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, matka ma prawo przekazać pozostałą część urlopu ojcu dziecka (maksymalnie 38 tygodni). Natomiast do automatycznego przekazania dochodzi w wyniku śmierci matki, czy porzucenia przez nią dziecka. Oczywiście, ojciec podobnie jak matka musi opłacać ubezpieczenie chorobowe, aby uzyskać świadczenia.

Niezależnie od decyzji matki odnośnie przekazania urlopu, ojciec ma prawo do tzw. urlopu ojcowskiego w wymiarze 14 dni. W tym czasie również przysługuje mu zasiłek macierzyński, o ile opłaca ubezpieczenie chorobowe. Ten 2-tygodniowy urlop trzeba wykorzystać dopóki dziecko nie ukończy 12 miesięcy.

Polecamy poradnik: Nowe obowiązki pracodawców w związku ze zmianami w urlopach macierzyńskich!

Co z urlopem wychowawczym? Osoby prowadzące działalność gospodarczą obecnie nie mają możliwości korzystania z urlopu wychowawczego, ale wkrótce wejdą w życie przepisy, które to zmienią. Przedsiębiorcy (a także osoby na umowach zlecenie) mają otrzymać prawo do maksymalnie 3-letniego urlopu wychowawczego, w trakcie którego wprawdzie nie będą otrzymywali zasiłku macierzyńskiego, ale państwo będzie opłacało za nich składki ZUS (odgórnie ustaloną wysokość). Urlop wychowawczy należy wykorzystać dopóki dziecko nie osiągnie 5 roku życia.

Jak wyliczana jest kwota zasiłku macierzyńskiego?

Warto także poznać zasady obliczania świadczeń przez ZUS. Wysokość zasiłku macierzyńskiego wyliczana jest biorąc pod uwagę podstawę, od której przedsiębiorca opłaca składki ZUS społeczne. Podstawę deklaruje się za pomocą deklaracji ZUS DRA. Np. dla „dużego ZUS-u”, minimalna podstawa to 60% przeciętnego wynagrodzenia, a maksymalna to 250% przeciętnego wynagrodzenia. Ogólna zasada jest taka: im wyższa podstawa, tym wyższy zasiłek macierzyński.

W pierwszej kolejności ZUS oblicza średnią podstawę dla ostatnich 12 miesięcy, w których było opłacane ubezpieczenie chorobowe. Od tak wyliczonej średniej odejmuje się 13,71% tej kwoty, a uzyskaną wartość dzieli się przez 30. W ten sposób oblicza się stawkę zasiłku brutto za jeden dzień przebywania na urlopie macierzyńskim. Aby uzyskać kwotę zasiłku za miesiąc należy pomnożyć wynik przez liczbę dni w miesiącu. Ponieważ jednak jest to kwota brutto, ZUS część tak obliczonego zasiłku przekazuje do urzędu skarbowego jako podatek dochodowy.

Warto jednak pamiętać, że prawo do zasiłku macierzyńskiego nie jest objęte okresem wyczekiwania - wystarczy opłacenie tylko jednej składki, aby zasiłek macierzyński został obliczony i wypłacony. Jak wówczas ZUS wylicza średnią podstawę?

Jeżeli okres opłacania składek na ubezpieczenie chorobowe jest krótszy niż 12 miesięcy, to do wyliczenia kwoty zasiłku macierzyńskiego brana jest średnia podstawa w tym krótszym okresie. Analogicznie dzieje się, gdy w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu są przerwy dłuższe niż 30 dni - wtedy ZUS wylicza średnią podstawę z okresu ubezpieczenia po takiej przerwie.

Kwota zasiłku nie jest jednak wypłacana w całości przez całe 52 tygodnie. Zasiłek macierzyński wynosi 100% obliczonej kwoty podczas podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego (maksymalnie 26 tygodni), ale już tylko 60% podczas urlopu rodzicielskiego (wprowadzonego w tym roku). Można jednak od razu zadeklarować chęć skorzystania z obu urlopów (tj. macierzyńskiego i rodzicielskiego), składając do ZUS odpowiednie dokumenty w ciągu 14 dni od urodzenia dziecka. Wtedy przez  52 tygodnie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego otrzymuje się 80% kwoty zasiłku. (Późniejsze złożenie dokumentów oznacza zasiłki w przywołanych wysokościach: 100% i 60%.)

Przedsiębiorcy, którym urodziło się dziecko w roku 2013, ale przed wejściem nowych przepisów, też mogą skorzystać z nowych zasad dotyczących urlopu rodzicielskiego. Wystarczy, że złożą podanie o urlop rodzicielski przed końcem urlopu macierzyńskiego. W takim przypadku, na czas okresu rodzicielskiego ZUS wypłaca 60% kwoty zasiłku macierzyńskiego.

Jak wnioskować o zasiłek macierzyński?

Aby otrzymać zasiłek macierzyński przedsiębiorca musi złożyć do właściwego oddziału ZUS-u 3 dokumenty:

1. wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego wraz z podaniem jaki wymiar urlopu ma zostać udzielony,

2. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,

3. druk Z-3B, na którym należy podać numer rachunku bankowego na który ZUS przekaże zasiłek.

Analogiczne zasady dotyczą uzyskania urlopu ojcowskiego, przy czym wówczas do podania należy także dołączyć oświadczenie o niepobieraniu zasiłku w związku z urlopem ojcowskim z innych tytułów ubezpieczeń.

Istnieje możliwość łącznego wnioskowania o wszystkie należne przedsiębiorcy urlopy z tytułu macierzyństwa. Należy wtedy dopisać na podaniu, że wniosek dotyczy też pozostałych należnych urlopów (dodatkowego macierzyńskiego i rodzicielskiego), wraz z podaniem wymiarów w jakim zostaną wykorzystane.

ZUS ma 30 dni na rozpatrzenie podania o zasiłek macierzyński. Jeżeli podanie zostało rozpatrzone pozytywnie, ZUS nie przesyła o tym żadnej informacji, tylko po prostu wypłaca zasiłek na podany numer konta. W przeciwnym razie, przedsiębiorca zostanie powiadomiony listownie o powodach, w tym np. o konieczności dostarczenia dodatkowych dokumentów.

Zapraszamy na forum Księgowość

Sebastian Bobrowski

Dyrektor Finansowy inFakt