Jak rozliczać po 1 stycznia 2009 r. zaniechane inwestycje

Kwestia możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów zaniechanych inwestycji uległa zmianie. Jest ona efektem nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z 6 listopada 2008 r. Na jej podstawie od 1 stycznia br.:

• uchylono obowiązujący dotychczas art. 23 ust. 1 pkt 35 updof, zgodnie z którym nie uważano za koszt uzyskania przychodów poniesionych kosztów zaniechanych inwestycji,

• zaczął obowiązywać art. 22 ust. 5e updof, pozwalający na potrącanie zaniechanych inwestycji w dacie ich zbycia lub likwidacji.

Zbycie zaniechanej inwestycji

Odpłatne zbycie zaniechanej inwestycji nie było przed 1 stycznia br. regulowane przepisami updof. W praktyce, w przypadku odpłatnego zbycia zaniechanej inwestycji przed 1 stycznia 2009 r., nie należało nakładów na nią traktować jako kosztów zaniechanej inwestycji, wyłączonych z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 35 updof. Tego rodzaju czynność była traktowana na równi ze sprzedażą towaru, a poniesione koszty stanowiły koszty uzyskania przychodu. Służyły one bowiem osiągnięciu przychodu ze sprzedaży tej inwestycji. Na takim stanowisku stawały również organy podatkowe. W piśmie z 12 kwietnia 2007 r., nr US-III/415-KK-I-OF-8/2007, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Augustowie stwierdził, że:

W myśl art. 23 ust. 1 pkt 35 updof nie uważa się za koszty uzyskania przychodów poniesionych kosztów zaniechanych inwestycji (w tym również w obcych środkach trwałych). W przedmiotowej sprawie regulacja ta nie ma zastosowania, ponieważ Spółka sprzedała poniesione nakłady inwestycyjne. Zgodnie z ogólną zasadą, o której mowa w art. 22 ust. 1 przedmiotowej ustawy, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów (...). W związku z tym, w razie sprzedaży niedokończonej inwestycji, poniesione na tę inwestycję nakłady stanowić będą koszty uzyskania przychodu. W tym przypadku koszty te są bowiem kosztem służącym osiągnięciu przychodu ze sprzedaży przedmiotowej inwestycji.

W związku z tym obowiązujący od 1 stycznia br. art. 22 ust. 5e updof, zezwalający na zaliczanie do kosztów zaniechanych inwestycji w momencie ich zbycia, usankcjonował stosowaną do tej pory praktykę. Obecnie możliwość zaliczenia do kosztów wydatków na zbywaną inwestycję wynika wprost z nowych przepisów updof.

PRZYKŁAD

Spółka jawna poniosła nakłady na rozpoczęcie budowy sklepu w wysokości 40 000 zł. 14 stycznia 2009 r. spółka sprzedała tę inwestycję za kwotę 50 000 zł. W tym dniu spółka powinna zaewidencjonować przychód z tytułu tej sprzedaży w wysokości 50 000 zł oraz zaewidencjonować koszt uzyskania tego przychodu w wysokości 40 000 zł.

Należy podkreślić, że ustawodawca w art. 22 ust. 5e updof, uznając, że koszty zaniechanych inwestycji są potrącalne w dacie zbycia inwestycji, nie wskazał, czy chodzi o inwestycje zbyte odpłatnie czy nieodpłatnie. Jeżeli jednak doszłoby do nieodpłatnego zbycia inwestycji, np. w drodze darowizny, zastosowanie znajdzie art. 23 ust. 1 pkt 11 updof. Na jego podstawie podatnicy nie mają prawa do zaliczania do kosztów podatkowych darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju.

Likwidacja zaniechanej inwestycji

Na podstawie art. 22 ust. 5e updof do kosztów uzyskania przychodu podatnik może zaliczyć również koszty zaniechanej inwestycji w dacie jej likwidacji. Powstaje pytanie, czy wprowadzając ten przepis, ustawodawca miał na myśli likwidację inwestycji w sensie fizycznym, np. rozbiórkę budynku, czy też do uznania inwestycji za zlikwidowaną wystarczy samo podjęcie decyzji o likwidacji, np. z powodu trwałego braku uzasadnienia ekonomicznego kontynuowania tej inwestycji i tym samym jej nieprzydatności. Za właściwe należy uznać stanowisko, że tak jak możliwa jest likwidacja środka trwałego z powodu jego nieprzydatności i wykreślenie go z ewidencji środków trwałych poprzez dokonanie odpowiedniego wpisu (data likwidacji oraz jej przyczyna) oraz sporządzenie dowodu likwidacji tego środka trwałego, tak i w przypadku likwidacji zaniechanej inwestycji możliwa jest jej likwidacja, mimo że inwestycja ta nadal będzie fizycznie istniała. Istotne jest podjęcie decyzji o likwidacji inwestycji. Likwidacja inwestycji w odróżnieniu od zawieszenia kontynuacji inwestycji musi mieć bowiem charakter trwały.

Wprowadzając od 1 stycznia br. możliwość zaliczania do kosztów zaniechanych inwestycji w dacie ich likwidacji, ustawodawca nie zawarł przepisów przejściowych odnoszących się do inwestycji rozpoczętych przed tą datą. Prawidłowe jest więc uznanie, że od 1 stycznia 2009 r. do kosztów podatkowych mogą być zaliczone:

• koszty wynikające z likwidacji inwestycji rozpoczętych przed 1 stycznia 2009 r., a likwidowanych po tej dacie,

• koszty inwestycji zaniechanych przed 1 stycznia 2009 r., a likwidowanych po tej dacie. W sytuacji zatem, gdy podmioty gospodarcze posiadają zaniechane inwestycje z lat poprzednich, po 1 stycznia 2009 r. mogą podjąć decyzje o ich likwidacji i koszty tych inwestycji zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu.

PRZYKŁAD

Spółka jawna poniosła nakłady na rozpoczęcie budowy sklepu w wysokości 40 000 zł. 14 stycznia 2009 r. spółka podjęła decyzję o likwidacji tej inwestycji ze względu na nieopłacalność ekonomiczną. Sporządziła w tym dniu dowód jej likwidacji oraz dokonała wykreślenia z ewidencji nakładów inwestycyjnych wraz z podaniem przyczyny likwidacji. W związku z tym w dniu 14 stycznia 2009 r. spółka prawidłowo zaliczyła do kosztów uzyskania przychodów kwotę 40 000 zł.

Zmiana rodzaju działalności

Omawiając problematykę zaniechanych inwestycji, należy zwrócić uwagę na obowiązujący nadal art. 23 ust. 1 pkt 6 updof, zgodnie z którym:

nie uznaje się za koszty uzyskania przychodu strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności.

Jego bliższa analiza może prowadzić do wniosku, że jeżeli do likwidacji zaniechanej inwestycji doszło na skutek zmiany rodzaju prowadzonej działalności, podatnik nie ma prawa zaliczyć jej do kosztów uzyskania przychodów.

Takie obostrzenie nie wynika wprost z żadnego przepisu updof. W przypadku likwidacji zaniechanej inwestycji nigdzie nie zastrzeżono, że nie stanowi ona kosztu uzyskania przychodu, gdy utraciła przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności. Należy jednak pamiętać, że inwestycją są środki trwałe w budowie w myśl ustawy o rachunkowości (art. 5a pkt 1 updof). Zgodnie z art. 3 pkt 16 ustawy o rachunkowości środkami trwałymi w budowie są zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Środkami trwałymi są zaś:

rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:

a) nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,

d) inwentarz żywy (art. 3 pkt 15 uor).

Definicja środka trwałego zawarta w ustawie o rachunkowości zawiera te same elementy co definicja środka trwałego w myśl updof. W związku z tym należy liczyć się z możliwością zajmowania przez organy podatkowe stanowiska, że jeżeli likwidowana inwestycja utraciła przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności, nakłady na nią nie powinny być zaliczone do kosztów podatkowych. Taką interpretację przepisów dotyczących zaniechanych inwestycji potwierdza również jeden z rodzajów wykładni przepisów zwany „z większego na mniejsze”. Kierując się tą wykładnią, skoro likwidacja środka trwałego w związku ze zmianą rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej nie powoduje powstania podatkowych kosztów, to tym bardziej likwidacja z tej przyczyny środka trwałego w budowie nie powinna generować kosztu uzyskania przychodu.

ZAGROŻENIA (-)

W związku z możliwością zaliczania do kosztów zaniechanych inwestycji oraz zakazem zaliczania do kosztów strat powstałych w wyniku likwidacji nie w pełni umorzonych środków trwałych, jeżeli środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności, organy podatkowe mogą zajmować niekorzystne dla podatników stanowisko. Według nich, jeżeli likwidowana inwestycja utraciła przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności, nakłady na nią nie powinny być zaliczone do kosztów podatkowych.

Zaprezentowana powyżej wykładnia dotycząca ewentualnego braku możliwości zaliczania do kosztów likwidacji inwestycji zaniechanych na skutek zmiany rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej jest dla podatnika niekorzystna. Dlatego warto poczekać na stanowisko organów podatkowych w tej sprawie.

• art. 5a pkt 1, art. 22 ust. 5e, art. 23 ust. 1 pkt 6 i 11 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1316

• art. 3 ust. 1 pkt 15 i 16 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 214, poz. 1343

Krzysztof Rustecki

ekspert w zakresie podatków dochodowych