Organ kontroli biegłych musi być niezależny

Komisja Europejska przygotowała zalecenia dla państw członkowskich w zakresie kontroli biegłych rewidentów. Z czego wynika ten krok?

- Faktycznie, Komisja Europejska przyjęła zalecenie dotyczące zewnętrznej kontroli jakości pracy biegłych rewidentów badających sprawozdania finansowe spółek zainteresowania publicznego (głównie zatem notowanych na giełdzie).

Komisja wyjaśnia, że poprzednie zalecenie z 15 listopada 2000 r. w sprawie kontroli jakości jest niewystarczające w świetle ostatnich zmian. W uzasadnieniu Komisja dowodzi, że dotychczasowe systemy kontroli oparte na weryfikacjach przeprowadzanych przez instytucje samorządowe, w tym biegłych rewidentów niewykonujących zawodu, nie wytrzymały próby czasu. Uważa też, że w niektórych krajach istniejące systemy kontroli jakości nie spełniają wymogów 43 Dyrektywy dotyczącej ustawowych audytów sprawozdań finansowych. Komisja uznała, że ogłoszenie zalecenia, które będzie miało zastosowanie do sprawowania kontroli nad audytorami spółek giełdowych, jest niezbędne wskazując, że rozwiązaniem pożądanym jest powierzenie systemu kontroli jakości niezależnemu organowi, który działałby pod kontrolą organu publicznego nadzoru.

Niezależność tego organu jest mocno podkreślana. Na czym ona ma polegać?

- O niezależności organu ma przesądzać fakt, że byłby on podporządkowany wyłącznie oganowi publicznego nadzoru oraz to, iż będzie mógł korzystać z niezależnych ekspertów. Przewiduje się, że część czynności kontrolnych mogliby wykonywać niezależni eksperci (także biegli), ale w każdym z przypadków ostateczna odpowiedzialność za sprawowanie kontroli spoczywałaby na organie publicznego nadzoru. Do tych niezbywalnych elementów zaliczono: wybór inspektorów, zatwierdzenie metodologii kontroli i raportów z kontroli oraz wydawanie instrukcji kontrolującym.

Niezależność to tylko jedna z cech, którą powinien charakteryzować się organ nadzoru publicznego?

- Określono, że system kontroli jakości musi być przejrzysty, a samorząd zawodowy nie może mieć żadnego prawa weta. Kontrolerzy muszą być niezależni, zaś zakres kontroli musi obejmować: przestrzeganie zasady niezależności, etyki zawodowej, jakości, stosowanie standardów wykonywania zawodu i innych obowiązujących przepisów. Dodatkowo kontroli ma podlegać ilość i jakość zasobów wykorzystywanych przy audycie oraz przestrzeganie wymogów dotyczących ustawicznego doskonalenia zawodowego. Zalecenie przewiduje też, że kontrolerzy będa musieli wyrywkowo weryfikować dokumentację roboczą. Wyniki przeprowadzonych kontroli będą publikowane w raporcie rocznym organu publicznego nadzoru. Kraje członkowskie muszą poinformować Komisję o podjętych działaniach do 6 maja 2009 r.

O czym powinny pamiętać państwa członkowskie przy implementacji 43 Dyrektywy do przepisów krajowych?

- Trudno przewidzieć na tym etapie, co konkretnie zrobią państwa członkowskie, ale należy traktować zalecenie jako uzupełnienie dyrektywy, która przecież już jest wdrażana. Warto zauważyć, że nie wszystkie kraje powołały już organy publicznego nadzoru, a w niektórych nie funkcjonuje w ogóle kontrola jakości dla wszystkich biegłych - niekiedy obowiązuje tylko dla audytorów spółek giełdowych.

Kraje członkowskie do kontroli biegłych mogą nadal wykorzystywać biegłych rewidentów. Czy to dobre rozwiązanie?

- Z punktu widzenia społeczności biegłych rewidentów utrzymanie w zaleceniu możliwości powoływania przez niezależny organ ekspertów, którymi mogą być właśnie biegli rewidenci, należy uznać za cenne osiągnięcie. Uważamy, że całkowite wyeliminowanie biegłych rewidentów z systemu kontroli byłoby szkodliwe i pozbawiałoby organy nadzoru możliwości skorzystania z ich umiejętności. Możliwość skorzystania z ekspertów jest zatem dobrym rozwiązaniem. Na przełomie 2008 i 2009 roku Europejska Federacja Księgowych i Audytorów Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EFAA) zamierza przeprowadzić badania, aby stwierdzić, czy de facto systemy kontroli jakości dla biegłych badających spółki giełdowe będą znacząco różniły się od systemów kontroli jakości przeznaczonych dla wszystkich biegłych.

Rozmawiała AGNIESZKA POKOJSKA