TSUE: gminne jednostki budżetowe nie są podatnikami VAT

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TS UE) stwierdził 29 września 2015 r., że "podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe będące przedmiotem postępowania głównego, nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności przewidzianego w tym przepisie".

Autopromocja

Orzekając w sprawie gminnego VAT, Trybunał przyznał we wtorek rację gminie Wrocław, która spiera się z Ministerstwem Finansów o to, czy jej zakłady budżetowe są podatnikiem VAT. Z pomocą samorządowych zakładów budżetowych i gminnych jednostek budżetowych, czyli m.in. szkół, domów kultury, muzeów, inspekcji i straży, samorząd wykonuje zadania powierzone mu na podstawie ustawy o samorządzie gminnym. Gmina Wrocław uznała, że to ona jest podatnikiem VAT, bowiem spełnia kryteria ustawy o VAT, samodzielnie prowadząc działalność gospodarczą.

Z pomocą samorządowych zakładów budżetowych i gminnych jednostek budżetowych, czyli m.in. szkół, domów kultury, muzeów, inspekcji i straży, samorząd wykonuje zadania powierzone mu na podstawie ustawy o samorządzie gminnym. Gmina Wrocław uznała, że to ona jest podatnikiem VAT, bowiem spełnia kryteria ustawy o VAT, samodzielnie prowadząc działalność gospodarczą.

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Biuletyn VAT

VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.

Minister finansów stwierdził, że ponieważ gminne jednostki budżetowe są wyodrębnione ze struktury gminy, to one, a nie samorząd, prowadzą samodzielnie działalność gospodarczą, wykonują w związku z tym czynności opodatkowane podatkiem VAT i w efekcie są odrębnymi podatnikami VAT. Spór nie znalazł rozstrzygnięcia w Naczelnym Sądzie Administracyjnym, który zwrócił się w tej sprawie z pytaniem do Trybunału UE w Strasburgu.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Podczas postępowania przed Trybunałem rząd polski zwrócił się - na wypadek gdyby TS UE uznał, iż gminne jednostki budżetowe nie mogą być uznane za podatników VAT - z wnioskiem o ograniczenie skutków wyroku w czasie. TS UE doszedł jednak do wniosku, że rząd polski nie wykazał ryzyka wystąpienia poważnych trudności. "Na rozprawie rząd ten przyznał bowiem, że nie jest w stanie ocenić spornych konsekwencji gospodarczych" - napisano w orzeczeniu.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Zdaniem partnera w kancelarii Crido Taxand Romana Namysłowskiego Trybunał potwierdził to, czego wszyscy spodziewali się od dawna, że gmina i jej jednostki budżetowe są jednym podatnikiem.

"Wyrok ten oznacza istną rewolucję w samorządach. Konieczność wyrejestrowania jednostek budżetowych - jeżeli były wcześniej zarejestrowane, wspólne rozliczanie podatku, czyli składanie jednej deklaracji dla całego organizmu, tzn. gminy wraz z jej jednostkami. Te jednostki zaś, dla których do tej pory VAT nie istniał, np. ze względu na wysokość obrotów, będą musiały nauczyć się VAT-u i funkcjonowania w nowej rzeczywistości" - ocenił Namysłowski.

Jego zdaniem nie bez znaczenia wyrok ten będzie też dla finansów gminnych. W przeszłości bowiem jednostki korzystające z funduszy unijnych uznawały VAT za koszt kwalifikowany. "Tymczasem uznanie gmin za jednego podatnika, i to od zawsze, oznacza, że częściowo gminom odliczenie przysługiwało" - dodał Namysłowski.

Na konsekwencje wyroku dotyczące realizacji projektów unijnych zwrócił też uwagę ekspert z kancelarii GWW w zakresie zamówień publicznych oraz funduszy unijnych Grzegorz Karwatowicz. Wskazał, że dotychczas zakład budżetowy był uznawany za podatnika podatku VAT, w związku z tym gmina, realizując projekt w obszarze działania takiej jednostki, oświadczała o braku możliwości rozliczenia podatku VAT, co pozwalało jej uzyskać środki z dofinansowania unijnego nie tylko na wydatki związane z wykonaniem przedmiotu projektu, ale również na opłacenie podatku VAT. To się jednak zmieni.

"Ta nowa sytuacja stanowi kolosalne wyzwanie dla polskich gmin. Będą one musiały znaleźć skuteczną metodę na uniknięcie zwrotu kwoty wsparcia unijnego, w tej części, jaka odpowiadała dofinansowaniu podatku VAT. W innym przypadku gminy mogą zostać zobligowane do zwrotu dofinansowania, jakie uzyskały na podatek VAT i to wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości podatkowych. Wówczas kwoty zwrotu środków mogą być nawet wielomilionowe" - ostrzegł Karwatowicz.

Dokumentacja VAT po zmianach od 1 lipca 2015 r.

Monitor Księgowego – prenumerata

Zdaniem Janiny Fornalik, doradcy podatkowego z firmy MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy wyrok oznacza, że VAT od czynności realizowanych przez jednostki budżetowe powinien być rozliczany w jednej deklaracji składanej przez gminę. Dotychczas jednostki budżetowe były traktowane jako odrębni podatnicy, zastosowanie do nich miały przepisy, które mówią, że nie trzeba się rejestrować na potrzeby VAT i rozliczać podatku, jeżeli obroty nie przekraczają 150 tys. zł rocznie.

"Tymczasem, zgodnie z wyrokiem TS UE, obroty te powinny być uwzględniane w deklaracjach VAT gminy, co może skutkować powstaniem zaległości podatkowych i koniecznością zapłaty odsetek. Ponadto problemem może okazać się brak fiskalizacji sprzedaży dokonywanej przez jednostki na rzecz osób fizycznych, przy czym niemożliwe jest już wypełnienie tego obowiązku za okresy przeszłe. W tym zakresie dużo będzie zależeć od stanowiska, jakie zaprezentuje Ministerstwo Finansów. Zasadne byłoby niestosowanie sankcji wobec gmin, skoro błędne rozliczenia były wynikiem praktyki organów podatkowych" - oceniła Fornalik.

Zaznaczyła, że Trybunał nie przychylił się do wniosku polskiego rządu, aby ograniczyć w czasie skutki wyroku, czyli uznać, że będzie on mieć zastosowanie jedynie co do przyszłości. "W przyszłości gminy niewątpliwie będą więc musiały zmienić swoje rozliczenia VAT i konsolidować księgi podatkowe wszystkich jednostek budżetowych i samej gminy, co wymagać będzie dodatkowych nakładów pracy administracyjnej" - dodała.

Zaznaczyła, że konsolidacja taka może mieć też wymierne korzyści dla gmin – wyeliminuje bowiem wątpliwości dot. odliczania VAT od inwestycji gminnych wykorzystywanych w działalności jednostek.

Skarbnik Katowic Danuta Kamińska powiedziała PAP, że orzeczenie Trybunału jest dla samorządów rewolucyjne, niemniej gminy takiego właśnie wyroku się spodziewały. "Pracujemy nad rozwiązaniami, które pozwolą nam sobie poradzić z tym zagadnieniem. Potrzebne są uzgodnienia z resortem finansów, dotyczące możliwości wspólnego rozliczenia VAT przez gminy i gminne jednostki budżetowe i stosowanie jednolitych zasad" - powiedziała Kamińska.

Jej zdaniem samorządy oczekują od MF wydania rozporządzenia w zakresie jednolitości rozliczenia VAT przez gminy. Dodała, że dotychczasowe zasady budziły duże wątpliwości, a strona samorządowa od wielu lat apelowała do ministerstwa, aby uporządkowało "ten bałagan". "Teraz w końcu mamy jednoznaczne stanowisko" - powiedziała Kamińska.

Zaznaczyła, że wspólne rozliczenie będzie jednak problemem, zwłaszcza w dużych gminach. "Bez odpowiedniego przygotowania informatycznego to będzie wręcz niemożliwe" - uważa skarbnik Katowic.

Rzeczniczka prasowa Ministerstwa Finansów Wiesława Dróżdż poinformowała PAP, że aby zapewnić samorządom czas na przygotowanie się do nowego modelu rozliczeń, do połowy 2016 r. fiskus nie będzie kwestionował rozliczeń dokonywanych z zastosowaniem obecnego modelu rozliczeń.

"Zakłada się, że +scentralizowanie+ rozliczeń nastąpi +w przód+. Samorządy mogą jednak, zgodnie z wyrokiem TS UE, podjąć decyzję o dokonaniu korekt rozliczeń, uwzględniając model +scentralizowany+, nieobjętych przedawnieniem, przy czym – celem zachowania zasady neutralności – korekty muszą zostać sporządzone w odniesieniu do całego poprzedniego 5-letniego okresu nieobjętego przedawnieniem. Nie będzie możliwe sporządzanie korekt wybiórczych, tj. tylko za wybrane przez samorządy okresy rozliczeniowe" - zaznaczyła.

Według MF sporządzenie korekt musi obejmować w szczególności: skorygowanie wysokości deklarowanego obrotu, m.in. poprzez uwzględnienie obrotów jednostek budżetowych dotychczas zwolnionych z VAT oraz zastosowanie w odliczeniach podatku naliczonego zasad dotyczących tzw. prewspółczynnika.

"W związku z tym, że wyrok TS UE może skutkować w niektórych przypadkach korzystania przez samorządy z programów finansowanych ze środków unijnych zmianą kwalifikowalności wydatków, Ministerstwo Finansów przewiduje brak konieczności zwrotu tych środków od beneficjentów w przypadku braku korekty podatku naliczonego. Szczegółowe zasady w tym zakresie zostaną przedstawione odrębnie" - poinformowała Dróżdż.

Zapewniła ponadto, że w resorcie finansów zostały podjęte prace, aby zmiana sposobu rozliczania VAT przez samorządy i utworzone przez nią jednostki budżetowe była jak najmniej uciążliwa. MF planuje w tej kwestii ścisłą współpracę z przedstawicielami środowiska samorządowego. "Wypracowana koncepcja będzie podstawą do podjęcia prac legislacyjnych, co powinno nastąpić najpóźniej w listopadzie br" - dodała rzeczniczka. (PAP)

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE (wielka izba) z dnia 29 września 2015 r. w sprawie C‑276/14 mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Naczelny Sąd Administracyjny (Polska) postanowieniem z dnia 10 grudnia 2013 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 5 czerwca 2014 r., w postępowaniu: Gmina Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów RP.