Brak rejestracji podmiotu nie pozbawia odliczenia VAT

W ostatnich pięciu orzeczeniach Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził interpretację korzystną dla podatników VAT, których kontrahenci okazali się nierzetelni (np. wyrok NSA z 5 grudnia 2008 r. I FSK 1581/07). W ocenie NSA brak rejestracji dla celów VAT nie oznacza automatycznego pozbawienia prawa do odliczenia. To, że wystawca faktury nie był zarejestrowany, nie w każdym przypadku odbije się na rozliczeniu jego kontrahentów. Przemawia za tym analiza prawa unijnego i orzecznictwa ETS.

Po wyrokach NSA zakwestionowanie odliczenia z takich faktur nie będzie proste. Fiskus będzie musiał na każdą spojrzeć indywidualnie i udowodnić, że podatnik mógł chociaż podejrzewać oszustwo. Eksperci zauważają, że do tej pory fiskusowi trudno było przekonać się do takiej interpretacji, i mają nadzieję, że profiskalną praktykę uda się zmienić.

Nie ma automatu

We wszystkich sprawach, którymi zajął się NSA, chodziło o to samo: podatnik odliczył VAT z faktur wystawionych przez niezarejestrowany podmiot. Fiskus sprawdzał podatnika, potem wystawcę faktury i zarzucał bezprawne odliczenie podatku. Nie było istotne, czy okoliczności przeprowadzenia transakcji mogły wydać się podejrzane, czy brak rejestracji był wynikiem zwykłego gapiostwa. Wszyscy podatnicy automatycznie tracili prawa do rozliczenia faktur.

Sąd I instancji nie zgodził się na takie uproszczenie. Jego stanowisko potwierdził NSA, który oddalił skargi kasacyjne dyrektora izby skarbowej. W uzasadnieniu do wyroków NSA zgodził się, że organy podatkowe nie mogą skupiać się tylko na tym, czy wystawca faktury był zarejestrowanym podatnikiem VAT.

Z orzecznictwa ETS i prawa unijnego wynika, że prawo do odliczenia VAT jest podstawowym uprawnieniem podatników, które pozwala zrealizować zasadę neutralności VAT. Odliczenia można pozbawić tylko wtedy, gdy działalność kontrahenta podatnika była zorganizowana w sposób budzący wątpliwości. Żeby skutecznie pozbawić podatnika prawa do odliczenia, trzeba udowodnić, że podatnik mógł przewidywać nadużycie prawa. Inaczej mówiąc, organ podatkowy w decyzji musi podać okoliczności, które wskazują, że podatnik wiedział lub mógł wiedzieć o oszustwie.

Ograniczenie fiskalizmu

Oczywiście wyroki nie oznaczają, że we wszystkich sprawach podatnikom uda się obronić prawo do odliczenia. Fiskusowi będzie łatwo utrzymać swoje decyzje, wskazując na zaniżoną cenę transakcji, zapłatę gotówką czy brak możliwości wydania towaru. Jednak dla ekspertów najważniejsze jest jedno - odejście od formalizmu.