REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak pogłębić analizę rentowności firmy - model Du Ponta

Jan Podobiński

REKLAMA

Analiza wskaźnikowa dostarcza użytecznych informacji na temat funkcjonowania i kondycji firmy. Wartość informacyjna całego systemu wskaźników jest zwykle o wiele wyższa niż pojedynczych wskaźników, ponieważ daje możliwość lepszego opisu złożonych procesów zachodzących w jednostce gospodarczej. Przykładem takiego narzędzia pogłębionej analizy jest model Du Ponta.

Model Du Ponta bazuje na wybranych pozycjach bilansu oraz rachunku zysków i strat oraz pokazuje zależności przyczynowo-skutkowe, jakie zachodzą pomiędzy najbardziej ogólnymi (syntetycznymi) wskaźnikami, takimi jak ROE czy ROA, i wskaźnikami występującymi na niższych poziomach piramidy1. Podstawowa zasada opisywanego w artykule modelu opiera się na rozłożeniu informacji zawartych w najbardziej syntetycznych wskaźnikach na czynniki proste, o niższym stopniu ogólności. Przyjmuje się, że piramida Du Ponta może służyć zarówno jako narzędzie diagnostyczne, gdy chodzi o przeszłość, jak i jako narzędzie planistyczne w odniesieniu do przyszłości. Równocześnie sam proces analizy czy symulacji można przeprowadzać „oddolnie” lub „odgórnie”.

Przykład modelu wskaźników

Działalność firmy „X” w analizowanym okresie charakteryzowała się następującymi wielkościami: przychody ze sprzedaży - 100 000 zł, koszty operacyjne - 85 000 zł, wskaźnik zadłużenia aktywów - 49,62%, stopa oprocentowania zobowiązań - 13%, wskaźnik obrotu aktywami - 1,5. Obliczmy stopę zwrotu z kapitału własnego ROE oraz pozostałe parametry piramidy Du Ponta, przy stopie podatku dochodowego równej 19%.

Tabela przedstawia schemat Du Ponta oraz wyliczenia do przykładu.

 

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

 

gdzie:

ROE - rentowność kapitału własnego (ang. return on equity),

ROA - rentowność aktywów (ang. return on assets),

TA/E - mnożnik kapitału własnego (ang. total assets to equity),

ROS - rentowność netto sprzedaży (ang. return on sales),

TAT - efektywność wykorzystania aktywów, inaczej rotacja aktywów (ang. total asset turnover),

WZA - wskaźnik zadłużenia aktywów.

Opis modelu

Na szczycie hierarchicznej struktury wskaźników znajduje się wskaźnik rentowności kapitału własnego ROE. Można go obliczyć, dzieląc zysk netto przez kapitał własny. Jednak w prezentowanym modelu wskaźnik ROE wyrażony jest za pomocą tzw. równania Du Ponta, w którym stopa zwrotu z kapitału własnego ROE równa się iloczynowi rentowności aktywów ROA i tzw. mnożnika kapitału własnego. Mnożnik określa strukturę zaangażowanych w firmie kapitałów i jest miernikiem wielkości dźwigni finansowej. Tożsamość tę wyraża następująca formuła:

ROE = ROA × TA/E

Jak widać na schemacie, rentowność aktywów ROA zależy od rentowności sprzedaży ROS oraz rotacji aktywów TAT, co zapisujemy:

ROA = ROS × TAT

W wyniku dalszego rozwinięcia równania Du Ponta otrzymamy tzw. rozszerzone równanie Du Ponta, w którym ROE opisuje następująca formuła:

ROE = (rentowność sprzedaży) × (rotacja aktywów) × (mnożnik kapitału) = ROS × TAT × TA/E

Z równania wynika, że wielkość wskaźnika ROE zależy od następujących trzech czynników:

l poziomu rentowności sprzedaży netto ROS,

l poziomu efektywności wykorzystania aktywów TAT, tzn. ich obrotowości,

l oraz mnożnika kapitału własnego TA/E.

Zależność ta jest wprost proporcjonalna, ponieważ ROE zmienia się wprost proporcjonalnie do rentowności sprzedaży ROA, rotacji aktywów oraz mnożnika kapitału własnego (struktury finansowania).

„Rozłożenie” wskaźnika ROE w modelu Du Ponta ułatwia określenie przyczyn wpływających na jego poziom. Dla przykładu, powodem spadku ROE może być: gorsze wykorzystanie posiadanego majątku, zbyt niskie wykorzystanie dźwigni finansowej czy zbyt mała marża na sprzedaży.

Duży wpływ na poziom stopy z kapitału własnego ROE w przedsiębiorstwie może mieć jego struktura finansowania, reprezentowana w piramidzie Du Ponta przez mnożnik kapitału własnego TA/E, gdzie TA/E = aktywa ogółem / kapitał własny. Pokazuje on, ile razy majątek firmy jest większy od kapitału własnego oraz w jakim stopniu majątek przedsiębiorstwa jest finansowany z kapitału własnego. Zgodnie z tą definicją w przykładzie wskaźnik TA/E został obliczony za pomocą następującej formuły:

TA/E = 1 / (1 - WZA)

Wyższy poziom mnożnika oznacza zwiększenie udziału kapitału obcego w ogólnej strukturze kapitału, co z kolei pociąga za sobą wzrost ryzyka finansowego przedsiębiorstwa. Wartość mnożnika kapitału może zawierać się w przedziale od jeden do plus nieskończoności.

Wskaźnik TA/E pokazuje również, ile razy rentowność kapitału własnego jest większa od rentowności aktywów. W przypadku finansowania się jedynie kapitałem własnym wartość mnożnika jest równa 1 i wówczas ROE = ROA.

Wzrost rentowności kapitału własnego ROE można uzyskać poprzez zmianę struktury finansowania, tzn. zwiększając udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku, co określane jest mianem tzw. dźwigni finansowej (ang. financial leverage). Wielkość dźwigni finansowej można zapisać jako różnicę rentowności kapitałów własnych ROE i rentowności majątku ROA:

dźwignia finansowa = ROE - ROA = ROA × [(D + E)/E)] - ROA.

Po przekształceniu otrzymamy:

dźwignia finansowa = ROA × (D/E).

Efekt finansowania obcego będzie pozytywny, jeśli ROE > ROA.

Tak długo, dopóki występuje wzrost wskaźnika ROE w związku ze wzrostem zadłużenia, mamy do czynienia z dodatnim efektem dźwigni finansowej. Jeżeli jednak wzrost zadłużenia powoduje spadek wskaźnika ROE, to występuje ujemna dźwignia finansowa.

Inaczej mówiąc, firma może korzystać z efektu dźwigni finansowej poprzez podwyższanie stopnia zadłużenia tak długo, dopóki rentowność aktywów ROA jest wyższa od kosztu kapitału obcego, czyli oprocentowania długu. Dzieje się tak dlatego, ponieważ odsetki płacone z tytułu angażowania kapitału obcego pomniejszają wynik finansowy. Zobowiązania firmy „X” w omawianym przykładzie stanowią 49,62% aktywów. Warto zauważyć, że wskaźnik ROA jest równy stopie oprocentowania długu 13%, z czego wynika, że firma osiągnęła maksymalny poziom zadłużenia i dalszy jego wzrost będzie powodował spadek wskaźnika ROE.

Kolejnym kluczowym wskaźnikiem w schemacie Du Ponta jest wskaźnik rentowności aktywów ROA. Jest on iloczynem rentowności sprzedaży i rotacji aktywów ogółem, co wyraża poniższa formuła:

ROA = ROS × TAT = (zysk netto/sprzedaży) × (sprzedaż/aktywa)

gdzie:

ROS = (sprzedaż - koszty uzyskania przychodów)/sprzedaż,

TAT - wskaźnik efektywności wykorzystania aktywów lub rotacji aktywów ilustruje intensywność wykorzystania całego majątku i przedstawia, jaką krotność aktywów stanowi sprzedaż. Wskaźnik TAT nazywany jest również wskaźnikiem produktywności majątku lub obrotowości, a jego wielkość zależy od specyfiki branży, dlatego powinien być stosowany przy porównywaniu firm z tego samego sektora. Podniesienie poziomu tego wskaźnika jest możliwe poprzez wzrost sprzedaży albo zmniejszenie wartości majątku (aktywów).

Z równania wynika, że określony poziom wskaźnika rentowności aktywów ROA osiągnąć można za pomocą wyboru różnych kombinacji rentowności sprzedaży ROS i rotacji aktywów TAT. Jak dowodzi praktyka gospodarcza, uzyskanie proporcjonalnego wzrostu wartości obu czynników jest trudne do osiągnięcia. Dlatego wyższy poziom rentowności sprzedaży może być osiągnięty dzięki poprawie wielkości drugiego czynnika, czyli przyspieszeniu obrotu aktywów. Można wówczas posłużyć się jedną z następujących reguł:

l „mały obrót - duży zysk” - polega ona na zwiększeniu marży zysku na sprzedaży, czyli małym obrocie związanym z wysoką ceną towaru,

l „duży obrót - mały zysk” - przy której następuje obniżenie marży zysku na sprzedaży i przyspieszenie rotacji. Obniżenie ceny sprzedaży skutkuje zwiększonym obrotem.

Dodatkowym efektem takiego działania będzie równocześnie obniżenie poziomu zapotrzebowania na kapitał obcy w przedsiębiorstwie.

Zalety i wady modelu Du Ponta

Zalety modelu:

l spójność i zwartość konstrukcji, która pozwala w sposób uporządkowany podchodzić do problematyki analizy wskaźnikowej,

l wskazuje wzajemne powiązania pomiędzy wskaźnikami,

l pokazuje, że zjawiska ekonomiczne w przedsiębiorstwie są ze sobą logicznie powiązane,

l pozwala wyodrębnić te wskaźniki, które są istotne dla danej jednostki, również modyfikując podstawowy model i budując własne układy strukturalne.

Najpoważniejszą jego wadą jest to, że nie są w nim reprezentowane wskaźniki płynności.

Narzędzie, jakie stanowi model Du Ponta, wskazuje na wzajemne zależności występujące pomiędzy pojedynczymi wskaźnikami, a jednocześnie - ogniskując się na najbardziej istotnych, mocnych i słabych stronach gospodarowania - daje możliwość lepszego wglądu w funkcjonowanie firmy, ułatwiając tym samym bardziej efektywne nią zarządzanie.

Jan Podobiński

ekspert w zakresie finansów

 

 

1 W literaturze spotkamy się z różnymi określeniami koncepcji firmy Du Pont, które mogą być stosowane zamiennie, np. model wskaźników czy analiza wskaźnikowa Du Ponta; piramida, schemat, drzewo, system, formuły czy tożsamości Du Ponta.

Źródło: Biuletyn Rachunkowości

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF tuż za rogiem! Księgowi mówią jasno: za zgodność e-faktur odpowiadać będą przedsiębiorcy

KSeF już jest na horyzoncie. Przedsiębiorcy wciąż jednak zwlekają z przygotowaniami do e-faktur, licząc na pomoc księgowych z biur rachunkowych. Tymczasem to oni sami będą odpowiadać za zgodność z nowymi przepisami. Jak dobrze przygotować firmę i uniknąć kosztownych potknięć? Sprawdź, co zrobić już teraz.

Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a Wielką Brytanią – kompendium wiedzy dla polskich rezydentów podatkowych

W erze globalnej mobilności zawodowej i kapitałowej coraz więcej Polaków uzyskuje dochody z zagranicy. Najczęściej chodzi o Wielką Brytanię – kraj, który od lat przyciąga naszych obywateli do pracy, prowadzenia działalności gospodarczej czy inwestowania. W takim kontekście kluczowa staje się znajomość zasad opodatkowania dochodów uzyskiwanych w UK przez osoby będące polskimi rezydentami podatkowymi.

Prof. W. Modzelewski: VAT unijny to największe zagrożenie dla uczciwych podatników. Trzeba zrezygnować z pozornych działań uszczelniających i napisać od nowa ustawę o VAT

Powoli ale skutecznie przebija się do świadomości podatników diagnoza, że VAT unijny, wprowadzony w Polsce w 2004 r., był od początku nieznaną w historii pułapką zastawioną nie tylko na nasze państwo, lecz również na dziesiątki tysięcy naiwnych i uczciwych podatników, którzy mieli być (i są nadal) ofiarami tego eksperymentu – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Ordynacja podatkowa - MF szykuje liczne zmiany od 2026 r. Przedawnienie, zapłata podatku, zwrot nadpłaty, MDR i wiele innych nowości w projekcie nowelizacji

W dniu 28 marca 2025 r. opublikowany został projekt bardzo obszernej nowelizacji Ordynacji podatkowej i kilkunastu innych ustaw. Zmiany są bardzo liczne i mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r. Ministerstwo Finansów informuje, że celem tej nowelizacji jest poprawa relacji między podatnikami i organami podatkowymi, zwiększenie efektywności działania organów podatkowych oraz doprecyzowanie przepisów, których stosowanie budzi wątpliwości. Zobaczmy jakie zmiany czekają podatników od początku przyszłego roku.

REKLAMA

Obowiązkowe e-Doręczenia od 1 kwietnia 2025 r. dla firm zarejestrowanych w KRS. Jak założyć skrzynkę i aktywować Adres do Doręczeń Elektronicznych (ADE)

W komunikacie z 27 marca 2025 r. Poczta Polska przypomina o nadchodzącym terminie: 1 kwietnia 2025 r., kiedy to obowiązek korzystania z systemu e-Doręczeń zostanie rozszerzony na przedsiębiorstwa zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym przed początkiem bieżącego roku.

Ekologiczne opakowania w e-handlu - ogromne wyzwanie dla logistyki

Europejski klient e-commerce ma sprzeczne oczekiwania wobec opakowań, w których dostarczane są jego zamówienia. Domaga się ekologicznych rozwiązań, ale rzadko zrezygnuje z zakupu, jeśli nie otrzyma alternatywy zrównoważonej klimatycznie. Nie chce też płacić za spełnienie postulatów środowiskowych, a długa lista rozbieżności generuje ogromne wyzwania po stronie sprzedawców i logistyki. Ekologiczna rewolucja nie jest tania, dodatkowo nowe unijne przepisy wymuszają daleko idące zmiany w procesie realizacji zamówień.

Praca w KAS - rekrutacja 2025. Gdzie szukać ogłoszeń?

Praca w KAS a rekrutacja w 2025 roku. Jakie zadania ma Krajowa Administracja Państwowa? Kto może pracować w KAS? Gdzie szukać ogłoszeń? Jakie są wymagania są w trakcie rekrutacji w 2025 roku?

Roczne zeznanie podatkowe CIT tylko do 31 marca. Jak złożyć CIT-8

Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa przypominają, że 31 marca 2025 r. upływa termin złożenia zeznania CIT-8 za 2024 rok dla tych podatników, których rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. CIT-8 można złożyć także elektronicznie w serwisie e-Urząd Skarbowy bez konieczności posiadania podpisu kwalifikowanego.

REKLAMA

PKPiR 2026: będzie 15 poważnych zmian i nowe rozporządzenie od 1 stycznia. Terminy wpisów, dodatkowe kolumny do KSeF, dowody księgowe i inne nowości

Minister Finansów przygotował projekt nowego rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (pkpir). Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Sprawdziliśmy co się zmieni w zasadach prowadzenia pkpir w porównaniu do obecnego stanu prawnego.

Odpisy amortyzacyjne spółek nieruchomościowych

Najnowsze orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) przynoszą istotne zmiany dla spółek nieruchomościowych w zakresie możliwości rozpoznawania odpisów amortyzacyjnych w kosztach podatkowych. W styczniu tego roku NSA w kilku wyrokach (sygn. II FSK 788/23, II FSK 789/23, II FSK 987/23, II FSK 1086/23, II FSK 1652/23) potwierdził korzystne dla podatników stanowisko wojewódzkich sądów administracyjnych (WSA).

REKLAMA