REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Walutowe kontrakty terminowe typu forward - jak ująć w księgach rachunkowych

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Andrzej Dmowski

REKLAMA

Kontrakty forward, łącznie z kontraktami futures, stanowią jeden z trzech rodzajów pochodnych instrumentów finansowych oferowanych na polskim rynku finansowym. Innymi rodzajami pochodnych instrumentów finansowych są: kontrakty zamiany swap oraz kontrakty opcyjne i warranty.

Ustawa o rachunkowości ogólnie definiuje instrument finansowy jako kontrakt, którego zawarcie powoduje wystąpienie u jednej ze stron aktywów finansowych, a u drugiej zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego.

Zgodnie z § 3 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych za instrument pochodny należy uznać taki instrument finansowy, którego:

l wartość jest zależna od zmiany wartości instrumentu bazowego, tj. określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej podobnej wielkości, i

l nabycie nie powoduje poniesienia żadnych wydatków początkowych albo wartość netto tych wydatków jest niska w porównaniu z wartością innych rodzajów kontraktów, których cena zależy od zmiany warunków rynkowych, i

l rozliczenie nastąpi w przyszłości.

Podobnymi kontraktami terminowymi są kontrakty futures. Budowa kontraktów forward i futures jest taka sama. Podstawową cechą różniącą je jest rynek, na którym dokonuje się transakcji. Kontrakty forward zawiera się na rynku pozagiełdowym, a kontrakty futures są notowane na giełdach terminowych. W konsekwencji kontrakty forwardsą niestandaryzowane, obie strony kontraktu dowolnie uzgadniają ilość, termin oraz cenę dostawy instrumentu bazowego.

Celem zawieranych transakcji forward jest m.in.:

l zabezpieczenie się przed stratami wynikającymi ze zmian cen instrumentów bazowych; w tym przypadku mamy do czynienia z transakcjami zabezpieczającymi - hedging;

l osiągnięcie zysku na zmianie cen kontraktów terminowych; w takim przypadku mówimy o inwestycyjnym (spekulacyjnym) celu transakcji.

Jaką umowę można uznać za kontrakt forward?

Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu za kontrakt forward należy uznać umowę nakładającą na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym terminie i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu. Kontrakt stanowi porozumienie zawarte pomiędzy dwiema instytucjami finansowymi lub pomiędzy instytucją finansową będącą emitentem danego kontraktu a klientem go nabywającym. Realizacja kontraktu następuje w momencie dostawy lub rozliczenia kontraktu, przez fizyczną dostawę przedmiotu kontraktu lub poprzez rozliczenie netto.

UWAGA!

Strony kontraktu forward mogą dowolnie kształtować warunki zawarcia i rozliczenia. Jednak muszą być one zgodne z regulacjami art. 58 Kodeksu cywilnego.

Tabela. Kategorie pochodnych instrumentów finansowych

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
 

Zasady ewidencji rachunkowej instrumentów finansowych znajdziemy w ustawie o rachunkowości oraz w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych.

Ewidencja kontraktu forward typu non-delivery

W przypadku kontraktu forward strony dokonują rozliczenia netto.

1. Zakup kontraktu

- ewidencja pozabilansowa

2. Wycena bilansowa - różnica między ceną nabycia a wartością godziwą

Wn „Aktywa finansowe”

- w analityce: „Kontrakty forward

Ma „Przychody finansowe”

3. Realizacja kontraktu

a) wyksięgowanie skutków wyceny bilansowej

Wn „Przychody finansowe”

Ma „Aktywa finansowe”

- w analityce „Kontrakty forward

b) zarachowanie dodatniej różnicy - uzyskanego zysku

Wn „Aktywa finansowe”

- w analityce „Kontrakty forward

Ma „Przychody finansowe”

c) wpływ na rachunek uzyskanego zysku

Wn „Rachunek bankowy”

Ma „Aktywa finansowe”

- w analityce: „Kontrakty forward

Jakie są skutki podatkowe transakcji zabezpieczonych instrumentami finansowymi

Sposób rozliczenia instrumentów finansowych ma istotny wpływ na określenie wielkości przychodu oraz kosztu uzyskania przychodu. W świetle ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych pochodne instrumenty finansowe, w tym kontrakty terminowe forward, stanowią prawa majątkowe. Ich cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów.

W przypadku transakcji związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi podatkowy przychód może powstać przy:

l zbyciu pochodnego instrumentu finansowego,

l realizacji prawa wynikającego z instrumentu,

l rezygnacji z prawa wynikającego z instrumentu.

Przychód wynikający z transakcji z udziałem pochodnych instrumentów finansowych jest opodatkowany na zasadach ogólnych, jak inne przychody związane z działalnością gospodarczą.

Za datę powstania przychodu w przypadku zbycia pochodnych instrumentów finansowych uważa się dzień zbycia prawa majątkowego, nie późniejszy niż dzień wystawienia faktury.

Sposób określenia kosztów związanych z transakcjami z udziałem pochodnych instrumentów finansowych został przedstawiony w art. 16 ust. 1 pkt 8b updop.

Za koszty uzyskania przychodów nie uważa się wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu:

l realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo

l rezygnacji z tych praw, albo

l odpłatnego zbycia instrumentów.

Podsumowując, należy stwierdzić, że wydatki na nabycie pochodnych instrumentów finansowych mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w momencie realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z tych praw lub odpłatnego zbycia instrumentów.

W odróżnieniu od kierunku interpretacyjnego zaprezentowanego przez Ministerstwo Finansów w piśmie z 18 maja 1998 r., nr PO 4/AK-802-674/6210/97, które mówiło o różnym traktowaniu pochodnych instrumentów finansowych będących papierami wartościowymi oraz niebędących papierami wartościowymi, od 2004 r. organy podatkowe wypracowały nową linię interpretacyjną.

Zgodnie z nowym podejściem organy podatkowe uznały wszystkie pochodne instrumenty finansowe za prawa majątkowe niebędące papierami wartościowymi. Wskazano, że zyski lub straty z tytułu zbycia, realizacji lub rezygnacji z tych praw opodatkowuje się na zasadach ogólnych, tak jak inne zyski lub straty z działalności gospodarczej.

W przypadku rzeczywistych pochodnych instrumentów, które są rozliczane poprzez dostawę instrumentu bazowego (sprzedaż waluty, innego towaru), przychód i koszt jest określany w wysokości całej wartości przekazywanego instrumentu bazowego.

W przypadku nierzeczywistych instrumentów pochodnych rozliczanych na zasadzie netto (wypłacana jest różnica między ceną zakontraktowaną a ceną rzeczywistą instrumentu bazowego w momencie rozliczenia kontraktu) dla celów podatku dochodowego rozpatrywana jest różnica między przychodem i kosztem, która może być zyskiem lub stratą dla podatnika.

Przykład 1

10 listopada 2006 r. spółka zaciągnęła pożyczkę o wartości 500 000 USD. Kurs dolara tego dnia wynosi 2,90 PLN/USD. Obawiając się spadku kursu złotego do dolara, spółka zawarła walutowy kontrakt terminowy forward na zakup 500 000 dolarów za 3 miesiące po kursie 3,00 PLN/USD. Kurs na dzień bilansowy wynosił 3,10 PLN/USD. W dniu rozliczenia kontraktu: 3,05 PLN/USD. Kontrakt zostanie zrealizowany bez przekazania instrumentu bazowego - dolarów. Kontrakt nie jest instrumentem zabezpieczającym.

Ewidencja księgowa

1. Zaciągnięcie pożyczki

500 000 USD × 2,90 PLN/USD = 1 450 000 zł

Wn „Rachunek bankowy” 1 450 000

Ma „Kredyty bankowe i pożyczki” 1 450 000

2. Zawarcie kontraktu terminowego

- ewidencja pozabilansowa

500 000 USD × 3,00 PLN/USD = 1 500 000 zł

Wn „Aktywa krótkoterminowe” - kontrakty forward 1 500 000

3. Wycena bilansowa kontraktu forward

500 000 USD × 3,10 PLN/USD = 1 550 000 zł

500 000 USD × 3,00 PLN/USD = 1 500 000 zł

1 550 000 zł - 1 500 000 zł = 50 000 zł

Wn „Aktywa finansowe” - kontrakty forward 50 000

Ma „Przychody finansowe” 50 000

4. Wycena bilansowa pożyczki

500 000 USD × 2,90 PLN/USD = 1 450 000 zł

500 000 USD × 3,10 PLN/USD = 1 550 000 zł

1 550 000 zł - 1 450 000 zł = 100 000 zł

Wn „Koszty finansowe” 100 000

Ma „Kredyty i pożyczki” 100 000

5. Realizacja kontraktu

a) wyksięgowanie skutków wyceny bilansowej

Wn „Przychody finansowe” 50 000

Ma „Aktywa finansowe” 50 000

- w analityce „Kontrakty forward”

b) zarachowanie dodatniej różnicy - uzyskanego zysku

500 000 USD × 3,05 PLN/USD = 1 525 000 zł

500 000 USD × 3,00 PLN/USD = 1 500 000 zł

1 525 000 zł - 1 500 000 zł = 25 000 zł

Wn „Aktywa finansowe” 25 000

- w analityce „Kontrakty forward” Ma „Przychody finansowe” 25 000

c) wpływ na rachunek uzyskanego zysku

Wn „Rachunek bankowy” 25 000

Ma „Aktywa finansowe” 25 000

6. Zapłata pożyczki według kursu z dnia rozliczenia kontraktu

a) korekta kosztów wyceny bilansowej

500 000 USD × 2,90 PLN/USD = 1 450 000 zł

500 000 USD × 3,10 PLN/USD = 1 550 000 zł - wycena bilansowa

500 000 USD × 3,05 PLN/USD = 1 525 000 zł - wycena przy realizacji

Korekta: 25 000 zł

Wn „Kredyty i pożyczki” 25 000

Ma „Koszty finansowe” 25 000

b) zapłata pożyczki

Wn „Kredyty i pożyczki” 1 525 000

Ma „Rachunek bankowy” 1 525 000

7. Wyksięgowanie kontraktu terminowego z ewidencji pozabilansowej

Ma „Aktywa krótkoterminowe” - kontrakty forward 1 500 000

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
 

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
 

Problem dotyczy określenia wysokości przychodu i kosztu dla spółki z tytułu realizacji tego kontraktu forward.

Jak wynika z opisu problemu, spółka nie otrzyma fizycznie całej kwoty waluty potrzebnej do zapłaty pożyczki, lecz jedynie otrzyma albo zapłaci kwotę będącą różnicą pomiędzy kursem forwardowym (określonym w kontrakcie terminowym) a kursem rzeczywistym w dniu realizacji kontraktu. Nastąpi więc rozliczenie netto tego kontraktu.

Spółka wykazuje przychód z realizacji kontraktu forward w przypadku osiągnięcia zysku z tej transakcji albo wykazuje tylko koszty uzyskania przychodu w razie poniesienia straty na kontrakcie.

Przychodem dla spółki będzie zysk z kontraktu terminowego równy różnicy pomiędzy kwotą pożyczki w dolarach przeliczoną według kursu sprzedaży banku, z którego korzysta spółka, z dnia realizacji kontraktu a kwotą pożyczki w dolarach przeliczoną na złote według kursu określonego w kontrakcie terminowym.

Natomiast kosztem uzyskania przychodu będzie strata z kontraktu terminowego równa różnicy pomiędzy kwotą pożyczki w dolarach przeliczoną na złote według kursu określonego w kontrakcie terminowym a kwotą pożyczki w dolarach przeliczoną według kursu sprzedaży banku, z którego korzysta spółka, z dnia realizacji kontraktu. Zbieżne stanowisko zajął Pierwszy Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie w piśmie z 25 marca 2005 r., nr 1471/DPD1/423-5/05/EC.

Należy wskazać, iż częstym błędem podatników jest wykazywanie przychodów i kosztów wynikających z kontraktu forward rozliczanego bez fizycznej dostawy w wysokości całej wartości kwoty kontraktu (w tym przypadku pożyczki) przeliczonej odpowiednio według kursu rozliczeniowego i kursu rzeczywistego banku dewizowego spółki z dnia rozliczenia kontraktu. Powoduje to u podatnika znaczące zawyżenie przychodów i kosztów podatkowych.

l art. 12 ust. 3a ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U z 2006 r. Nr 251, poz. 1847

l art. 35a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r.  Nr 208, poz. 1540

l § 13 i 21 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych - Dz.U. Nr 149, poz. 1674; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 256, poz. 2146

Andrzej Dmowski

doradca podatkowy

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Biuletyn Rachunkowości

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Nowe limity podatkowe na 2026 rok - co musisz wiedzieć już dziś? Wyliczenia i konsekwencje

Rok 2026 przyniesie przedsiębiorcom realne zmiany – limity podatkowe zostaną obniżone w wyniku przeliczenia według niższego kursu euro. Granica przychodów dla małego podatnika spadnie do 8 517 000 zł, a limit jednorazowej amortyzacji do 212 930 zł. To pozornie drobna korekta, która w praktyce może zdecydować o utracie ulg, uproszczeń i korzystnych form rozliczeń.

Samofakturowanie w KSeF – jakie warunki trzeba spełnić i jak przebiega cały proces?

Samofakturowanie pozwala nabywcy wystawiać faktury w imieniu sprzedawcy, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dowiedz się, jakie warunki trzeba spełnić i jak przebiega cały proces w systemie KSeF.

SmartKSeF – jak bezpiecznie wystawiać e-faktury

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) zmienia sposób dokumentowania transakcji w Polsce. Od 2026 r. e-faktura stanie się obowiązkowa, a przedsiębiorcy muszą przygotować się na różne scenariusze działania systemu. W praktyce oznacza to, że kluczowe staje się korzystanie z rozwiązań, które automatyzują proces i minimalizują ryzyka. Jednym z nich jest SmartKSeF – narzędzie wspierające firmy w bezpiecznym i zgodnym z prawem wystawianiu faktur ustrukturyzowanych.

Integracja KSeF z PEF, czyli faktury w zamówieniach publicznych. Wyjaśnienia MF

Od 1 lutego 2026 r. wchodzi w życie pełna integracja Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF) z Platformą Elektronicznego Fakturowania (PEF). Zmiany te obejmą m.in. zamówienia publiczne, a także relacje B2G (Business-to-Government). Oznacza to, że przedsiębiorcy realizujący kontrakty z administracją publiczną będą zobowiązani do wystawiania faktur ustrukturyzowanych w KSeF. Ministerstwo Finansów w Podręczniku KSeF 2.0 wyjaśnia, jakie zasady będą obowiązywać i jakie rodzaje faktur z PEF będą przyjmowane w KSeF.

REKLAMA

Testy otwarte API KSeF 2.0 właśnie ruszyły – sprawdź, co zmienia się w systemie e-Faktur, dlaczego integracja jest konieczna i jakie etapy czekają podatników w najbliższych miesiącach

30 września Ministerstwo Finansów uruchomiło testy otwarte API KSeF 2.0, które pozwalają sprawdzić, jak systemy finansowo-księgowe współpracują z nową wersją Krajowego Systemu e-Faktur. To kluczowy etap przygotowań do obowiązkowego wdrożenia KSeF 2.0, który już od lutego 2025 roku stanie się codziennością przedsiębiorców i księgowych.

Miliony do odzyskania! Spółki Skarbu Państwa mogą uniknąć podatku PCC dzięki zasadzie stand-still

Wyrok WSA w Gdańsku otwiera drogę spółkom pośrednio kontrolowanym przez Skarb Państwa do zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych przy strategicznych operacjach kapitałowych. Choć decyzja nie jest jeszcze prawomocna, firmy mogą liczyć na milionowe oszczędności i odzyskanie wcześniej pobranych podatków.

Rezerwa na zaległe urlopy pracowników - koszt, który może zaskoczyć na zamknięciu roku

Zaległe dni urlopowe stanowią realne i narastające ryzyko finansowe dla firm — szczególnie w sektorze MŚP. W mniejszych przedsiębiorstwach, gdzie często brakuje dedykowanych działów HR czy zespołów płacowych, łatwiej o kumulację niewykorzystanych dni. Z mojego doświadczenia jako CFO na godziny wynika, że problem jest niedoszacowany. Firmy często nie uświadamiają sobie skali zobowiązania. - tłumaczy Marta Kobińska, CEO Create the Flow, dyrektor finansowa, CFO na godziny.

Tryb awaryjny w KSeF – jak działa i kiedy z niego skorzystać?

Obowiązkowy KSeF od 2026 r. budzi emocje, a jedną z najczęściej zadawanych obaw jest: co stanie się, gdy system po prostu przestanie działać?Odpowiedzią ustawodawcy jest tryb awaryjny. Jest to rozwiązanie, które ma zabezpieczyć przedsiębiorców przed paraliżem działalności w razie oficjalnie ogłoszonej awarii KSeF.

REKLAMA

Ruszyły masowe kontrole kart lunchowych. Co sprawdza ZUS?

Karty lunchowe od kilku lat są jednym z najczęściej wybieranych pozapłacowych benefitów pracowniczych. Do września 2023 r. karty mogły być wykorzystywane wyłącznie w restauracjach i innych punktach gastronomicznych. Od tego momentu ich popularność dodatkowo wzrosła – z uwagi na możliwość korzystania z nich również w sklepach spożywczych i supermarketach. Ta zmiana, choć dla pracowników korzystna, wywołała lawinę kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który coraz uważniej przygląda się temu, w jaki sposób firmy stosują zwolnienie ze składek.

30.09.2025: ważny dzień dla KSeF - Krajowego Systemu eFaktur. Ministerstwo Finansów udostępnia testową wersję systemu

30 września Ministerstwo Finansów udostępnia testową wersję Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF 2.0). To sygnał dla firm, że czas intensywnych przygotowań właśnie się rozpoczął. Jak ten czas na testowanie należy optymalnie wykorzystać?

REKLAMA